Kerkje aan de Zee (Urk)

Kerkje aan de Zee
Kerkje aan de Zee
Plaats	Urk
Coördinaten	52° 40′ NB, 5° 36′ OL
Gebouwd in	1786
Restauratie(s)	1988/89
Begraafplaats	ja
Monumentale status	Rijksmonument
Monumentnummer	35882
Detailkaart
Afbeeldingen
Tekstbord boven de zijingang
Interieur
Officiële website
Portaal    Christendom

Het Kerkje aan de Zee is het oudste gebouw van Urk. Het werd gebouwd in 1786 op de plek van een oudere kerk. De kerk is eigendom van de Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Urk en de kerktoren is eigendom van de gemeente Urk. De kerk heeft de status van rijksmonument.

In de kerk worden op zondag geen erediensten gehouden, wel worden er nog trouwdiensten gehouden en in de winter worden soms speciale diensten georganiseerd in het Urker dialect, de zogenaamde Urker Vespers. In de kerk zijn twee scheepsmodellen te vinden zijn: een koopvaardijschip en een botter. Een derde schip, een turfpraam, is inmiddels verhuisd naar kerkgebouw de Ark.

Geschiedenis

De eerste kerk van Urk stond in het dorp Espelo. Dit dorp lag ten westen van Urk. Door afslag kwam dit kerkje voor de kust te liggen. Kerkgangers moesten wadend door het water naar kerk. Besloten werd om een kerk bovenop het eiland te bouwen. De voorganger van het huidige kerkje werd gebouwd rond het jaar 1600. De kerk werd in 1786 herbouwd door ingenieur Johan Samuel Creutz, een der directeuren van de stadsfabriek van Amsterdam, voor een bedrag van nog geen 15.000 gulden. De reden van herbouw lag in het feit dat het kerkje zo bouwvallig was geworden dat het moest worden afgebroken.

De gevelsteen boven de hoofdingang bevat een viertal wapens, namelijk die van West-Friesland en Holland (boven), de hoge heerlijkheid Urk en Emmeloort (rechtsonder), Amsterdam (midden) en het familiewapen van Henrick Hooft, burgermeester van Amsterdam en heer van Urk (linksonder). Daarnaast zijn er nog een aantal andere symbolen in het wapen verwerkt, zoals een anker, een bijbel en ook een graflamp. Dit laatste verwijst naar de andere functie van de kerk en het hof daaromheen: begraafplaats.

De toren is niet meer geheel de oorspronkelijke; de koepelvormige bekroning werd in 1896 door een achtkante lantaarn met naaldspits vervangen, die op zijn beurt in 1954 plaats moest maken voor de huidige uivormige bekroning naar ontwerp van Philip Bolt. In de jaren 1988/1989 werd het kerkje gerestaureerd.

De torenklok van het kerkje stamt uit 1456. Op 9 april 1931 begaf de luidklok het. Na vijf jaar was er voldoende geld om de klok te laten overgieten. Eind 1936 werd de klok weer in gebruik genomen. Op de klok staat te lezen: Sunte = Michale * Albert Mincsoen * Henrüc = botensoen Kerkmesteren + deden = mi = maken MCCCCLVI.

Orgel

In 1905 werd er voor het eerst een orgel in de kerk geplaatst, een ouder instrument dat van elders is overgebracht. In 1928 werd het orgel gerestaureerd en in 1942 vervangen. Orgelmaker Reil uit Heerde bouwt in dat jaar een orgel met een pneumatisch kegelladesysteem. In 1957 nam de restauratie van dit instrument plaats. In 1981 verdween het orgel uit de kerk en werd vervangen door een Vermeulen-orgel uit 1929.

Na de restauratie van 1988 werd het orgel vervangen door dat van de Kerk van Munnekeburen. Het is in 1901 gemaakt door L. van Dam en Zonen uit Leeuwarden.

Lijst van predikanten

Hieronder volgt een lijst van predikanten die in het Kerkje aan de Zee gestaan hebben. De lijst is nog incompleet.

Nr.	Naam	van	tot	bijzonderheden
1.	Petrus Salebien	1628	1637	oude kerk Nederduits Gereformeerde Kerk
2.	Fransiscus Pinaeus	1637	1654
3.	Richard A'Landt-Werven	1654	1681
4.	Suffrides Dirksz Cantor	1681	1710
5.	Warnerus van Diepen	29 januari 1711	17 november 1720	oude kerk van 29-1-1711 tot 1714 nieuwe kerk van 1714 tot 1720
6.	Petrus de Bruijn	1720	1727
7.	Nicolaas Ribbers	1727	1730
8.	Daniel Johannes Weerman	12 december 1730	26 maart 1780
9.	Johannes Henricus Schmidt	27 augustus 1780	2 oktober 1808	nieuwe kerk van 27 augustus 1780 tot 24 november 1782 loods van 24 november 1782 tot 3 september 1786 kerkje aan de zee van 3 september 1786 / 14 mei 1787 tot 2 oktober 1808
10.	L. Bakker	2 oktober 1808	24 september 1809
11.	A. H. Weijland	24 september 1809	maart 1811	predikant te Enkhuizen neemt diensten waar
12.	Johannes Thieleman van Baalen	maart 1811		oefenaar
13.	Sipke Leonard Napius	5 mei 1811	12 november 1820	tot 1816 Nederduits Gereformeerde Kerk vanaf 1816 Nederlandse Hervormde Kerk
14.	Jacobus Albertus Romkes	8 april 1821	17 maart 1831
15.	Petrus Jacobus ter Plegt	9 oktober 1831	17 oktober 1847
16.	Jan Pieter van Hall	1849	1860
17.	Jacob Nentjes	11 mei 1862	20 januari 1873

Literatuur

• T.H.von der Dunk, 'Vier ingenieurs als stadsbouwmeester. Gerard Frederik Maybaum (1746-'68), Cornelis Rauws (1768-'72), Jacob Eduard de Witte (1772-'77) en Johan Samuel Creutz (1777-'87) aan het hoofd van de Amsterdamse stadsfabriek', in: Bulletin van de K.N.O.B., 94 (1995), p.106-107.
• C.de Vries, Geschiedenis van het eiland Urk, Kampen 1962, p.282-289.
• K.de Vries, 'De bouwgeschiedenis', in: F.Pereboom (red.), Het kerkje aan de zee en zijn kerkgangers, Urk 1986, p.13-37.

Externe link

• De kerk op www.reliwiki.nl

Bronnen, noten en/of referenties