Houten: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Dikkiedikmaar (overleg | bijdragen)
34 bewerkingen
Gemaakt door het vertalen van de pagina "Houten"
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox gemeente Nederland
{{Infobox plaats}}'''Houten''' ( </link></link> ) is een gemeente in [[Nederland]], in de provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] .
| naam = Houten
| bestandsnaam vlag = Flag_of_Houten.svg
| vlagartikel = Vlag van Houten
| bestandsnaam wapen = Houten_wapen.svg
| wapenartikel = Wapen van Houten
| locatie = LocatieHouten
| provincie = {{NL-vlag|Utrecht (provincie)}}
| burgemeester = [[Gilbert Isabella]] ([[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]])
| hoofdplaats = Houten
| lat_deg = 52
| lat_min = 2
| lon_deg = 5
| lon_min = 10
| verkeersader = {{Pictogram weg Nederland A-weg|27}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|409}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|410}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|421}} [[Rondweg Houten|Rondweg]], [[Spoorlijn Utrecht - Boxtel]]
| station = [[Station Houten|Houten]], [[Station Houten Castellum|Houten Castellum]]
| netnummer = 030
| CBS=0321
| postcode = 3990-3999
| website = [https://www.houten.nl/ www.houten.nl]
| partijen=
}}
'''Houten''' ({{Audio|270 Houten.ogg|<small>uitspraak</small>}}) is een [[Gemeente (bestuur)|gemeente]] in de [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederlandse]] provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]].<ref>[https://indebuurt.nl/houten/genieten-van/mysteries/waarom-houten-officieel-geen-dorp-is~87474/ Waarom Houten officieel géén dorp is] indebuurt.nl. [https://web.archive.org/web/20230418132534/https://indebuurt.nl/houten/genieten-van/mysteries/waarom-houten-officieel-geen-dorp-is~87474/ Gearchiveerd] op 18 april 2023.</ref> Houten ligt ten zuidoosten van de stad [[Utrecht (stad)|Utrecht]] tussen de rijkswegen [[Rijksweg 12|A12]], [[Rijksweg 27|A27]] en de rivier de [[Lek (rivier)|Lek]]. De [[gemeente (bestuur)|gemeente]] telt {{Statistiek gemeente Nederland inwoners|0321}} inwoners ({{Statistiek gemeente Nederland inwoners|TXT=year}}, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van zo'n 59 [[vierkante kilometer|km²]].


== Geschiedenis ==
== Bevolkingscentra ==
De gemeente bestaat uit de volgende steden:
=== Vroege geschiedenis ===
[[Archeologie|Archeologisch]] onderzoek langs het spoortraject Vleuten-Geldermalsen heeft aangetoond dat de omgeving van Houten al in de [[Bronstijd]] werd bewoond. Sporen gevonden nabij het huidige gebouw van de [[Warmtedistributie|stadsverwarming]] gaan terug tot 2200 v. Chr. Houten is, evenals het nabijgelegen dorp [['t Goy]], waarschijnlijk als vestigingsplaats gekozen vanwege de hoger gelegen [[stroomrug]]gen van de [[Rijn]].


* [['t Goy]]
Naast de Hervormde Kerk aan het [[Plein (Houten)|Plein]] (de [[Pleinkerk]]) zijn in 1957 resten gevonden van een [[Romeinse villa]]. Ten zuidoosten van Houten vonden tussen 1998 en 2003 [[archeologische opgraving]]en plaats. In een oude rivierbedding werden twee [[Vroege middeleeuwen|vroegmiddeleeuwse]] nederzettingen opgegraven. Bij de eerste nederzetting werden elf gouden en zilveren munten aangetroffen bij boerderijen uit circa 500 en circa 700. Elders in Houten werden nog zes Frankische munten gevonden, met behulp van [[metaaldetector]]en.<ref>{{aut|J.A.W. Nicolay}} (2014): ''The splendour of power. Early medieval kingship and the use of gold and silver in the southern North Sea area (5th to 7th century)''. Groningen Archaeological Studies, Volume 28, pp. 129-130. Barkhuis Publishing & University of Groningen Library, Eelde/Groningen ([https://www.academia.edu/35468117/The_splendour_of_power._Early_medieval_kingship_and_the_use_of_gold_and_silver_in_the_southern_North_Sea_area_5th_to_7th_century_-_Full_text online tekst op academia.edu]). [https://web.archive.org/web/20230804164400/https://www.academia.edu/35468117/The_splendour_of_power._Early_medieval_kingship_and_the_use_of_gold_and_silver_in_the_southern_North_Sea_area_5th_to_7th_century_-_Full_text Gearchiveerd] op 4 augustus 2023.</ref> Begin 2007 werd langs het spoortraject een deel van een vroegmiddeleeuwse weg opgegraven.<ref>[https://easy.dans.knaw.nl/dms?command=AIP_info&aipId=twips.dans.knaw.nl-5520442917501992487-1243953966587&windowStyle=default&windowContext=default Onderzoek Amsterdams Archeologisch Centrum (2006)] easy.dans.knaw.nl</ref>
* Houten
* [[Schalkwijk (Houten)|Schalkwijk]]
* [[Tull en 't Waal]]


=== Houten (stad) ===
De naam Houten is waarschijnlijk afgeleid van "Haltna", dat mogelijk "woonplaats in het bos" of "open plek in het bos" betekent.<ref>Groenedijk (2000), 'Houten'.</ref> Deze plek heeft gelegen naast de huidige [[Pleinkerk]]. De naam Haltna komt voor in de goederenlijst die de bisschop in de 10e eeuw opstelde. Daardoor weten we dat Haltna al oud is. Aan de hand van gevonden relikwieën kan het bestaan van de Houtense kerk al in de 8e eeuw worden gedateerd.<ref>[https://www.oudhouten.nl/nieuwe-tijd/geloof-in-houten/de-kerk-van-houten/relikwieen/] De relikwieën van Houten. [https://web.archive.org/web/20230608090430/https://www.oudhouten.nl/ Gearchiveerd] op 8 juni 2023.</ref>
De belangrijkste stad in de gemeente is '''Houten''', een forensenstad ongeveer 9&nbsp;km ten zuidoosten van [[Utrecht (stad)|Utrecht]] . Op 1 januari 2020 telde de stad 50.177 inwoners (gemeente). De bebouwde kom was 5.08 km2 in oppervlakte, en bevatte 20.010 woningen in 2018. Het iets grotere statistische district Houten telde in 2004 ongeveer 39.100 inwoners


=== 19e en 20e eeuw ===
== Geschiedenis van Houten ==
[[Bestand:Houten.png|links|miniatuur| Historische kaart van Houten]]
De gemeente Houten is in het leven geroepen op 21 oktober 1811, toen Nederland deel uitmaakte van het [[Eerste Franse Keizerrijk|Franse Keizerrijk]]. Aan de gemeente Houten werd het grondgebied toegewezen van de voormalige gerechten Houten en 't Goy, Oud-Wulven en Wayen, [[Wulven]], [[Heemstede (Utrecht)|Heemstede]] en [[Schonauwen]].
In het oude centrum van Houten zijn resten gevonden van een Romeinse villa, zichtbaar gemaakt in een stratenpatroon. Deze overblijfselen werden in de jaren vijftig ontdekt.


In de [[Vroege middeleeuwen|Middeleeuwen]] kreeg Houten vorm als landelijk centrum. Het gebied van de gemeente Houten werd verdeeld in de zogenaamde ''gerechten'' ("districten"), waarvan de namen nog steeds in gebruik zijn: Schonauwen, Wulven, Waijen, Heemstede.
In 1818 werd [[Schonauwen]] een zelfstandige gemeente. Oud-Wulven, Wulven en Heemstede vormden samen met de gerechten [[Slagmaat]], de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd de gemeente Oud-Wulven.


Veel elementen van het huidige Houten zijn overblijfselen van de geschiedenis ervan. Prominent in het oude centrum ( ''Het Oude Dorp'' ) zijn de Rooms-Katholieke Kerk (1884) en de Protestantse Kerk (1563). De eerste verslagen van de oudere kerk dateren uit de negende eeuw; de oudste delen van het huidige kerkgebouw dateren waarschijnlijk uit de elfde eeuw. Een ander prominent gebouw is het restaurant-café ''De Engel'' ("De Engel"), al in de 16e eeuw vermeld als taverne. <ref>Houten te voet of the fiets, publication by the municipality of Houten (2001)</ref>
In 1857 werden de gemeenten Houten, Oud-Wulven en Schonauwen samengevoegd tot een nieuwe gemeente Houten. Hierdoor bereikte het grondgebied weer dezelfde omvang als in 1811 met als extra toevoeging Slagmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd.


Voormalige toegangswegen naar het oude centrum zijn nog herkenbaar aan hun namen, zoals de ''Odijkseweg'' en ''Loerikseweg'' . Houten had veel boomgaarden, maar er zijn er maar weinig overgebleven.
Op 28 november 1944 werd de Brink (het tegenwoordige [[Plein (Houten)|Plein of "Oude Dorp"]]) en omgeving gebombardeerd door de geallieerden. De vliegtuigen waren op zoek naar de Duitse generaal Reinhard. Dit doel werd gemist. De huisvesting van de Duitse soldaten op De Brink werd bij een tweede aanvalsgolf wel geraakt. Bij het bombardement vielen zestien doden, onder wie vijf Houtenaren.


=== De groeiende stad 1966–1998 ===
Op 8 oktober 1953 werd het meest noordelijke gedeelte van de gemeente ([[Maarschalkerweerd (gebied)|Maarschalkerweerd]]) bij Utrecht gevoegd, nadat Houten zich 42 jaar tegen deze gebiedsuitbreiding had verzet. Op 1 januari 1962 werden [[Tull en 't Waal]] en [[Schalkwijk (Utrecht)|Schalkwijk]] aan Houten toegevoegd. Sinds 1943 hadden deze drie gemeenten dezelfde burgemeester.
Het moderne Houten begon eind 20e eeuw (1966–1998) vorm te krijgen. Het werd voor het eerst door het bureau van Wissing-Derks aangewezen als ''Groeikern'' – een centrum van groei – om tegemoet te komen aan de behoeften van de groeiende stad Utrecht. Vanaf het begin was stedenbouwkundige-ontwerper [[Robert Derks]] betrokken bij de ontwikkeling van Nieuwe Stad Houten. In 1979 begon de bouw van 10.000 nieuwe woningen, en tegen het einde van de eeuw groeide de bevolking van 4.000 naar meer dan 30.000.
[[Bestand:Houten-plaats-OpenTopo.jpg|miniatuur| Nederlandse topografische kaart van Houten (stad), maart 2014]]


=== Tweede aanwijzing als centrum van stedelijke groei 1992–2015 ===
=== Ontwikkeling als groeikern ===
In Houten-Zuid waren in 2015 zo’n 7.000 nieuwe woningen gebouwd, volgens dezelfde stedenbouwkundige uitgangspunten als in het bestaande noordelijke deel van Houten, met enkele verschillen. Het waterlichaam in het oosten is groot in vergelijking met de waterlichamen in de oude delen van Houten. De vijfhoekige groenzone in Houten-Zuid die het centrum omarmt, verschilt van de groenzone in Houten-Noord, die lineair door de hele stad loopt, het nieuwe stadscentrum doorkruist en aan beide uiteinden grotere parken heeft. Een ander verschil is dat auto's op sommige plaatsen de weg delen met fietspaden (dit concept werd later ook in het noordelijke deel toegepast). Het zuidelijke deel is eveneens ontworpen door Robert Derks en zijn stedenbouwkundig bureau Stedebouw BV.
Met de fusie in 1962 had de nieuwe gemeente Houten 6.102 inwoners. Daar kwam verandering in toen in 1966 Houten wegens zijn ligging nabij [[Utrecht (stad)|Utrecht]] en de spoorlijn naar [[Station 's-Hertogenbosch|'s-Hertogenbosch]] in de [[Tweede nota ruimtelijke ordening]] werd aangewezen als [[groeikern]]. Bij zo'n aanwijzing tot groeikern behoorde een groeitaak, waarmee de kern zou groeien tot 100.000 inwoners. Vanuit een zekere weerstand tegen een te snelle (en te grootsteedse) groei, bedong de dorpse gemeente Houten een lager aantal (als eerste fase): minimaal 6.000 woningen. Dit aantal had te maken met de zogenaamde verfijningsregeling, waarmee het Rijk de woningbouwopgaven vanaf 6.000 woningen subsidieerde. In november 1978 begon de bouw. In de loop van de groeitaak werden 8.000 i.p.v. 6.000 woningen gebouwd. De bevolking zou daardoor groeien tot ruim 30.000 inwoners (december 1994). De wijk Den Oord werd nog volgens de stedenbouwkundige principes van het [[nieuwe bouwen]] ontworpen en gebouwd. De wijk De Lobben daarentegen is in ontwerp en uitvoering een typische [[Bloemkoolwijk|bloemkool-]] of [[Erf (verkeerswetgeving)|woonerfwijk]], een product van de stedenbouw van de jaren zeventig. De Lobben was daarmee de opmaat naar de zeven woonwijken die zouden volgen in het huidige Houten-Noord: De Weerwolf, Schonenburg, Wernaar, De Geer, Wulven, Tiellandt en Rijsbrug. Bij het stedenbouwkundig ontwerp van Houten werd bedacht dat op de schaal van deze nieuwe stad interne verplaatsingen het beste te voet dan wel met de fiets kunnen worden gedaan. Met een afstand van hooguit 2,5 km tot het (nieuwe) centrum kon de fiets als standaard vervoermiddel worden genomen. Op deze wijze heeft Houten zich kunnen ontwikkelen als fietsstad ''avant la lettre''. Door het volop inzetten op en het consequent uitwerken van dit ontwerpprincipe heeft Houten de talrijke voordelen van het fietssysteem binnengehaald. Heel Houten is fietsvriendelijk ontworpen. Het overgrote aandeel van verkeersbewegingen binnen Houten geschiedt door/op de fiets. Echter, de auto is in de stedenbouwkundige opzet van Houten niet geheel genegeerd. De verkeersstructuur faciliteert vooral het (boven)regionale verkeer. Het autoverkeer wordt naar buiten geleid, naar een externe rondweg, en daar verzameld en naar het (snel)wegennet op hoger schaalniveau geleid. Het belangrijkste gevolg, en de grootste winst, is dat doorgaand autoverkeer door de woonwijken en door de stad wordt voorkomen.


== Vervoer ==
Met de wijk De Meent werden de laatste open gebieden binnen de rondweg, in het oude dorpsgebied, ontwikkeld tot woonwijk. Daarmee werd de eerste groeitaak voltooid. De ontwerpuitgangspunten van die periode (zoals de menselijke maat, ruimte voor het spelende kind, voetgangers en fietsers eerst), en de unieke en de specifiek in Houten toegepaste ''inversiestedenbouw'' zijn, vanwege het succes ervan, in de hoofdstructuur bewaard gebleven. De woningen daarentegen zijn in hun vormgeving meegegaan met de trends in de architectuur. Rondom het in 1982 geopende nieuwe [[station Houten]] en de centrale pleinen "[[Het Rond]]" en "Het Kant" verrees het geheel nieuwe centrum van Houten. Het ''Oude Dorp'' kwam hierdoor excentrisch te liggen. Doordat de stoptreinen aanvankelijk niet of maar één keer onderweg hoefden te stoppen konden mensen in 8 à 9 minuten op [[station Utrecht Centraal]] zijn. En doordat het station Houten redelijk centraal ligt, ligt het voor de meeste mensen in Houten op fietsafstand (maximaal 8 minuten). De ''inversiestedenbouw'', de woningomvang (in vergelijking met andere groeikernen in regio), en de centrale ligging van het station met de relatief korte reisafstand naar Utrecht per openbaar vervoer, hebben vermoedelijk allemaal bijgedragen tot de aantrekkelijkheid van Houten. Deze principes zijn met de Vinex-uitbreiding opnieuw toegepast.


=== Het spoor ===
Met de [[Vierde nota ruimtelijke ordening|Vierde nota over de ruimtelijke ordening]] (1988; afgekort ook wel VINO genoemd) en de [[Vinex|Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra]] (1991; beter bekend als Vinex) krijgt Houten een tweede groeitaak. Na een aantal jaren van onderzoek, ontwerp, en (politieke) discussie komt Houten-Zuid als beste plan uit de bus. Het concept is kortgezegd dat de stad als het ware naar het zuiden toe gespiegeld is, waardoor de karakteristieke vlindercontour ontstond. De bouw van de woningen begint in [[1997]]. Er komen zeven nieuwe wijken: Loerik, Overdam, Hofstad, Schonauwen, De Hoon, Leebrug en Castellum. In deze laatste wijk, in het hart van deze Vinex-locatie, zijn winkels en [[station Houten Castellum]] (2010) gerealiseerd. Houten-Zuid heeft net als Noord een rondweg gekregen, om de wijken voor de auto te ontsluiten en tegelijkertijd doorgaand autoverkeer door de woonwijken te voorkomen. En ook in Houten-Zuid ligt het (nieuwe) station, samen met een nieuw winkelcentrum, centraal ten opzichte van de woonbuurten. Het winkelcentrum Castellum is echter kleiner dan Het Rond in het Centrum, dat voor Houten het hoofdwinkelcentrum is geworden/gebleven. Castellum kreeg beleidsmatig alleen winkels voor de dagelijkse benodigdheden, terwijl in het centrum het winkels met niet-dagelijkse benodigdheden werden toegevoegd.
Houten heeft twee treinstations, [[Station Houten|Houten]] (geopend in 1868, gesloten in 1934, heropend op een andere locatie in 1982 en geherstructureerd in 2010) en [[Station Houten Castellum|Houten Castellum]] (geopend in 2010). Deze stations worden bediend door lokale treinen naar [[Station Utrecht Centraal|Utrecht]] (in noordelijke richting) en [[Station Geldermalsen|Geldermalsen]] (in zuidelijke richting, met daaropvolgende verbindingen naar [[Station Tiel|Tiel]] en [[Station 's-Hertogenbosch|'s-Hertogenbosch]] / [[Station Breda|Breda]] ). De spoorlijn is verdubbeld van twee naar vier sporen, om ruimte te bieden aan een extra stop in Castellum met een frequentie van vier treinen per uur in elke richting.<gallery mode="packed">

Bestand:Houten_oude_station_(februari_2006).jpg|alt=Old railway building|Oud spoorweggebouw
Daarmee werd (rond 2007) het centrum van Houten vernieuwd om een voorzieningenniveau te krijgen dat past bij een gemeente van bijna 50.000 inwoners. Onderdeel van de vernieuwing waren de verdubbeling en verhoging van het spoor, inclusief een nieuw station, de realisatie van het fietstransferium, uitbreiding van het winkelcentrum, twee nieuwe cultuurcentra voor de vele culturele verenigingen, en de herinrichting van het centrale plein Het Rond. In 2018 volgde een nieuwe kleinere renovatie.
Bestand:Modern_railway_station_at_centre_of_Houten,_with_nice_reflections_-_panoramio.jpg|alt=Modern railway station at centre of Houten|Modern treinstation in het centrum van Houten

Bestand:Station_Houten_op_wielen.jpg|alt=Relocation of old railway building (24 aug 2007)|Verhuizing oud spoorweggebouw (24 aug 2007)
Op 3 juni 2019 maakte de gemeente Houten bekend dat de mijlpaal van 50.000 inwoners was gepasseerd.<ref>[https://web.archive.org/web/20190603190750/https://www.houten.nl/nieuws/bekijk/artikel/houten-telt-meer-dan-50000-inwoners/ Houten telt meer dan 50.000 inwoners] houten.nl (gearchiveerd)</ref>
Bestand:Station_Houten,_oostzijde.jpg|alt=Houten Station (1982)|Station Houten (1982)

== Topografie ==
[[Bestand:Gem-Houten-OpenTopo.jpg|thumb|Topografische gemeentekaart van Houten, december 2016]]

=== Bestuurlijke indeling ===
Er zijn 13 wijken en 48 buurten in Houten: zie [[Wijken en buurten in Houten]].<ref>[http://borden.plaatsengids.nl/pgemHouten.html Naamverwijsborden in de gemeente Houten] borden.plaatsengids.nl. [https://web.archive.org/web/20230417170530/http://borden.plaatsengids.nl/pgemHouten.html Gearchiveerd] op 17 april 2023.</ref>

=== Kernen ===
De grootste plaats in de gemeente is Houten - daarnaast omvat de gemeente de kernen [['t Goy]], [[Schalkwijk (Utrecht)|Schalkwijk]] en [[Tull en 't Waal]]. Daarnaast vindt men binnen de gemeente nog de buurtschappen [[De Heul (Houten)|De Heul]], [[Molenbuurt (Houten)|Molenbuurt]], [[Honswijk (Houten)|Honswijk]], [[Heemstede (Utrecht)|Heemstede]], [[Wayen]], [[Oud-Wulven]] en [[Den Oord]] (deels). De voormalige buurschappen [[Loerik]], [[Leebrug]] en [[Schonauwen]] zijn opgenomen in de bebouwing van Houten-Zuid en leven voort als wijknamen.

=== Straten, pleinen en parken ===
De volgende straten, lanen, pleinen, parken en andere topografische aanduidingen hebben een eigen artikel op Wikipedia:
{{Kolommen lijst | breedte=14 | aantal=3 | inhoud=
* [[Beusichemseweg]]
* [[Burgemeester Wallerweg]]
* [[De Poort (Houten)|De Poort]]
* [[Heemsteedseweg]]
* [[Herenweg (Houten)|Herenweg]]
* [[Het Rond]]
* [[Houtensewetering]]
* [[Koningin Julianastraat (Houten)|Koningin Julianastraat]]
* [[Loerikseweg]]
* [[Lupine-oord]]
* [[Notengaarde (Houten)|Notengaarde]]
* [[Oud Wulfseweg]]
* [[Plein (Houten)|Plein]] (of Oude Dorp)
* [[Prins Bernhardweg (Houten)|Prins Bernhardweg]]
* [[Staatsspoor (Houten)|Staatsspoor]]
* [[Stationserf]]
* [[Tiellandtspad]]
* [[Vlierweg]]
* [[Weteringhout]]
}}

=== Aangrenzende gemeenten ===
{{Tabel windroos
| N=[[Utrecht (stad)|Utrecht]]
| W=[[Nieuwegein]]
| NO=[[Bunnik (gemeente)|Bunnik]]
| ZO=[[Wijk bij Duurstede]]
| Z=[[Culemborg]]
| ZW=[[Vijfheerenlanden (gemeente)|Vijfheerenlanden]]
}}

== Bezienswaardigheden ==
=== Monumentale gebouwen ===
De Hervormde Kerk (beter bekend als [[Pleinkerk]]) dateert gedeeltelijk uit de 10e eeuw.<ref>[https://www.oudhouten.nl/2015/11/oudste-metselwerk-houten/ Het oudste metselwerk van Houten] oudhouten.nl. [https://web.archive.org/web/20230608090430/https://www.oudhouten.nl/ Gearchiveerd] op 8 juni 2023.</ref> Met de bouw van de toren werd in 1535 begonnen. In de [[middeleeuwen]] concentreerde de bebouwing van Houten zich hier. Op enige afstand van de Hervormde kerk staat de katholieke kerk [[Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming (Houten)|Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming]], een [[neogotiek|neogotische]] kerk uit 1884-'85, ontworpen door architect [[Alfred Tepe]].

Van het middeleeuwse [[Kasteel Schonauwen]] is alleen de toren over. Ten westen van de huidige bebouwde kom staat [[Kasteel Heemstede]], gebouwd rond 1645. In 1987 werd het door een brand zwaar beschadigd. Zo'n vijftien jaar later werd het gerestaureerd. [[De Steenen Poort]] is een 16e-eeuws [[poortgebouw]] bij een eertijds omgrachte herenboerderij. [[Het Oude Station (Houten)|Het Oude Station]] is een voormalig [[spoorwegstation]] uit 1866, dat sinds 1935 een andere functie heeft. De archeologische werkgroep "Leen de Keijzer" beheert een klein archeologisch museum op de zolder.

Binnen de gemeente Houten bevinden zich diverse [[fort (vesting)|forten]] die deel uit maken van [[Nieuwe Hollandse Waterlinie]], zoals [[Fort Honswijk]] en [[Fort het Hemeltje]].

{{Zie ook|Zie ook [[Lijst van rijksmonumenten in Houten (gemeente)]] en [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Houten (gemeente)]]}}

=== Beelden en monumenten ===
In de gemeente bevinden zich diverse beelden, reliëfs en andere kunstwerken, alsmede enkele oorlogsmonumenten.
{{Zie hoofdartikel|Lijst van beelden in Houten|Lijst van oorlogsmonumenten in Houten}}

== Fotogalerij ==
<gallery perrow="6" widths="200" heights="200">
Afbeelding:Houten, straatzicht Het Kant-Imkerseind foto4 2015-08-06 15.00.jpg|Houten, straatzicht Het Kant-Imkerseind
Afbeelding:2007-06-02 14.55 Houten, kasteel Heemstede.JPG|Houten, [[kasteel Heemstede]]
Afbeelding:Houten, kerktoren Nederlands Hervormde kerk RM22662 foto3 2012-05-29 09.57.jpg|Houten, kerktoren van de Nederlands Hervormde kerk
Afbeelding:Zorgcentrum_Het-Haltna-Huis_Houten_Nederland.JPG|Zorgcentrum Het Haltna Huis aan Het Kant 193
Afbeelding:Schalkwijk, de Sint Michaëlkerk RM22704 foto4 2015-08-06 14.21.jpg|Schalkwijk, de Sint Michaëlkerk
Afbeelding:Rietplas_Houten_Nederland.JPG|Recreatiegebied de Rietplas
</gallery>
</gallery>


=== Bus ===
== Sport, recreatie, gemeenschapsleven ==
Er rijden bussen naar regionale bestemmingen, zoals [[Nieuwegein]] en [[Utrecht (stad)|Utrecht]] .
Sedert 1970 wordt op het [[Amsterdam-Rijnkanaal]] in Houten de [[Varsity (roeiwedstrijd)|Varsity]], een studentenroeiwedstrijd, gehouden. In eerste instantie was de finish bij de Plofsluis, vanaf 1980 bij de Schalkwijksebrug. Op het [[Eiland van Schalkwijk]] bevinden zich vele wandel- en fietspaden. Ter hoogte van Tull en ‘t Waal zijn er uitgebreide recreatieterreinen met strandjes en ligweiden aan de [[Lek (rivier)|Lek]].
{{BeginKolommen}}

=== Sportverenigingen ===
*Voetbalvereniging [[FC Delta Sports'95]]
*Voetbalvereniging [[SV Houten]]
*Voetbalvereniging [[V.V.Schalkwijk]]
*Voetbalvereniging [[V.V. 't Goy]]
*Hockeyvereniging [[HC Houten]]
*Tafeltennisvereniging HTTC
*Volleybalvereniging [[Taurus (volleybalclub)|Taurus]]
*Tennisvereniging TC Houten
*Tennisvereniging TC Atalanta
*Tennisvereniging TV Set
*Tennis- en padelvereniging TPV De Doordraaiers
*Korfbalvereniging [[KV Victum]]
*Handbalvereniging [[HV Houten]]
*Wielertoerclub Houten '80
*Basketbalvereniging [[BC Woodpeckers]]
*Skate- en schaatsvereniging [[Skating HSSV Houten]]
*Gymnastiek- en turnvereniging [[Attila Houten]]
*Badmintonvereniging [[BV Houten]]
*[[HSV Houten Dragons#Honk- en softbalvereniging Houten Dragons|Honk- en softbalvereniging Houten Dragons]]
*Judovereniging Groot Houten
*Zwemvereniging [[GoSwim]]
*Houtense Floorball Club Heroes<ref>[http://www.hfc-heroes.nl/ Houtense Floorball Club Heroes] HFC-Heroes.nl. [https://web.archive.org/web/20230610001054/http://www.hfc-heroes.nl/ Gearchiveerd] op 10 juni 2023.</ref>
{{NieuweKolom}}

=== Recreatie ===
*Speelbos [[Nieuw Wulven]]
*Kinderspeelparadijs Ballorig
*Indoorspeeltuin Patitoland
*Luchtspringpark Bounce Valley Houten
*Zwembad De Wetering
*Groenzone De Vijfwal
*De Rietplas en de Oosterlaakplas
*Plas Laagraven
*Recreatiegebied ‘t Waal, met stranden aan de Lek
*Wandel- en fietspaden op het [[Eiland van Schalkwijk]]
*Zomo speelboerderij
*Cinelounge
*Pooltime Bowling
*Stardance
{{EindeKolommen}}

=== Kerkelijk leven ===
Aan de Rondweg/Oud-Wulfseweg is het Landelijk Moluks Kerkelijk Centrum (MKC) gevestigd. Dit herbergt o.a. het Moluks seminarie en het Moluks kenniscentrum (bibliotheek en museum). Op de Kruisboog is sinds het voorjaar van 2019 een tijdelijk onderkomen gebouwd voor een moskee.<ref>[https://moskeehouten.nl/nieuws/53-tijdelijk-moskeegebouw-is-gerealiseerd Tijdelijk moskeegebouw is gerealiseerd]. [https://web.archive.org/web/20230529162338/https://moskeehouten.nl/nieuws/53-tijdelijk-moskeegebouw-is-gerealiseerd Gearchiveerd] op 29 mei 2023.</ref>

== Economie ==
Bij Houten zijn bedrijfsterreinen De Schaft<ref>[https://web.archive.org/web/20150928184528/https://www.houten.nl/ondernemers/ondernemersloket/waar-kan-ik-mij-vestigen/bedrijventerreinen/de-schaftde-koppeling/ De Schaft/de Koppeling] houten.nl (gearchiveerd)</ref> bij de Koppeling (oudste bedrijventerrein van Houten) alsook De Meerpaal, De Doornkade en Het Rondeel.

=== Winkelen ===
*Winkelcentrum Het Rond
*Winkelcentrum Castellum
*Winkelcentrum De Dikke Boom
*Winkelcentrum Het [[Oude Dorp (Houten)|Oude Dorp]]

[[Markt (winkel)|Weekmarkt]] is er bij Het Rond op donderdagmorgen en maandelijks is er een streekmarkt bij het Oude Dorp.

== Media ==
''[['t Groentje]]'' is een huis-aan-huisblad dat wordt verspreid in Houten en omstreken, onder de titel ''Houtens Nieuws''. Daarnaast verscheen tot 24 december 2019 het huis-aan-huisblad ''Trefpunt'' in Houten en bijhorende dorpen. Tot 2019 verscheen EigenHoutje Magazine. Houten heeft een lokale omroep: Omroep Houten, die op 1 april 2024 overging in Omroep Lekstroom.<ref>[https://omroeplekstroom.nl/ Omroep Lekstroom] omroeplekstroom.nl</ref> Het lokale radiostation van deze omroep, Houten FM, is te beluisteren via 107.3 FM.

== Verkeer en vervoer ==
=== Fietsstad ===
Houten heeft een verkeerssysteem waarbij rustige en verkeersveilige [[woonwijk|wijken]] voorop staan. Voor langzaam verkeer is dwars door Houten een autovrije hoofdstructuur van vrijliggende voet- en [[fietspad]]en aangelegd. Vanuit de woonwijken lopen routes direct naar het centrum. Ook kunnen voetgangers en fietsers via korte routes van wijk naar wijk. Waar fietspaden kruisen met autoverkeer hebben fietsers voorrang. Binnen Houten is fietsen vaak sneller dan autorijden. Scholen zijn langs de hoofdroutes gesitueerd. Een Houtense uitvinding is de [[fietsstraat]], voor gemengd verkeer, waar auto’s zijn toegestaan volgens het principe ''"Fietsstraat, auto te gast"''.

Mede door de aansluitende openbaar-vervoervoorzieningen is een optimaal systeem voor voetgangers en fietsers gerealiseerd. Het straatbeeld en de sfeer in de belangrijkste openbare ruimten worden gekenmerkt door de aanwezigheid van veel groen en water, en (fietsende) mensen. Houten staat daarom wereldwijd bekend als (ideale) ''Fietsstad'' en trekt daarom jaarlijks delegaties, uit binnen- en buitenland, van beleidsmakers, stedenbouw- en verkeerskundigen, en studenten. Naast het hoogwaardige, verkeersveilige woon- en leefklimaat biedt de fietsstad ook voordelen op het gebied van milieukwaliteit: frisse lucht, minder stank/uitstoot van uitlaatgassen ([[fijnstof]]), laag fossiel brandstofgebruik, minder geluidshinder, betere volksgezondheid (meer lichaamsbeweging, buitenspelen), goede verkeersveiligheid (weinig verkeersongevallen, nagenoeg geen verkeersdoden), educatief effect aan kinderen, en ruimtegebruik (minder ruimte kwijt aan auto-infrastructuur en parkeerruimte).

Houten won in 2008 de door de nationale Fietsersbond georganiseerde [[Fietsersbond (Nederland)|Fietsstad]] van Nederland'-verkiezing.<ref>[https://www.fietsersbond.nl/nieuws/gemeente-houten-fietsstad-2008/ Gemeente Houten Fietsstad 2008], Fietsersbond, 29 oktober 2008, geraadpleegd op 12 november 2023.</ref> Houten was eerder, in 2002 en 2004, genomineerd, en daarna in 2011 zat Houten opnieuw bij de genomineerden. In 2018, 10 jaar na de eerste titel, is de stedenbouwkundige en verkeerskundige opzet van Houten opnieuw gekroond tot 'Beste Fietsstad van Nederland'.<ref>[https://www.fietsersbond.nl/nieuws/houten-verkozen-fietsstad-2018/ Houten verkozen tot Fietsstad 2018] Fietsersbond, 16 januari 2018, geraadpleegd op 12 november 2023.</ref>

=== Rondweg ===
{{Zie hoofdartikel|Rondweg Houten}}


=== Openbaar vervoer ===
=== Fiets ===
Net als de meeste Nederlandse steden is Houten goed aangepast aan het grote aantal fietsers. In tegenstelling tot andere steden is Houten gebouwd rond een systeem van autovrije openbare ruimte gecombineerd met de infrastructuur voor langzaam verkeer. Het ontwerpprincipe om fietsen en lopen te scheiden van het autoverkeer is tot het uiterste gedreven. Houten is hierin uniek. Het fietscomfort en de veiligheid zijn extreem hoog (optimaal), zelfs voor Nederlandse begrippen. Een groot netwerk aan fietspaden maakt het gemakkelijk om naar verschillende bestemmingen te fietsen en binnen de stad is de fiets het populairste vervoermiddel.
Houten kent twee stations. [[Station Houten]] en [[station Houten Castellum]]. Beide stations liggen aan de spoorlijn [[Station Utrecht Centraal|Utrecht]] - [[Station Boxtel|Boxtel]] ([[Spoorlijn Utrecht - Boxtel|Staatslijn H]]). In Houten is het spoor [[meersporigheid|viersporig]].


Op 29 oktober 2008 werd Houten gekozen tot ''Fietsstad 2008'' - de beste BikeCity van Nederland voor 2008. <ref>{{Citeer web |url=http://www.fietsstad2008.nl/houten_thema_verkeersveilighei.php |titel=Fietsstad 2008 - Houten – Thema: Veilig en fietsvriendelijk |bezochtdatum=2018-12-14 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20160303234714/http://www.fietsstad2008.nl/houten_thema_verkeersveilighei.php |archiefdatum=2016-03-03}}</ref> Hetzelfde gebeurde op 16 januari 2018, toen Houten werd geprezen om zijn beste allround fietseigenschappen en opnieuw werd verkozen tot beste ''Fietsstad 2018'' – de nationale BikeCity voor 2018. Sinds de eerste tweejaarlijkse fietsstadverkiezing in 2002 is Houten de enige die de titel twee keer wist te veroveren. De stad Houten staat nationaal en internationaal, en in toenemende belangstelling uit binnen- en buitenland, bekend als ’s werelds beste praktijkvoorbeeld van fietsvriendelijkheid. Een groeiend aantal groepen met politici, ontwikkelaars, ontwerpers en studenten bezoekt fietsstad Houten voor studiedoeleinden en inspiratie.
Houten wordt bediend door de [[Sprinter (treindienstsoort)|sprinters]] Den Haag - Tiel en Utrecht - 's-Hertogenbosch, die allebei de gehele dag twee keer per uur rijden. Richting Utrecht en richting [[Station Geldermalsen|Geldermalsen]] rijden daardoor vier treinen per uur.


=== Auto ===
Langs dezelfde spoorlijn liep van 2001 tot 2008 de [[tramlijn Houten - Houten Castellum]]. De tramlijn tussen de stations van Houten was de kortste van Nederland. In de jaren [[2007]] t/m [[2010]] werd het spoor in Houten verdubbeld. Voor deze spoorverdubbeling moest het oude stationsgebouw uit [[1868]] worden verplaatst en werd de tramlijn in 2008 opgeheven. Tot de definitieve opening van station Houten Castellum reed er een pendelbus.
In het westen heeft Houten een eigen afrit van de [[Rijksweg 27|snelweg A27]] en loopt de N409 (enkelbaansweg met busbaan) van Houten naar [[Nieuwegein]] . In het oosten en zuiden liggen alleen lokale wegen, die niet zijn ontworpen voor doorgaand verkeer. Een aansluiting op de [[Rijksweg 12|snelweg A12]] naar het noorden is de N421 (enkelbaansweg).


De enige manier om van de ene wijk naar de andere te komen is via de ringweg die om Houten heen loopt, waardoor doorgaand verkeer in de woonwijken wordt voorkomen. De maximumsnelheid op het grootste deel van de ringweg is 70 km/u (43 mph) .
Daarnaast rijdt [[U-OV]] lijn 43 naar [[Station Driebergen-Zeist|Driebergen-Zeist]] via [[Odijk]], lijn 44 naar [[Hoef en Haag]] via [[Vianen (Utrecht)|Vianen]], lijn 47 naar Utrecht en lijn 48 naar [[Maarssen]] via [[Nieuwegein]].<ref>[https://www.u-ov.info/reizen/lijnfolders Lijnfolders] Qbuzz, 11 december 2022, geraadpleegd op 12 november 2023.</ref>


== Politiek en bestuur ==
== Stedenbouw en architectuur ==
=== Gemeenteraad ===
[[Bestand:Gemeentehuis_Onderdoor-25_Houten_Nederland.JPG|thumb|[[Gemeentehuis van Houten]]]]
[[Bestand:28-11-1986_Eerste-steen-Gemeentehuis_Houten_Nederland.JPG|thumb|Plaquette vanwege het leggen van de eerste steen van het Gemeentehuis Houten]]


=== Duurzaam stedenbouwkundig ontwerp ===
De [[gemeenteraad]] van Houten bestaat uit 31 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de [[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen|gemeenteraadsverkiezingen]] sinds 1994:<ref>[https://allecijfers.nl/verkiezingsuitslagen/gemeente-houten/ Verkiezingsuitslagen voor de gemeente Houten], AlleCijfers.nl. [https://web.archive.org/web/20230217130550/https://allecijfers.nl/verkiezingsuitslagen/gemeente-houten/ Gearchiveerd] op 17 februari 2023.</ref>
Houten staat internationaal bekend om zijn stedenbouwkundige vormgeving. Door de stadsstructuur worden mensen gestimuleerd om met de fiets en de trein te reizen. Onderscheidende kwaliteiten van Houten zijn onder meer de bereikbaarheid van het NS-station, groen- en waterzones door de hele stad, talrijke voetbal- en basketbalvelden, een hoge standaard aan accommodatie voor verschillende groepen en de kindvriendelijke fietspaden. Het is een van de veiligste steden van Nederland. Fietsers en auto's kunnen elkaar ontwijken: een uitgebreid netwerk van fietspaden verbindt de verschillende wijken van de stad, terwijl auto's eerst naar de stadsring moeten voordat ze naar een ander deel van de stad kunnen.
{| class="wikitable"
|+Gemeenteraadszetels
|-
!Partij!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1994|1994]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1998|1998]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2002|2002]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2006|2006]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2010|2010]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2014|2014]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2018|2018]]!![[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2022|2022]]
|-
|[[Inwonerspartij Toekomst Houten]]||-||-||-||2||5 (3)||4 (5)||5||8
|-
|[[Democraten 66|D66]]||3||1||1||1||3||6 (5) (6) (5)||3||4
|-
|[[GroenLinks]]||2||2||4||3||3||2||5||4
|-
|Natúúrlijk Houten||-||-||-||-||-||-||- (1)||4
|-
|[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]||3||3||4||4||5 (4)||4||4||3
|-
|[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]||5||5||6||5||5||4||5 (4)||3
|-
|[[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]]||1||1||1||1||2||2||2||2
|-
|[[ChristenUnie]]*||1||1||2||2||2||2||2||1
|-
|[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||2||3||3||7||4||3||2||1
|-
|[[Houten Anders!]]||-||-||-||-||- (3)||2||1||1
|-
|Fractie de Laat||-||-||-||-||-||- (1) (0)||-||-
|-
|Houtens Belang||6||6||4||2||-||-||-||-
|-
|Maarseveen||-||1||-||-||-||-||-||-
|-
!Totaal!!23!!23!!25!!27!!29!!29!!29!!31
|}
Noot: De tabel bevat de oorspronkelijke zetelaantallen direct na de gemeenteraadsverkiezingen. Tussen haakjes staat wat de zetelaantallen daarna waren.


Thomas House is een kleinschalig wooncomplex in Houten voor volwassenen met een verstandelijke beperking, geopend in 2013. <ref>{{Citeer web |url=http://www.metronieuws.nl/nieuws/foto-s-koningin-maxima-bezoekt-thomashuis-in-houten/SrZmfg!prn2CbJOmB4Yc/ |titel=Foto's: Koningin Máxima bezoekt Thomashuis in Houten |bezochtdatum=2013-06-28 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20130609021121/http://www.metronieuws.nl/nieuws/foto-s-koningin-maxima-bezoekt-thomashuis-in-houten/SrZmfg!prn2CbJOmB4Yc/ |archiefdatum=2013-06-09}}</ref>
<nowiki>*</nowiki> De ChristenUnie werd in 1994 en 1998 vertegenwoordigd door haar voorgangers het [[Gereformeerd Politiek Verbond|GPV]] en de [[Reformatorische Politieke Federatie|RPF]].


=== College van B en W ===
=== Opmerkelijke gebouwen in Houten ===
[[Bestand:Traditional_style_houses_at_Rietplas_Houten_with_nice_reflections_-_panoramio_(1).jpg|miniatuur| Huizen in traditionele stijl aan de Rietplas]]
De [[coalitie]] voor de periode 2022-2026 bestaat uit de Inwonerspartij Toekomst Houten (ITH), Natúúrlijk Houten (NH), de VVD en de SGP. Het [[college van burgemeester en wethouders]] bevat twee [[wethouder]]s van ITH en elk één wethouder van NH, de VVD en de SGP.<ref>[https://www.houten.nl/fileadmin/user_upload/Thema/Gemeenteraad_en_College/Coalitie_onderhandelingen/Samen_met_inwoners_bouwen_aan_een_toekomstbestendig_Houten_-_Coalitieakkoord_2022-2026.pdf Coalitieakkoord 2022 - 2026], Gemeente Houten. [https://web.archive.org/web/20230606054427/https://www.houten.nl/fileadmin/user_upload/Thema/Gemeenteraad_en_College/Coalitie_onderhandelingen/Samen_met_inwoners_bouwen_aan_een_toekomstbestendig_Houten_-_Coalitieakkoord_2022-2026.pdf Gearchiveerd] op 6 juni 2023.</ref><ref>[https://houten.bestuurlijkeinformatie.nl/Agenda/Index/6f529c92-8916-455d-bc68-8472d821e1b9 Gemeenteraad dinsdag 28 juni 2022], Gemeente Houten. [https://web.archive.org/web/20230217232725/https://houten.bestuurlijkeinformatie.nl/Agenda/Index/6f529c92-8916-455d-bc68-8472d821e1b9 Gearchiveerd] op 17 februari 2023.</ref><ref>[https://www.houten.nl/gemeenteraad-en-college/college-van-bw College van b. en w.], Gemeente Houten. [https://web.archive.org/web/20230217141058/https://www.houten.nl/gemeenteraad-en-college/college-van-bw Gearchiveerd] op 17 februari 2023.</ref> [[Gilbert Isabella]] (PvdA) is [[burgemeester]] sinds 3 juli 2019.


* Aluminiumcentrum ''Aluminium hout'' (Micha de Haas)
== Bekende inwoners ==
* Piramidevormig appartementencomplex Het Domein (gebroeders Das, Alberts & Van Huut))
<!-- Gesorteerd op geboortejaar-->
* Totaal tankstation (Samyn en Partners)
=== Geboren in Houten ===
* Brandweer (Samyn en Partners)
* [[Jeroen Manschot]] (1982), voetbalscheidsrechter
* De Kniphoek - Rietplas (Hans Been Architecten)
* [[Wijnand Speelman]] (1988), radiopresentator
* Het Gouden Huis (Micha de Haas)
* [[Lisa Michels]] (1989), presentatrice
* treinstation fietstransferium (Movares\StudioSK, Henk Woltjer)
* [[Noël van 't End]] (1991), judoka<ref>[https://houtensnieuws.nl/sport/vechtsporten/houtenaar-no%C3%ABl-van-t-end-pakt-goud-op-wk-judo-632152 Houtenaar Noël van 't End pakt goud op WK judo]{{Dode link|datum=april 2021 |bot=InternetArchiveBot }} houtensnieuws.nl</ref>
* DOE MEE! (De Wit architecten)
* [[Russo (artiest)|Rutger van Eck]] (1998), muziekproducent en youtuber
* [[Jonathan Mulder]] (2002), voetballer


=== Woonachtig geweest in Houten ===
== Beroemde mensen uit Houten ==
[[Bestand:Chriet_Titulaer.png|miniatuur|140x140px| Chriet Titulaer, 1984]]
* [[Gerard Croiset]] (1909-1980), paragnost en paranormaal genezer
* [[Ad Oele]] (1923-2017), politicus en bestuurder
* [[Arie Groenevelt]] (1927-2017), vakbondsbestuurder
* [[Chriet Titulaer]] (1943-2017), sterrenkundige en tv-presentator
* [[Kinga Bán]] (1981-2019), zangeres
* [[Def Rhymz|Dennis Bouman]] (1970-2024), rapper Def Rhymz<ref>{{Citeer web |url=https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3713972/rapper-def-rhymz-uit-houten-op-53-jarige-leeftijd-overleden-aan-hartfalen |titel=Rapper Def Rhymz uit Houten op 53-jarige leeftijd overleden aan hartfalen |datum=2024-03-25 |bezochtdatum=2024-03-26 |werk=www.rtvutrecht.nl |taal=nl}}</ref>


* [[Bart de Ligt]] (1883 in Schalkwijk – 1938) een Nederlandse [[Anarchopacifisme|anarchopacifist]] en [[Antimilitarisme|antimilitarist]] ; gewetensbezwaarden ondersteund
=== Overleden in Houten ===
* [[Chriet Titulaer]] (1943-2017) een Nederlandse astronoom, tv-presentator en populair-wetenschappelijke schrijver; woonde in Houten
* [[Clarence Breeveld]] (1948-2017), Surinaams muzikant
* Branimir Štulić (geboren 1953), singer-songwriter, muzikant, auteur en voormalig frontman van rockgroep [[Azra]] ; woont in Houten
* [[Peter van Dalen (politicus)|Peter van Dalen]] (geboren 1958) een Nederlandse politicus en lid van het Europees Parlement
* [[Ruud Kuijer]] (geboren 1959 in Schalkwijk) een Nederlandse beeldhouwer, bekend van zijn ''waterwerken''
* Bram Snepvangers (geboren 1976) speelt het kaartspel [[magic: The Gathering|Magic: The Gathering]] ; woont in Houten
* [[Rutger Bregman]] (geboren 1988) een Nederlandse historicus en auteur, vooral bekend van Utopia for Realists ; woont in Houten
* [[Noël van 't End]] (geboren 1991), een Nederlandse judoka, nam deel aan de [[Olympische Zomerspelen 2016|Olympische Zomerspelen van 2016]]


== Referenties ==
== Prijzen, nominaties e.d. ==
{{References|30em}}
* Houten won in 2008 en 2018 de door de Fietsersbond georganiseerde 'Fietsstad van Nederland'-verkiezing, na eerdere nominaties in 2002, 2004 en 2011.
<references responsive="0"></references>
* In 2009 werd Houten gekozen tot 'Leukste gemeente voor kinderen' (onderzoek Kinderen in Tel van het Verwey-Jonker Instituut).
* Houten is in 2010 opgenomen in de [[Canon van de ruimtelijke ordening]], een overzicht van typerende en markante voorbeelden (iconen) van wat er in Nederland tussen 1940 en 2015 met ruimtelijke ordening is bereikt.
* In 2012 werd Houten benoemd tot 'ZwerfAfvalPakker (ZAP) van het jaar', na al in 2010 bij de verkiezing van gemeente van het jaar als 2e werd beoordeeld op openbare ruimte & afval (10e plaats totaal van 431 gemeentes).
* Houten eindigde in 2014 als vijfde in een onderzoek van [[De Telegraaf]] naar de 'beste' gemeente, op basis van leefcriteria als huizenprijzen, criminaliteit, armoede en voorzieningen (winkels, onderwijs en medische zorg e.d.). Het dagblad beoordeelde hierbij 400 gemeentes.<ref>[https://web.archive.org/web/20140322015757/http://www.dichtbij.nl/lekstroom/regionaal-nieuws/artikel/3415489/houten-beste-gemeente-om-te-wonen.aspx Houten beste gemeente om te wonen], dichtbij.nl, geraadpleegd op 21 maart 2014. (gearchiveerd)</ref>


== Externe links ==
{{Appendix|1=Bronnen|2=
{{Commonscat}}
* [https://www.houten.nl/ Officiële website]
* {{Aut|Groenedijk, T}}. (2000). ''Nederlandse plaatsnamen''. Hoogeveen: Slingenberg Boekproducties. {{ISBN|90-76113-815}}.
* {{Aut|Kolman, C. et al}} (1996) ''Monumenten in Nederland: Utrecht'', p. 125–128. Zwolle: Waanders Uitgevers. {{ISBN|90-400-9757-7}}.
* {{Aut|Gemeente Houten}} (2005) ''Gemeentegids Houten - 2006'' Eindhoven: Suurland BV. Projectnummer: 105565.
* [https://www.oudhouten.nl/ Geschiedenis van Houten - oudhouten.nl]
* [https://web.archive.org/web/20130518134956/http://www.historischhouten.nl/index.html Historie van Houten - historischhouten.nl (gearchiveerd)]
* [https://www.archeologiehouten.nl/ Archeologische Werkgroep "Leen de Keijzer" - archeologiehouten.nl]
* [http://www.hetutrechtsarchief.nl/collectie/beeldmateriaal/zoeken/?q=Houten Diverse foto's en tekeningen van Houten - Het Utrechts Archief]
'''Referenties'''
{{References}}
}}
{{Commonscat|Houten}}
{{Navigatie gemeente Houten}}
{{Navigatie provincie Utrecht}}
{{Navigatie Bestuur Regio Utrecht}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Houten-article.ogg|22503771}}
{{Coor title dms|52|1|34|N|5|10|22|E|type:city(45000)_scale:100000_region:NL}}


* [http://www.houten.nl/ Officiële website]
[[Categorie:Houten| ]]
* [http://www.oudhouten.nl/ Historische website]
{{Tabel windroos}}{{Navigatie gemeente Houten}}{{Navigatie provincie Utrecht}}{{Bibliografische informatie}}
[[Categorie:Plaats in Utrecht]]
[[Categorie:Plaats in Utrecht]]
[[Categorie:Gemeente in Utrecht]]
[[Categorie:Houten]]
[[Categorie:Wikipedia:Coördinaten op Wikidata]]
[[Categorie:Wikipedia:Pagina's met vertalingen die niet zijn nagekeken]]

Versie van 20 mei 2024 15:15

Houten
Coördinaten 52°1'34"NB, 5°10'23"OL

Houten ( </link></link> ) is een gemeente in Nederland, in de provincie Utrecht .

Bevolkingscentra

De gemeente bestaat uit de volgende steden:

Houten (stad)

De belangrijkste stad in de gemeente is Houten, een forensenstad ongeveer 9 km ten zuidoosten van Utrecht . Op 1 januari 2020 telde de stad 50.177 inwoners (gemeente). De bebouwde kom was 5.08 km2 in oppervlakte, en bevatte 20.010 woningen in 2018. Het iets grotere statistische district Houten telde in 2004 ongeveer 39.100 inwoners

Geschiedenis van Houten

Historische kaart van Houten

In het oude centrum van Houten zijn resten gevonden van een Romeinse villa, zichtbaar gemaakt in een stratenpatroon. Deze overblijfselen werden in de jaren vijftig ontdekt.

In de Middeleeuwen kreeg Houten vorm als landelijk centrum. Het gebied van de gemeente Houten werd verdeeld in de zogenaamde gerechten ("districten"), waarvan de namen nog steeds in gebruik zijn: Schonauwen, Wulven, Waijen, Heemstede.

Veel elementen van het huidige Houten zijn overblijfselen van de geschiedenis ervan. Prominent in het oude centrum ( Het Oude Dorp ) zijn de Rooms-Katholieke Kerk (1884) en de Protestantse Kerk (1563). De eerste verslagen van de oudere kerk dateren uit de negende eeuw; de oudste delen van het huidige kerkgebouw dateren waarschijnlijk uit de elfde eeuw. Een ander prominent gebouw is het restaurant-café De Engel ("De Engel"), al in de 16e eeuw vermeld als taverne. [1]

Voormalige toegangswegen naar het oude centrum zijn nog herkenbaar aan hun namen, zoals de Odijkseweg en Loerikseweg . Houten had veel boomgaarden, maar er zijn er maar weinig overgebleven.

De groeiende stad 1966–1998

Het moderne Houten begon eind 20e eeuw (1966–1998) vorm te krijgen. Het werd voor het eerst door het bureau van Wissing-Derks aangewezen als Groeikern – een centrum van groei – om tegemoet te komen aan de behoeften van de groeiende stad Utrecht. Vanaf het begin was stedenbouwkundige-ontwerper Robert Derks betrokken bij de ontwikkeling van Nieuwe Stad Houten. In 1979 begon de bouw van 10.000 nieuwe woningen, en tegen het einde van de eeuw groeide de bevolking van 4.000 naar meer dan 30.000.

Nederlandse topografische kaart van Houten (stad), maart 2014

Tweede aanwijzing als centrum van stedelijke groei 1992–2015

In Houten-Zuid waren in 2015 zo’n 7.000 nieuwe woningen gebouwd, volgens dezelfde stedenbouwkundige uitgangspunten als in het bestaande noordelijke deel van Houten, met enkele verschillen. Het waterlichaam in het oosten is groot in vergelijking met de waterlichamen in de oude delen van Houten. De vijfhoekige groenzone in Houten-Zuid die het centrum omarmt, verschilt van de groenzone in Houten-Noord, die lineair door de hele stad loopt, het nieuwe stadscentrum doorkruist en aan beide uiteinden grotere parken heeft. Een ander verschil is dat auto's op sommige plaatsen de weg delen met fietspaden (dit concept werd later ook in het noordelijke deel toegepast). Het zuidelijke deel is eveneens ontworpen door Robert Derks en zijn stedenbouwkundig bureau Stedebouw BV.

Vervoer

Het spoor

Houten heeft twee treinstations, Houten (geopend in 1868, gesloten in 1934, heropend op een andere locatie in 1982 en geherstructureerd in 2010) en Houten Castellum (geopend in 2010). Deze stations worden bediend door lokale treinen naar Utrecht (in noordelijke richting) en Geldermalsen (in zuidelijke richting, met daaropvolgende verbindingen naar Tiel en 's-Hertogenbosch / Breda ). De spoorlijn is verdubbeld van twee naar vier sporen, om ruimte te bieden aan een extra stop in Castellum met een frequentie van vier treinen per uur in elke richting.

  • Old railway building
    Oud spoorweggebouw
  • Modern railway station at centre of Houten
    Modern treinstation in het centrum van Houten
  • Relocation of old railway building (24 aug 2007)
    Verhuizing oud spoorweggebouw (24 aug 2007)
  • Houten Station (1982)
    Station Houten (1982)

Bus

Er rijden bussen naar regionale bestemmingen, zoals Nieuwegein en Utrecht .

Fiets

Net als de meeste Nederlandse steden is Houten goed aangepast aan het grote aantal fietsers. In tegenstelling tot andere steden is Houten gebouwd rond een systeem van autovrije openbare ruimte gecombineerd met de infrastructuur voor langzaam verkeer. Het ontwerpprincipe om fietsen en lopen te scheiden van het autoverkeer is tot het uiterste gedreven. Houten is hierin uniek. Het fietscomfort en de veiligheid zijn extreem hoog (optimaal), zelfs voor Nederlandse begrippen. Een groot netwerk aan fietspaden maakt het gemakkelijk om naar verschillende bestemmingen te fietsen en binnen de stad is de fiets het populairste vervoermiddel.

Op 29 oktober 2008 werd Houten gekozen tot Fietsstad 2008 - de beste BikeCity van Nederland voor 2008. [2] Hetzelfde gebeurde op 16 januari 2018, toen Houten werd geprezen om zijn beste allround fietseigenschappen en opnieuw werd verkozen tot beste Fietsstad 2018 – de nationale BikeCity voor 2018. Sinds de eerste tweejaarlijkse fietsstadverkiezing in 2002 is Houten de enige die de titel twee keer wist te veroveren. De stad Houten staat nationaal en internationaal, en in toenemende belangstelling uit binnen- en buitenland, bekend als ’s werelds beste praktijkvoorbeeld van fietsvriendelijkheid. Een groeiend aantal groepen met politici, ontwikkelaars, ontwerpers en studenten bezoekt fietsstad Houten voor studiedoeleinden en inspiratie.

Auto

In het westen heeft Houten een eigen afrit van de snelweg A27 en loopt de N409 (enkelbaansweg met busbaan) van Houten naar Nieuwegein . In het oosten en zuiden liggen alleen lokale wegen, die niet zijn ontworpen voor doorgaand verkeer. Een aansluiting op de snelweg A12 naar het noorden is de N421 (enkelbaansweg).

De enige manier om van de ene wijk naar de andere te komen is via de ringweg die om Houten heen loopt, waardoor doorgaand verkeer in de woonwijken wordt voorkomen. De maximumsnelheid op het grootste deel van de ringweg is 70 km/u (43 mph) .

Stedenbouw en architectuur

Duurzaam stedenbouwkundig ontwerp

Houten staat internationaal bekend om zijn stedenbouwkundige vormgeving. Door de stadsstructuur worden mensen gestimuleerd om met de fiets en de trein te reizen. Onderscheidende kwaliteiten van Houten zijn onder meer de bereikbaarheid van het NS-station, groen- en waterzones door de hele stad, talrijke voetbal- en basketbalvelden, een hoge standaard aan accommodatie voor verschillende groepen en de kindvriendelijke fietspaden. Het is een van de veiligste steden van Nederland. Fietsers en auto's kunnen elkaar ontwijken: een uitgebreid netwerk van fietspaden verbindt de verschillende wijken van de stad, terwijl auto's eerst naar de stadsring moeten voordat ze naar een ander deel van de stad kunnen.

Thomas House is een kleinschalig wooncomplex in Houten voor volwassenen met een verstandelijke beperking, geopend in 2013. [3]

Opmerkelijke gebouwen in Houten

Huizen in traditionele stijl aan de Rietplas
  • Aluminiumcentrum Aluminium hout (Micha de Haas)
  • Piramidevormig appartementencomplex Het Domein (gebroeders Das, Alberts & Van Huut))
  • Totaal tankstation (Samyn en Partners)
  • Brandweer (Samyn en Partners)
  • De Kniphoek - Rietplas (Hans Been Architecten)
  • Het Gouden Huis (Micha de Haas)
  • treinstation fietstransferium (Movares\StudioSK, Henk Woltjer)
  • DOE MEE! (De Wit architecten)

Beroemde mensen uit Houten

Chriet Titulaer, 1984
  • Bart de Ligt (1883 in Schalkwijk – 1938) een Nederlandse anarchopacifist en antimilitarist ; gewetensbezwaarden ondersteund
  • Chriet Titulaer (1943-2017) een Nederlandse astronoom, tv-presentator en populair-wetenschappelijke schrijver; woonde in Houten
  • Branimir Štulić (geboren 1953), singer-songwriter, muzikant, auteur en voormalig frontman van rockgroep Azra ; woont in Houten
  • Peter van Dalen (geboren 1958) een Nederlandse politicus en lid van het Europees Parlement
  • Ruud Kuijer (geboren 1959 in Schalkwijk) een Nederlandse beeldhouwer, bekend van zijn waterwerken
  • Bram Snepvangers (geboren 1976) speelt het kaartspel Magic: The Gathering ; woont in Houten
  • Rutger Bregman (geboren 1988) een Nederlandse historicus en auteur, vooral bekend van Utopia for Realists ; woont in Houten
  • Noël van 't End (geboren 1991), een Nederlandse judoka, nam deel aan de Olympische Zomerspelen van 2016

Referenties

  1. ↑ Houten te voet of the fiets, publication by the municipality of Houten (2001)
  2. ↑ Fietsstad 2008 - Houten – Thema: Veilig en fietsvriendelijk. Gearchiveerd op 3 maart 2016. Geraadpleegd op 14 december 2018.
  3. ↑ Foto's: Koningin Máxima bezoekt Thomashuis in Houten. Gearchiveerd op 9 juni 2013. Geraadpleegd op 28 juni 2013.


Externe links

Zie de categorie Houten van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
   Aangrenzende gemeenten   
                 
           
           
           
                 
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Houten&oldid=67555190"