Paus
.svg)
De benaming paus (komt van het Latijn: papa, dat komt van het Oud-Grieks: πάππας pappas) betekent letterlijk "vader" en is de titel van het hoofd van de hiërarchie van de Rooms-Katholieke Kerk. De regeerperiode van een paus wordt pontificaat genoemd.
Inleiding
De paus is volgens de katholieke kerk de rechtmatige opvolger van Petrus, en daarmee als leider van de gehele Christelijke Kerk wereldwijd. Dat wordt echter ontkend door de kerken die ontstaan zijn uit de reformatie (lutheranisme, calvinisme, doopsgezinden), door de Koptische Kerken in Egypte en Ethiopië, door de Orthodoxe Kerken in Oost-Europa en Griekenland, en door Nestoriaanse en Armeense Kerken in het Midden-Oosten. De paus wordt door de katholieken gezien als discipel van Christus en eerste leider van de Kerk, als de plaatsbekleder (niet: plaatsvervanger) van Christus op aarde. Het woord plaatsvervanger suggereert een gelijkschakeling met Christus die er nooit kan zijn. De paus "bekleedt" slechts de plaats van Christus.
Hij verenigt in zijn persoon de hoogste geestelijke macht, dit wil zeggen het hoogste leergezag, de opperste wetgevende en rechterlijke macht. Toch is zijn macht niet enig in de Kerk, want de bisschoppen hebben belangrijke beslissingsmacht, in grote mate onafhankelijk van het pauselijk gezag. De huidige paus is sinds 19 april 2005 de Duitser Joseph Ratzinger oftewel Benedictus XVI.
Ook de Koptische kerk in Egypte heeft een paus. In de Koptische kerk is de paus de opvolger van de evangelist Marcus. De huidige koptische paus is Shenouda III.
Zowel de koptische als de Rooms-Katholieke paus hebben hun oorsprong in de vroegere christelijke functie van Patriarch.
Titulatuur
De paus is de Heilige Stoel, bisschop van Rome, aartsbisschop van de Romeinse kerkprovincie, primaat van Italië, Pontifex Maximus en soeverein vorst over de staat Vaticaanstad. Paus Benedictus XVI besloot de titel Patriarch van het Westen niet meer te gebruiken, zijn voorgangers deden dat allemaal wel.
Waardigheidssymboliek
De uiterlijke tekenen van zijn ambt, naar traditie teruggaand op de oudste Romeinse gebruiken, zijn de witte toga, soms gecombineerd met de ferraiuolo, de hermelijnen mozetta, de driedubbele kruisstaf en de pontificale vissersring. Vroegere waardigheidstekens waren de tiara of driekroon, de Sedia gestatoria, de troon en het baldakijn. Deze laatste tekenen zijn door Paus Paulus VI in de jaren '60 van de 20e eeuw in ongebruik geraakt. De tiara stamt eigenlijk uit een voor-christelijke Perzische traditie. In de 9e eeuw pas droegen de pausen voor het eerst een tiara en wel met één kroon. Onder Bonifatius VIII werd een 2e en onder Benedictus XII een derde kroon toegevoegd. Paulus VI heeft - als symbool - zijn tiara ten gunste van de armen van Rome afgelegd. Nadien heeft geen paus de tiara meer laten opzetten bij zijn kroning. Hoewel in theorie een paus zijn ambt naar eigen keuze ook weer kan neerleggen is er sinds 1294 geen paus meer afgetreden. Zij bekleden uit traditie het pontificaat tot hun dood.
De paus draagt een vissersring en een speciaal pallium als liturgische symboliek . Als bisschop draagt hij de mijter, hij gebruikt i.p.v. de kromstaf de ferula - een kruisstaf
De staat Vaticaanstad herbergt nog steeds de Zwitserse garde, een militie die heden naast een ceremoniële functie dient als lijfwacht en paleiswacht. Voor de defensie van de voormalige Kerkelijke Staat was er daarnaast nog een normaal legerkorps, alsmede enkele kleinere korpsen voor specifieke taken.
De functie of taken van de Paus
De paus is allereerst de 'opperherder' van de Katholieke Kerk en heeft als zodanig een samenbindende, bijsturende en leidende functie over zijn 'kudde'. Bij geloofsdisputen heeft hij uiteindelijk het laatste en beslissende woord. Tegenwoordig probeert de paus antwoorden te vinden op de vele vragen die zich aandienen onder de kerkleden als reactie op de grotendeels ontkerkelijkte moderne wereld. In vroeger eeuwen had de paus veel invloed op de richting van de Westerse beschaving, maar dat verminderde sterk na de reformatie waarbij het grootste deel van Noord- en West-Europa zich afgekeerd had van het katholieke geloof, en zich dus niet meer gebonden achtte aan uitspraken van de paus.
De paus geeft wekelijks een publieke audiëntie, in het Vaticaan. Daarnaast verleent hij ook audiënties aan andere geestelijke en wereldlijke leiders.
Een privéaudiëntie is meestal in de privébibliotheek van de paus, in het Apostolisch Paleis. Men is verplicht zich aan kledingvoorschriften houden. Zo moeten dames een zwarte kanten sluier dragen; alleen regerende katholieke vorstinnen mogen zich volledig in het wit tooien; dit privilege geldt voor de vorstinnen van Monaco, Liechtenstein, België, Spanje en Luxemburg.
Wanneer de paus in Rome is geeft hij op zondag om 12.00 's middags uur iedereen de zegen vanuit het raam van zijn werkkamer (tweede raam rechts van de bovenste verdieping) van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Tijdens kerstmis houdt de Paus een kersttoespraak en met Pasen geeft de Paus zijn zege en wenst iedereen een zalige feestdagen.
Kiezen van een paus: het Conclaaf
Na de dood van de paus is de Heilige Stoel vacant; de periode waarin er geen paus is heet de sedesvacatio. Deze vangt aan met de novemdiales. Binnen 15 tot 20 dagen het Heilig College van Kardinalen te Rome voor de start van een conclaaf (= achter het slot). Een maximum van 120 kardinalen jonger dan 80 jaar is vereist voor zo’n conclaaf. Een conclaaf is geheim en daarom zijn de kardinalen, tótdat een nieuwe paus gekozen is, afgesloten van de buitenwereld. Zeker is dat waarschijnlijk één van de kardinalen (maar elke gedoopte katholieke man komt officieel in aanmerking, op voorwaarde dat hij direct na het aannemen van de verkiezing tot bisschop wordt gewijd) aanwezig in de Sixtijnse Kapel paus zal worden. Deze procedure is beschreven onder het artikel conclaaf.
De kandidaat moet in beginsel een tweederde meerderheid hebben. Het kardinaalscollege kan echter na de 30e stemronde besluiten om de paus bij gewone meerderheid te kiezen. De pasgekozen paus wordt dan gevraagd door de kardinaal-deken (voorzitter) of anders de oudste kardinaal namens alle kardinalen:
- "Aanvaardt Gij?"
Vanaf dat de gekozen kardinaal bevestigd heeft, bezit deze de macht van Bisschop van Rome. Daarna vraagt de Kardinaal aan de nieuwe Paus;
- “Hoe wil je genoemd worden?“
De paus zegt dan zijn nieuwe naam, zoals een kloosternaam. De kardinalen feliciteren de nieuwe paus, die naar de zaal van de Tranen wordt geleid, daar krijgt hij zijn nieuwe witte toga. Vervolgens wordt hij op het balkon van de Sint Pieter getoond aan de wachtende menigte beneden
De kardinaal-protodiaken verkondigt op loggia, van de Sint Pietersbasiliek;
- Annuncio vobis gaudium magnum; Habemus Papam!
- Eminentissimum ac reverendissimum Dominum,
- Dominum [voornaam],
- Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem [familienaam],
- Qui sibi nomen imposuit [pauselijke naam].
(Vertaling: "Ik verkondig u met grote vreugde; we hebben een Paus: de meest eminente en eerwaarde heer, de heer [naam], kardinaal van de Heilige Roomse Kerk, [familienaam], die de naam [pauselijke Naam] heeft aangenomen." )
De paus spreekt daarna enkele woorden en geeft daarna voor het eerst de apostolische zegen Urbi et Orbi De gehele procedure voor de pauskeuze is vastgelegd in de Apostolische Constitutie Universi Dominici Gregis.
Trivia
- Volgens de Annuario Pontificio, het officiële jaarboek van het Vaticaan, is de op 19 april 2005 verkozen Paus Benedictus XVI de 264ste opvolger van de apostel Petrus.
- De laatste niet-Europese paus was Paus Gregorius III (731-741). Hij kwam uit Syrië.
- De meest gekozen pausnaam is Johannes (23 keer), gevolgd door Gregorius (16 keer) en Benedictus (16 keer)
- Van de pausen van wie de leeftijd bekend is, is Paus Celestinus III (1191-1198) degene die het oudst was toen hij werd verkozen. Hij was toen 86 jaar. Paus Agatho zou in 681 op 104-jarige leeftijd paus zijn geworden en dit zijn gebleven tot zijn 107e.
- Paus Leo X was het jongst toen hij op 37-jarige leeftijd werd verkozen (ook weer van de pausen van wie de geboortedatum bekend is).
- Het pontificaat van Paus Pius IX duurde 31 jaar, 7 maanden en 16 dagen (1846-1878). Hij is daarmee de langst regerende kerkvorst aller tijden (Petrus niet meegerekend).
- Het kortste pontificaat staat op naam van Paus Urbanus VII (1590), met slechts twaalf dagen.
- De Utrechter Adriaan Boeyens (2 maart 1459 – 14 september 1523) was de enige Nederlandse paus, Adrianus VI. Omdat Utrecht en de Nederlanden destijds nog onderdeel waren van het Heilige Roomse Rijk rekenen sommige Duitsers hem ook als Duitse paus.
Zie ook
- Pausen chronologisch
- Pausen op alfabet
- Tegenpaus
- Tiara - mijter - flabellum - Sedia Gestatoria - Pausmobiel
- Tussenpaus
Externe links
Sjabloon:Navigatie HeersersSjabloon:Navigatie Christendom Sjabloon:Lijst van pausen