Willem III der Nederlanden
Willem Alexander Paul Frederik Lodewijk (Brussel 17 februari 1817 - Het Loo 23 november 1890), prins van Oranje-Nassau, was van 1849 tot 1890 koning der Nederlanden en groothertog van Luxemburg.
Hij werd geboren in Brussel als zoon van koning Willem II en Anna Paulowna, de zuster van de Russische tsaar Alexander I.
Eerste huwelijk
Hij trad op 18 juni 1839 in het huwelijk met zijn nicht Sophia van Württemberg, dochter van koning Willem I van Württemberg; een slecht huwelijk. In 1851 is er door zijn schoonfamilie een poging gedaan het huwelijk te ontbinden. Hoewel dat niet doorging leefde het paar sindsdien gescheiden. Uit het huwelijk kwamen drie zoons voort:
- Willem Nicolaas Alexander Frederik Karel Hendrik (1840-1879), was lange tijd kroonprins
- Willem Frederik Maurits Alexander Hendrik Karel (1843-1850)
- Willem Alexander Karel Hendrik Frederik (1851-1884), kroonprins na de dood van zijn broer tot zijn eigen dood
Tweede huwelijk
Na het overlijden van Sophia in 1877 trouwde de 61-jarige Willem op 7 januari 1879 met de twintigjarige prinses Emma van Waldeck-Pyrmont, dochter van George Victor van Waldeck-Pyrmont en Helena van Nassau-Weilburg. Uit het huwelijk werd op 31 augustus 1880 een kind geboren: Wilhelmina.
Het vaderschap van Willem III is ter discussie, omdat hij op oudere leeftijd wegens syfilis geen kinderen meer zou kunnen verwekken. Als natuurlijke vader wordt vaak genoemd: Jonkheer S.M.S. de Ranitz (1846-1933), particulier secretaris van Emma.
Constitutionele rol
Willem III had grote moeite met de beperking van de koninklijke macht zoals deze onder het bewind van zijn vader in 1848 met de grondwetswijziging van Thorbecke tot stand was gekomen. Een koning behoorde naar zijn mening 'vast als een rots' zelf te regeren. Uit protest tegen de grondwetswijziging vertrok de troonopvolger naar Engeland, waar hij verbleef toen zijn vader in 1849 plotseling overleed. De eerste twintig jaar van zijn regering kenmerken zich door weerstand tegen de constitutionele monarchie. Eerst na de kabinetscrisis van 1866-1868 gaf de koning zijn verzet op. Een voorbeeld van de eigenzinnige constitutionele rol die de koning aanvankelijk speelde is de commotie rond de Aprilbeweging in 1853.
Laatste levensjaren
In 1887 werd hij ernstig ziek en hij stierf in 1890, waarna zijn minderjarige dochter Wilhelmina de troon besteeg met Emma als regentes. Het Groothertogdom Luxemburg ging naar een andere lijn van het Huis Nassau omdat alleen mannelijke afstammelingen erfgerechtigd waren (zie ook bij Salische Wet). Willem III was over het algemeen niet geliefd en werd soms Koning Gorilla genoemd vanwege zijn bij gelegenheden boertige uitvallen.