Armoedeval
Armoedeval is het verschijnsel dat mensen die (relatieve) armoede lijden nauwelijks mogelijkheden hebben hun maatschappelijke situatie te verbeteren.
Een specifieke vorm van dit begrip 'armoedeval' wordt door politieke partijen (van links tot rechts) gehanteerd, namelijk als het effect dat optreedt wanneer iemand met een uitkering er in inkomen op achteruitgaat als hij of zij een betaalde baan krijgt. Dit effect wordt veroorzaakt doordat mensen met een zeer laag inkomen of een uitkering vaak recht hebben op subsidies en andere inkomensafhankelijke regelingen. Als ze een baan aanvaarden kan de inkomensverbetering zodanig zijn dat het recht op de subsidies en regelingen vervalt, waardoor het inkomenseffect grotendeels of geheel wegvalt. Door dit effect zijn mensen vaak niet of slechts in geringe mate in staat om hun maatschappelijke situatie te verbeteren. Belangrijker is echter dat de inkomensachteruitgang niet motiverend werkt. Men spreekt in dat geval vaak van een 'onvoldoende prikkel' om te participeren op de arbeidsmarkt. In verband daarmee wordt er soms ook een brede definitie van de armoedeval gehanteerd, namelijk 'het gebrek aan financiële prikkels om (meer) te gaan werken'.
Het woord "val" wordt hier gebruikt in de betekenis van fuik, d.w.z. "gevangen zitten".
Nederland
De wijze waarop er in Nederland met het verschijnsel 'armoedeval' wordt omgegaan kan van gemeente tot gemeente verschillen. Gemeenten beschikken daarbij niet over inkomenspolitieke instrumenten, maar gebruiken de mogelijkheden die de wet werk en bijstand hen biedt en het kwijtscheldingsbeleid van gemeentelijke belastingen.
Nederlandse politieke partijen van rechts naar links willen deze problematiek aanpakken. Oplossingen die de verschillende partijen hebben zijn:
- Verlagen van uitkeringen
- Afschaffen of verlagen van subsidies en toeslagen gekoppeld aan inkomenspolitieke maatregelen
- Het verhogen van het minimumloon
- Fiscale maatregelen
Recent onderzoek
Volgens onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (zie: armoedemonitor 2005) moet het effect van de armoedeval ook weer niet overschat worden: "Wanneer echter rekening gehouden wordt met andere factoren die het zoekgedrag of de verandering in arbeidsmarktstatus kunnen verklaren, blijkt dat de rol van de inkomensafhankelijke regelingen nagenoeg wegvalt. Kenmerken als leeftijd, geslacht, opleiding, gezondheid en inkomensbron zijn factoren waarmee het waargenomen gedrag beter is te verklaren. Wanneer met deze achtergronden van mensen rekening wordt gehouden, wordt het belang van de inkomensafhankelijke regelingen naar de achtergrond verdrongen. Het lijkt er dus op dat de armoedeval slechts een beperkte rol speelt in de beslissingen die mensen nemen".[1]
Dit beeld wordt in de armoedemonitor 2007 nogmaals bevestigd: In het beleid heerst het beeld dat het ontvangen van inkomensafhankelijke subsidies een negatief effect heeft op het zoeken naar en vinden van betaald werk. Een vergelijking tussen ontvangers en niet-ontvangers van huursubsidie, aanvullende bijstand, kwijtschelding lokale heffingen, en Wtos (Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten) laat echter zien dat er maar weinig empirische aanwijzingen zijn voor gedragseffecten van de armoedeval.[2]