Champagne (wijn)
Champagne is een mousserende wijn, die wordt geproduceerd in het gelijknamige gebied in Frankrijk. Witte champagne is het bekendste maar er is ook rosé champagne. Alleen mousserende wijn uit deze regio, gemaakt volgens de méthode champenoise mag de naam champagne dragen.
Buiten deze regio heet de vinificatie méthode traditionnelle. In Frankrijk wordt deze wijn aangeduid met de term "Cremant". In de Baltische EU-staten (met name Letland) worden ondanks het EU-verbod toch mousserende wijnen onder de naam Sovjetskoje Sjampanskoje (Sovjet-Champagne) verkocht. Zij claimen dat de Franse overheid de tsaristische overheid (ten tijde van Lev Golytsin) een 'oneindig' recht op het voeren van de naam 'Champagne' heeft verleend.
In de meeste westerse landen wordt champagne traditioneel gedronken met oudjaar, doop van een schip of tijdens een andere bijzondere gebeurtenis.
Vinificatie
Champagne wordt veelal gemaakt uit een mengsel van blauwe en witte druiven.
Toegestane witte druivenrassen zijn,
Ook de Pinot blanc, Arbane en Petit Meslier mogen gebruikt worden maar komen weinig voor in de Champagnestreek.
Toegestane blauwe druivenrassen zijn,
De meest verkochte Champagne is wit. Een verschil met andere witte wijn is dat Champagne voor tweederde van de hierboven genoemde blauwe druiven wordt gemaakt. De Pinot Noir heeft een vrij geringe opbrengst, maar geeft een volle, lang aanhoudende smaak. De Pinot Meunier is weinig gevoelig voor vorst, gemakkelijker te telen en fruitig. De witte druif Chardonnay rondt de compositie af.
Champagne die uitsluitend gemaakt is van witte druiven wordt Blanc de blancs genoemd. Champagne van uitsluitend blauwe druiven noemt men Blanc de noirs.
Wanneer tegen het einde van september de oogstdatum wordt vrijgegeven, trekken talloze druivenplukkers de wijngaarden in om de druiven voorzichtig met de hand binnen te halen. Dit omdat de druiven in geen geval gekneusd mogen worden: men wil voorkomen dat de blauwe schilletjes de most verkleuren. Na aankomst van de druiven bij het wijnhuis worden de druiven onmiddellijk geperst. Hierna vindt de gisting gecontroleerd plaats. Na de tweede (malolactische) heeft men de stille droge basiswijn verkregen.
Vervolgens begint de bereiding van de champagne. De beroemde monnik Dom Pérignon is vermoedelijk de eerste die champagne maakte volgens deze specifieke bereidingswijze die wordt omgeschreven als procedé méthode champenoise. Deze monnik was keldermeester van de abdij van Hautvillers in Frankrijk en ontwikkelde de kunst aan het eind van de 17e begin 18e eeuw. Verschillende wijnen uit verschillende jaren worden geassembleerd tot een cuvée (gemengd) en worden daarna gebotteld. Soms wordt een wijn van één bepaald jaargang gebotteld. Dit is dan een millésime.
Voordat de fles met een (tijdelijke) dop wordt afgesloten, wordt er een beetje liqueur du tirage (een mengsel van rietsuiker (24 g/l), belegen wijn en gist) bij gedaan. Binnen acht tot tien weken voltrekt zich de prise de mousse, de gisting op de fles. In de fles heeft zich koolzuur gevormd dat zorgt voor een bruisende wijn. De gistcellen vallen nu vanzelf uiteen, waardoor ze de wijn voeden, geurig en vol maken.
liqueur d'expédition
Een champagne zonder jaartal moet minstens 15 maanden zo blijven liggen en de champagnes met jaartal minstens drie jaar. Meestal laat men ze nog veel langer rijpen in de kelders voordat men de flessen schuin legt in "pupitres" en steeds een slag draait zodat de verontreinigingen zich naar de hals bewegen. Dit proces wordt de remuage genoemd. Wanneer de restanten van de gist zich opgehoopt hebben in de hals van de fles, volgt het degorgeren. Men laat de halzen bevriezen, waarna de stop machinaal wordt verwijderd. Door de druk van het koolzuur wordt de ijsprop met de verontreinigingen eruit geschoten.
De dosering met de liqueur d'expédition (met suiker gemengde wijn waarmee men de flessen vóór afsluiting met de definitieve kurk bijvult) is bepalend voor het type champagne. Als er alleen droge wijn wordt toegevoegd, ontstaat er een champagne non dosé, brut nature, ultra brut, extra brut of brut intégrale. Hoe meer liqueur er is toegevoegd, hoe zoeter de champagne - van brut (droog) tot doux (zoet). Voor de grote champagnehuizen is de brut zonder jaartal BSA (brut sans année) belangrijk, want zij ontlenen hun roem aan het onveranderlijke karakter en de constante kwaliteit van deze wijn.
Wijnhuis Moët et Chandon geeft haar grootste wijn de naam Dom Pérignon. Bij Veuve Cliquot is dat La Grande Dame en bij Louis Roederer Cristal.
Er wordt ook stille wijn gemaakt in de Champagnestreek.
Het Champagne-etiket
Behalve de herkomstaanduiding, de AOC, vermeldt het de naam van het merk of handelshuis, het type dat kan variëren van droog tot zoet, de naam van de producent, de inhoud van de fles, het alcoholgehalte en eventueel de speciale cuvée met het oogstjaar.
Op het etiket staat ook een nummer met twee letters ervoor. Deze geven aan wie de wijn heeft gebotteld. Elke bottelaar heeft zijn eigen kenteken,
- NM: négociant-manipulant. Deze handelaar of wijnhuis oogst of koopt druiven, most of basiswijnen en verwerkt ze in zijn kelders tot Champagne.
- RM: récoltant-manipulant. Een wijnboer die van zijn eigen oogst in zijn eigen kelders Champagne maakt.
- RC: récoltant-coopérateur. Een wijnboer die lid is van een genootschap waarvan hij de wijn terugneemt om hem aan zijn eigen klanten te verkopen.
- CM: coopérative de manipulation. Een genootschap van wijnboeren, dat van de druiven van zijn leden in eigen kelder Champagne maakt en laat rijpen.
- SR: société de récoltants. Een vereniging van onafhankelijke wijnboeren, die van de oogst van haar leden Champagne maakt en bottelt.
- ND: négociant distributeur. Een wijnhandelaar of handelsmaatschappij die gebottelde Champagne koopt en van etiketten voorziet.
- R: récoltant. Een wijnboer laat een négociant-manipulant in loondienst wijn van zijn druiven maken en krijgt de champagne gebotteld van hem terug.
- MA: marque auxiliaire. Letterlijke vertaling uit het Frans is hulpmerk, dat staat voor handelsmerken die in opdracht van een wederverkoper gemaakt en van zijn etiket voorzien worden.
Daarnaast kan op het etiket ook de kwaliteit van de champagne vermeld worden. Champagne kent 3 categorieën. Deze opdeling gebeurt op basis van de kwaliteit van de druiven, die wordt bepaald door de terroir. Zo heb je "grand cru" (de beste kwaliteit), "premier cru" en Champagne sans cru. (Zonder verdere vermelding).
Cuvée prestige is een toevoeging welke een wijnhuis geeft aan zijn betere wijn. Oogsten van oude wijnstokken, vinificatie van de most en rijping op eikenhouten vaten zijn voorbeelden hiervan.
- Champagne-publiciteit
-
Piper-Heidsieck -
Charles Heidsieck -
Irroy -
Perrier-Jouët -
St Marceaux -
Bollinger
Smaaksoorten
- Extra-brut - Dit type Champagne wordt ook wel brut rosé, brut nature, ultra brut, brut zéro en brut intégral genoemd. Er is geen liqueur d'expédition toegevoegd en bevat van nature minder dan 2 gram restsuiker per liter.
- Brut - Maximaal 1 tot 1,5% suiker door toevoeging van liqueur d'expédition.
- Brut sans millésime - Dit is een brut zonder jaartal en is het visitekaartje van elk champagnewijnhuis. De brut sans millésime maakt 80% van de omzet uit. Verschilt zeer per champagnehuis.
- Sec - Iets minder droog dan Brut.
- Demi-sec - Het is een halfdroge champagne met een suikergehalte van 33 tot 50 g/l. Vanwege dit suikergehalte past deze champagne goed bij desserts.
- Doux - Het suikergehalte van deze zeldzaam geworden champagnes is hoger dan 50 g/l. Deze champagnes zijn zeer zoet.
Kurk en ontkurken
Wanneer de wijn haar laatste toevoeging heeft gehad, wordt de fles met de definitieve kurk afgesloten. Een extra dikke kurk wordt samengeperst en voor twee derde deel in de hals van de zwaar uitgevoerde fles gestopt. Om te voorkomen dat de kurk er alsnog af kan schieten, wordt deze vastgezet met een stukje ijzerdraad. Het muselet. Alleen het uitstekende deel van de kurk kan nu nog uitzetten. Zo komt de “Champagnekurk” na het ontkurken van de fles aan zijn typische paddenstoelvorm.
Om een fles mousserende wijn open te maken moet na de capsule eerst het ijzerdraad verwijderd worden. Door de lus 6 slagen (volgens zeggen geeft dat getal geluk) los te draaien kan dat eenvoudig geschieden. Als de wijn rustig behandeld is en licht gekoeld zal de kurk niet direct weg schieten. Houdt nu de fles onder een hoek van ongeveer 45 graden en wrik de kurk voorzichtig los zodat er enkel een zacht gesis te horen is. De wijn blijft dan netjes in de fles en kan er rustig uitgeschonken worden. Door ook het glas een beetje schuin te houden zal deze minder snel overstromen.
De kurk mag bij het openen absoluut niet knallen. Door de reactie zal de wijn uit de fles spuiten en bovendien zal de achtergebleven wijn snel haar koolzuur verliezen. Hoewel het (oneerbiedig) wegspuiten van een mooie mousserende wijn commercieel interessant, feestelijk lijkt of is, kan voor dit soort activiteiten wellicht beter een goedkope mousserende variant gekozen worden.
Zie ook
Externe links
- http://www.champagne.com/ (Officiële website in het Frans)
- http://www.champagneinfo.nl/ (Nederlandse site over champagne)
- http://www.wijnen-fr.com/champagne/ (Grote champagnemerken)
