Paracetamol

Paracetamol
Chemische structuur
Farmaceutische gegevens
Beschikbaarheid (F)	ca 80%
Metabolisatie	90 tot 95% lever
Uitscheiding	renaal
Gebruik
Merknamen	Panadol, Apc, Ppc
Toediening	oraal, rectaal
Risico met betrekking tot
Zwangerschapscat.	B (VS); A (Aus)
Databanken
CAS-nummer	103-90-2
ATC-code	N02BE01
PubChem	1983
DrugBank	APRD00252
Chemische gegevens
Molecuulformule	C8H9NO2
IUPAC-naam	N-(4-hydroxyphenyl)acetamide
Molmassa	151,17 g/mol
Smeltpunt	169°C
Oplosbaarheid	1,4 g/L
Dichtheid	1,263 g/cm³
Portaal	Geneeskunde

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Paracetamol (Amerikaans Engels: acetaminophen) is het wereldwijd meest gebruikte pijnstillende en koortsverlagende middel. In combinatie met andere geneesmiddelen wordt Paracetamol ook tegen symptomen van verkoudheid ingezet. Paracetamol werd voor het eerst in 1878 door Harmon Northrop Morse gesynthetiseerd en in 1893 voor de eerste keer in de geneeskunde gebruikt door Josef von Mering.^[1]^[2] De populariteit van het middel nam sinds 1955 sterk toe. Men ontdekte toen dat paracetamol de actieve metaboliet is van acetanilide. Acetanilide werd in 1886 geïntroduceerd, maar bleek te toxisch. Men ging op zoek naar minder giftige alternatieven die qua chemische structuur sterk op acetanilide leken; één daarvan was paracetamol. ^[3] De naam Paracetamol is afgeleid van de chemische naam: Para-acetylaminofenol.

Preparaten

Paracetamol is in verschillende toedieningsvormen, al dan niet in combinatie met een ander middel, beschikbaar.

tablet, merkloos of als Panadol,
zetpil, merkloos, verschillende fabrikanten
drank, Daro voor kinderen
smelttablet, smelttabletten 'Roter'
poeder, Daro hoofdpijn poeder
intraveneus, Perfalgan

Een voordeel van zetpillen is dat ze ook gebruikt kunnen worden als de patiënt misselijk is of moet braken, bij onwillige kinderen en in geval van slikproblemen.

Combinaties met andere middelen.

coffeïne, merkloos of als Finimal, Panadol Plus, Witte Kruis.
acetylsalicylzuur (aspirine) zoals Chefarine
acetylsalicylzuur (aspirine) en coffeïne zoals in APC-tabletten
propyfenazon en coffeïne zoals in Saridon.
andere combinaties zijn mogelijk

Er zijn aanwijzingen dat paracetamol in combinatie met coffeïne sneller en langer werkt.^[4]

Het toevoegen van codeïne aan paracetamol vergroot het therapeutisch effect (pijnstilling) slechts in geringe mate. Bij incidenteel gebruik is het voordeel dus gering, in geval van langdurig gebruik zijn de nadelen waarschijnlijk groter dan de voordelen; het ontstaan van tolerantie en misbruik (verslaving).^[5]

Combinaties van pijnstillers (anders dan de combinatie met coffeïne of codeïne) worden bij de behandeling van chronische pijn, onder toezicht van een arts, veelvuldig toegepast. Voor de thuisgebruiker valt hiervan af te raden.^[6]

Werking

Het werkingsmechanisme van paracetamol is nog steeds onduidelijk. Er zijn 2 hypotheses: (1) beïnvloeding van cyclooxygenases (COX, enzymen betrokken bij ontstekingsreacties) en (2) beïnvloeding van het serotonerge systeem; dat zijn zenuwbanen die onder andere een rol spelen bij de gewaarwording van pijn.^[7]

Dosering

Maximale dosis per dag (=24 uur) is 6-8x 500 mg voor de tabletten (bij chronisch gebruik 6x 500mg), 3-4x 500-1000 mg voor de zetpillen. Er dient een periode van minimaal 3-4 uur tussen de doseringen in te zitten. In de bijsluiter staat meestal een dosering van maximaal 6x 500 mg of 3x 1000 mg aangegeven. Bij normaal gebruik wordt paracetamol als een veilig middel beschouwd. ^[8]

Giftigheid

Beschadiging van de lever kan optreden na de inname van een enkele dosis van 10 tot 15 gram paracetamol. Een leververgiftiging kan zeer pijnlijk zijn en een aantal dagen duren. Inname van een enkele dosis van 20 tot 25 gram kan fataal zijn.^[9]Anderzijds zijn er ook gevallen bekend waarbij de inname van een enorme hoeveelheid paracetamol niet tot leverschade leidde.^[10] Bij een eenmalige inname van meer dan 70mg/kg (ongeveer 5 gram voor volwassenen) zijn de nadelige effecten al te verwachten. Met 140mg/kg (circa 10 gram voor volwassenen) wordt er matig ernstige leverschade gezien, en bij 200mg/kg (ongeveer 14 gram voor volwassenen) is dit al ernstige leverschade. De absolute hoeveelheden zijn voor kinderen lager dan hier vermeld. Ook dagelijks gebruik van de normale dosering kan uiteindelijk leiden tot leverschade.^[11] Vuistregel ter voorkoming van schadelijke effecten (met name van de lever): niet meer dan 4 gram paracetamol per dag. ^[12]

Overdosering

Een overdosis paracetamol kan, indien er tijdig (binnen acht uur) wordt ingegrepen, door een arts behandeld worden met acetylcysteïne (Lysomucil, Fluimucil)). De acetylcysteïne vermindert de vorming van schadelijke paracetamolmetaboliet N-acetylparabenzochinonimine. Deze metaboliteit is verantwoordelijk voor hepatotoxiciteit (leververgiftiging). Geactiveerde kool gecombineerd met het laxeermiddel natriumsulfaat vermindert de opname van paracetamol in het lichaam, maar is enkel van nut wanneer het binnen vier tot zes uur na inname gegeven wordt. Wanneer de patiënt binnen twee uur behandeld wordt, is maagspoelen ook nog een goede remedie.^[13]^[14] Het zorgt ervoor dat het nog aanwezige paracetamol in de maag en darmen zo snel mogelijk het lichaam verlaat, waardoor er niet nog meer paracetamol opgenomen kan worden.

Overig

Het bekendste van de meer dan 100 verschillende Amerikaanse paracetamol-preparaten is Tylenol.

Bronnen

Bijsluiter van paracetamol

↑ H. N. Morse (1878). Ueber eine neue Darstellungsmethode der Acetylamidophenole. Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 11 (1): 232–233. DOI: 10.1002/cber.18780110151.
↑ Von Mering J. (1893). Beiträge zur Kenntnis der Antipyretica. Ther. Monatsch. 7:577–587.
↑ Insel P.A. (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in. treatment of Rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.
↑ Renner B. et al. Coffeine accelerates absorption and enhances the analgesic effect of acetaminophen. J Clin Pharmacol. 2007;47:715-26.
↑ Helland A, Spigset O, Slørdal L. [Problem forte--is paracetamol-codeine combination rational?] Tidsskr Nor Laegeforen. 2004;124:2084-7.
↑ Transparenz-Telegramm, Berlijn 1979, pp 250.
↑ Pickering G. et al. Acetaminophen reinforces descending inhibitory pain pathways. Clin Pharmacol Ther. 2008 ;84:47-51.
↑ Bessems JG, Vermeulen NP. Paracetamol (acetaminophen)-induced toxicity: molecular and biochemical mechanisms, analogues and protective approaches. Crit Rev Toxicol. 2001;1:55-138.
↑ . Insel P.A (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in treatment of rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.
↑ Shayiq R.M. et al. Repeat exposure to incremental doses of acetaminophen provides protection against acetaminophen-induced lethality in mice: an explanation for high acetaminophen dosage in humans without hepatic injury. Hepatology. 1999;29:451-63.
↑ Rumack BH, Matthew H. Acetaminophen poisoning and toxicity. Pediatrics 1975;55:871- 6.
↑ Kaplowitz N. Acetaminophen hepatoxicity: what do we know, what don’t we know, and what do we do next? Hepatology 2004;40:23–6.
↑ Position statement and practice guidelines on the use of multi-dose activated charcoal in the treatment of acute poisoning. American Academy of Clinical Toxicology; European Association of Poisons Centres and Clinical Toxicologists. J Toxicol Clin Toxicol 1999;37:731-51.
↑ Brok J, Buckley N, Gluud C. Interventions for paracetamol (acetaminophen) overdose. Cochrane Database Syst Rev. 2006;2:CD003328.

Zie de categorie Paracetamol van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] H. N. Morse (1878). Ueber eine neue Darstellungsmethode der Acetylamidophenole. Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 11 (1): 232–233. DOI: 10.1002/cber.18780110151.

[2] Von Mering J. (1893). Beiträge zur Kenntnis der Antipyretica. Ther. Monatsch. 7:577–587.

[3] Insel P.A. (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in. treatment of Rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.

[4] Renner B. et al. Coffeine accelerates absorption and enhances the analgesic effect of acetaminophen. J Clin Pharmacol. 2007;47:715-26.

[5] Helland A, Spigset O, Slørdal L. [Problem forte--is paracetamol-codeine combination rational?] Tidsskr Nor Laegeforen. 2004;124:2084-7.

[6] Transparenz-Telegramm, Berlijn 1979, pp 250.

[7] Pickering G. et al. Acetaminophen reinforces descending inhibitory pain pathways. Clin Pharmacol Ther. 2008 ;84:47-51.

[8] Bessems JG, Vermeulen NP. Paracetamol (acetaminophen)-induced toxicity: molecular and biochemical mechanisms, analogues and protective approaches. Crit Rev Toxicol. 2001;1:55-138.

[9] . Insel P.A (1990) , Analgesic, antipyretics and anti-inflammatory agents: drugs employed in treatment of rheumatic arthritis and gout. In: Alfred Goodman Gilman (red.) Pharmacological Basis Therapeutics 8th, Mcgraw-Hill, pp656.

[10] Shayiq R.M. et al. Repeat exposure to incremental doses of acetaminophen provides protection against acetaminophen-induced lethality in mice: an explanation for high acetaminophen dosage in humans without hepatic injury. Hepatology. 1999;29:451-63.

[11] Rumack BH, Matthew H. Acetaminophen poisoning and toxicity. Pediatrics 1975;55:871- 6.

[12] Kaplowitz N. Acetaminophen hepatoxicity: what do we know, what don’t we know, and what do we do next? Hepatology 2004;40:23–6.

[13] Position statement and practice guidelines on the use of multi-dose activated charcoal in the treatment of acute poisoning. American Academy of Clinical Toxicology; European Association of Poisons Centres and Clinical Toxicologists. J Toxicol Clin Toxicol 1999;37:731-51.

[14] Brok J, Buckley N, Gluud C. Interventions for paracetamol (acetaminophen) overdose. Cochrane Database Syst Rev. 2006;2:CD003328.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]