Bredevoort
Stad in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Gelderland
| ||
| Gemeente |  Aalten
| ||
| Coördinaten | 51° 57′ NB, 6° 37′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1-1-2009) |
1.526 | ||
| Overig | |||
| Postcode | 7126 | ||
| Netnummer | 0543 | ||
| Belangrijke verkeersaders | Sjabloon:N-wegNL, Sjabloon:N-wegNL | ||
| Website | www.bredevoort.nu | ||
| Foto's | |||
| |||
| Stadsgezicht Bredevoort in 1634 | |||
| |||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Bredevoort (Nedersaksisch: Brevoort) is een vestingstadje en voormalige heerlijkheid in de gemeente Aalten in de Gelderse Achterhoek. Tot 1818 was Bredevoort een zelfstandige gemeente. Het heeft de titel Boekenstad vanwege de antiquariaten en tweedehands-boekwinkels. Bredevoort heeft 1.526 inwoners (per 1 januari 2008, bron CBS).
Herkomst naam
De naam Bredevoort is afgeleid van het woord voorde (Germaans: furdu) dat oorspronkelijk "doorgang" of "doorwaadbare plaats" betekende[1]. In dit geval gaat het om een brede doorgang, een zandrug door het moerasgebied. Aan het eind van de zandrug werd het Kasteel Bredevoort gebouwd dat later met een voorburcht werd uitgebreid en uiteindelijk zich ontwikkelde tot een versterkte vestingstad. Dit is nog steeds te zien aan het bastion Welgemoed waarop de molen "prins van Oranje" staat en een deel van de stadsgracht, restanten van de vestingwerken van Bredevoort waarop in de zomer de jaarlijkse gondelvaart wordt gehouden.
Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Bredevoort voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bredevoort komt voor het eerst voor op de lijst met bezittingen van Filips I van Heinsberg, aartsbisschop van Keulen uit 1188, welke in die tijd drie aandelen van het kasteel Bredevoort bezit. Onder de heerlijkheid Bredevoort vielen naast het kasteel met voorburg Bredevoort, ook de dorpen Aalten, Dinxperlo en Winterswijk met hun buurtschappen. Na Herman en Johan van Bredevoort erfden de graaf van Lohn en de graaf van Steinfurt ieder een deel van de Heerlijkheid.
Munt- en stadsrechten
Toen de graaf van Steinfurt zijn deel verkocht aan Engelbert II van Berg de bisschop van Münster en de graaf van Lohn zijn deel overgaf aan Otto I van Gelre de graaf van Gelre, begon de strijd om het gehele bezit van de heerlijkheid tussen Münster en Gelre. Die strijd duurde twee eeuwen. Vanaf 1326 kwam Bredevoort feitelijk onder Gelders beheer. In 1350 kreeg Bredevoort muntrecht. De muntheer was kastelein Gerard Vullinc. Vullinc liet omstreeks 1350 op eigen naam 'kwart groten' slaan naar het voorbeeld van de munten van Reinald II van Gelre (1326 – 1343). Willem III van Gulik de hertog van Gelre verpandt in 1388 de heerlijkheid aan Hendrik III van de Rijksheerlijkheid Gemen, wiens zoon en kleinzoon ook pandheer van Bredevoort waren. In 1388 kreeg Bredevoort stadsrechten. Tussen 1492 en 1526 was de graaf van Steinfurt pandheer, waarna het bestuur weer rechtstreeks onder de Gelderse hertog kwam, totdat de laatste werd verslagen door Keizer Karel V, die daardoor 'Heer van Bredevoort' werd. Maarten van Rossum was tot zijn dood pandheer van Bredevoort zowel onder de laatste hertog als onder Keizer Karel V.
Huis van Oranje
Na Karel V werd koning Filips II heer van Bredevoort en hij gaf de heerlijkheid in 1562 in pand aan Dirk van Bronkhorst-Batenburg. Het valt vanaf dat moment bestuurlijk onder de Heerlijkheid Anholt. In 1572 begint voor Bredevoort de Tachtigjarige Oorlog en werd de stad kortstondig door de Geuzen ingenomen, de Geuzen vluchtten echter voor de komst van Don Frederik en plunderden voor de aftocht het kasteel en de kerken. Bredevoort krijgt een Spaans garnizoen. In 1597 werd Bredevoort belegerd en ingenomen door het Staatse leger onder leiding van Prins Maurits. Het beleg was onderdeel van Maurits' veldtocht van 1597, Maurits' succesvolle offensief tegen de Spanjaarden in het oosten van de Republiek. Na de afzwering van Filips II werden de Staten van Gelre 'Heer van Bredevoort' en die stelden in 1612 Maurits aan als pandheer, waarvoor hij 50.000 goudguldens betaalde. In 1606 probeerde een Spaans leger Bredevoort bij verrassing in te nemen, maar de stad werd ontzet door Frederik Hendrik waarna de middeleeuwse stadsmuren vervangen werden door moderne vestingwerken naar ontwerp van Adriaen Anthonisz. In 1696 werd de Heerlijkheid door de Staten van Gelre cadeau gedaan aan koning-stadhouder Willem III. Zo kwam de heerlijkheid geheel in bezit van de Nassaus. Tot de Bataafse revolutie in 1795 bleef de heerlijkheid een persoonlijk bezit van de Oranjes. Nadien bleef alleen de titel "Heer van Bredevoort" behouden. Een van de titels van Koningin Beatrix is daardoor nog steeds 'vrouwe van Bredevoort'.
Kruittorenramp
Bij de Kruittorenramp in 1646 sloeg de bliksem in de kruittoren, waardoor het kasteel ontplofte en diverse mensen omkwamen. Hieronder bevonden zich de drost Haersolte van Bredevoort en zijn gezin. Slechts een zoon, Anthonie, was op dat moment niet thuis en overleefde de ramp.
Zie Kruittorenramp (Bredevoort) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Tweede Wereldoorlog
In Bredevoort waren in 1939 vrij veel bewoners aangesloten bij de NSB, in de gemeente Aalten bedroeg het percentage stemmers 7,7% waarvan 26,3% afkomstig uit Bredevoort. Vanaf begin 1942 moeten ook de Bredevoortse burgers voor dwangarbeid naar Duitsland. In het voorjaar van 1943 werden de klokken uit de kerktorens gehaald, waarbij een monumentale klepklok uit 1454 in Bredevoort mocht blijven, drie klokken uit de St. Gregoriuskerk zijn nooit teruggekomen.
De laatste twee weken van maart 1945 zijn de meest angstige geweest, het front kwam steeds dichterbij. Bocholt werd gebombardeerd. Aanvanklijk leek het erop dat de Duitsers zich nog wilden ingraven. De vluchtende Duitsers bliezen daarbij (op twee na) alle bruggen over de Slinge- en Schaarsbeek op en staken hun munitie in brand waarbij een boerderij in vlammen opging en een auto opgeblazen werd. Die dag trokken bewoners met oranje en vlaggen door de straten en zongen het Wilhelmus. De bevrijding op 31 maart 1945 was een feit.[2]
Zie Bredevoort in de Tweede Wereldoorlog voor uitgebreide informatieTrivia
- In 1818 werd de gemeente Bredevoort opgeheven en sindsdien valt de stad Bredevoort onder de gemeente Aalten.
- Bredevoort heeft ook een treinstation gehad aan de spoorlijn Winterswijk - Zevenaar. De bouw begon in 1884 in opdracht van de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij. In 1934 werd het station gesloten en in 1950 gesloopt. Daarnaast reed er tussen 1910 en 1953 ook een tram[3].
- In 1993 werd Bredevoort de Nederlandse boekenstad.
- In Bredevoort bevind zich ook een TOP: een 'natuurlijk knooppunt', waar diverse wandel- en fietsroutes beginnen. Waaronder de 80 jarige oorlog route.
- Uit het archief van Drost en Geërfden van Bredevoort bestaat een inventarislijst uit 1635, waaruit blijkt dat in die tijd zestien bakkerijen en tien brouwerijen in het stadje waren om het garnizoen van brood en bier te voorzien.
- De knik in Broadway, New York werd veroorzaakt door Henry van Brevoort. Een verre nazaat van hem, die Bredevoort in 2006 bezocht, heeft deze gebeurtenis bevestigd[4].
- De luidklok van de Sint-Joriskerk wordt volgens oude traditie dagelijks om 8.00 uur, 12:00 uur en 21:00 geluid. Om 8.00 uur gingen voorheen de stadspoorten open, en werden om 21:00 gesloten. Etenstijd was om 12:00[5].
- Bredevoort heeft ook een eigen volkslied geschreven door G. Rijks.
- Als garnizoensstad heeft Bredevoort altijd een schutterij gehad. Sinds het einde van de 19e eeuw vertegenwoordigt Schutterij Wilhelmina deze rol.
Bezienswaardigheden
- St. Joriskerk, laatgotische kerk met rococo preekstoel uit 1672
- St. Gregoriuskerk
- Walkorenmolen De Prins van Oranje
- Historische kern
- 19e eeuws theehuisje aan de grote gracht
- restanten van de 17e eeuwse Aalterpoort
Rijksmonumenten
Zie Lijst van rijksmonumenten in Bredevoort voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Evenementen
Boekenmarkten op:
- Paasmaandag
- Internationale boekenmarkten, iedere 3e zaterdag in mei en laatste zaterdag in augustus
- Particulieren boekenmarkt, iedere 2e zaterdag in juli
- Kleine gespecialiseerde boekenmarkten
- Paperassenmarkt, 2e zaterdag in augustus
- Dichters in levende lijve, Maandelijks iedere 4e zaterdag tussen 16u en 18u in het Poëziecentrum
- Bredevoort schittert
- Traditionele Nieuwjaarsduik op 1 januari, locatie Slingeplas.
Zonen en dochters van de Bredevoort
- Hendrickje Stoffels, huishoudster en later ook de partner van Rembrandt. Op plein 't Zand staat een standbeeld van haar.
- Wolf Mislich, kapitein en gouverneur.
- Dr. Mr. Nout Wellink, topambtenaar en econoom
- André van der Leij, profvoetballer
Openbaar vervoer
Vanaf station Aalten rijdt een Buurtbus (lijn 191 Aalten-Lichtenvoorde) op maandag t/m zaterdag tussen 8.00 en 18.00 uur naar Bredevoort. Deze bus geeft aansluiting op de spoorlijn Winterswijk - Zevenaar [6].
Externe links
- De officiële website van Bredevoort
- Bredevoort boekenstad
- Molen Prins van Oranje
- Heerlijkheid Bredevoort, bevat historische bronnen
- Reconstructies oud Bredevoort'
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 