Eemnes
Gemeente in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
.png)
| |||
| Situering | |||
| Provincie | -Flag.svg){kind=small} Utrecht
| ||
| Coördinaten | 52°15'14"NB, 5°15'25"OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 33,70 km² | ||
| - land | 31,04 km² | ||
| - water | 2,66 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) |
9.757? (314 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Eemnes | ||
| Belangrijke verkeersaders | Sjabloon:A-wegNL Sjabloon:A-wegNL | ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Roland van Benthem (VVD) | ||
| Zetels VVD DorpsBelang CDA Hartgroen PvdA |
13 4 3 2 2 2 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen (2019) | € 30.000 per inwoner | ||
| Gem. WOZ-waarde (2019) | € 344.000 | ||
| WW-uitkeringen (2014) | 34 per 1000 inw. | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 3755 | ||
| Netnummer(s) | 035 | ||
| CBS-code | 0317 | ||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||
| Website | www.eemnes.nl | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| |||
|
Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd: oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid. |
Eemnes (ⓘ) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 33,67 km² (waarvan 2,54 km² water). Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen.
Geschiedenis
Gemeentewapen
De drie personen op het wapen stellen drie bisschoppen voor, die de verzoening met de bisschop van Utrecht symboliseren.
Beschrijving
Eemnes bestaat vanouds uit twee delen: Eemnes-Binnen, dat vooral bestaat uit een aantal boerderijen langs de Wakkerendijk, en het iets noordelijker gelegen Eemnes-Buiten waar enkele forse nieuwbouwwijken zijn neergezet. Beide stadsdelen hebben apart stadsrechten gekregen en maakten daarvoor deel uit van Eembrugge. In Eemnes-Buiten staat nog een aantal oude huisjes van de vroegere dorpskern, en een klein oud raadhuis aan de Wakkerendijk dat nu in gebruik is als restaurant Wakker.
De naam Eemnes is een samentrekking van EEM (de rivier) en het historische Nederlandse woord NES. De naam wordt al in een oorkonde uit 1269 gebruikt.
Geschiedenis
In 1339 geeft de Graaf van Holland de Eemnessers vergunning om turf te steken ten Westen van de Wakkerendijk, waarna de Eemnessers bisschop Jan van Arkel de rug toe keren. Er volgen enkele veldslagen waarbij de bisschop de Eemnessers wil onderwerpen. Na enkele zoenverdragen krijgt Eemnes-Buiten in 1352 bisschoppelijke stadsrechten en wordt afgescheiden van Eembrugge. De stad krijgt de grond tussen de Gooiergracht en de Eem.
Op 7 september 1439 scheidt bisschop Rudolf van Diepholt Eemnes-Binnendijk af van Eembrugge. Deze nieuwe stad heet verder Eemnes-Binnendijk (en later Eemnes-Binnen) en krijgt haar eigen stadsrechten.
Eeuwenlang proberen Holland en Utrecht de Eemnessers de baas te blijven, daar recht te spreken en vooral penningen op te halen. Regelmatig wordt de stad geplunderd en brandt een deel van de stad af. Voor de bisschop is het ook van belang controle over de Eem-mond te hebben, die hij regelmatig blokkeert om de aanvoer van goederen naar Amersfoort te vertragen.
Op 21 december 1481 komt stadhouder Joost van Lalaing met een paar duizend man uit Gouda en neemt de stad Eemnes weer in. Het kost 72 doden, zoals te lezen is op een wandbord in de St Nicolaaskerk.
In 1493 besluit de Raad van Holland dat o.a. de Eemnessers geen turf meer in het Gooi mogen steken.
Er komt een korte rustperiode onder Karel V, die heer is van Holland en sinds 1528 van Utrecht, maar na zijn overlijden in 1558 is die periode voorbij. Tijdens de godsdienst- en vrijheidsstrijd, waarbij Willem van Oranje vecht tegen de Spanjaarden, trekken Spaanse troepen rovend en brand stichtend door Holland. In 1543 wordt Eemnes echter ook geplunderd door de Gelderse legeraanvoerder Maarten van Rossum. De kerk in Eemnes-Buiten brandt in 1574 weer af.
Op 10 april 1585 trekken weer plunderende Spanjaarden rond en doen Eemnes weer aan.
De eerste helft van de 17de eeuw is in Eemnes rustig. Eemnes-Binnen en -Buiten hebben samen nu meer dan duizend inwoners. De zuivelboeren hebben het goed, turf wordt aan andere steden verkocht, de vrouwen spinnen wol. Veel geld wordt besteed aan de strijd tegen het water, want in 1610 is de Wakkerendijk involge een storm doorbroken. Er wordt een watermolen gebouwd, de Wakkerendijk wordt verhoogd.
In 1673 trekt een Frans leger van 4000 man onder markies de Rochefort via Amersfoort en het Eemland naar Naarden. In september plunderen zij Eemnes-Binnen en -Buiten, ondanks het betaalde vrijstellingsgeld. Slechts de helft van de huizen en nog minder inwoners overleven dit.
In het begin van de 18de eeuw verkopen de Staten van Utrecht de beide Eemnessen als ambachtsheerlijkheid aan Ysaak van Norden, hij koopt ook het recht om predikanten aan te stellen. Hij overlijdt op 8 april 1716, waarna zijn vrouw de ambachtsvrouwe wordt. Zij overlijdt kinderloos op 25 maart 1735, beiden zijn begraven in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De ambachtsheerlijkheid wordt per veiling voor 3000 gulden verkocht aan Cornelis Hasselaer. Hij woont op kasteel Groeneveld in Baarn, overlijdt in 1737 en wordt in de St Nicolaaskerk in Eemnes begraven. Zijn zoon, 17 jaar oud, erft de ambachtsheerlijkheid.
In 1811 voegt Napoleon de twee gemeentes Eemnes-Buiten en Eemnes-Binnen samen.
Wateroverlast
De geschiedenis van Eemnes wordt eeuwenlang bepaald door het water. Een zware storm in 1160 gevolgd door de Allerheiligenvloed in 1170 slaan veen- en zandbanken weg en zo ontstaat het begin van de Zuiderzee. Dit is achteraf gunstig voor Eemnes, want de waterspiegel zakt 35cm dus het veengebied krijgt betere afwatering. De St. Nicolaasvloed op 6 december 1196 en de Sint-Luciavloed van 14 december 1287 vormen de Zuiderzee zoals die blijft totdat de Afsluitdijk aangelegd wordt. Rond 1300 wordt de eerste beschermende dijk in oost-west-lijn gelegd ter bescherming tegen de Zuiderzee. In 1651 wordt een sluis gebouwd.
Eind 17de eeuw wordt de Veendijk tweemaal verzwaard. Toch richt de watersnood van 1702 veel schade aan.
Kerken
Eemnes-Buiten: De stad krijgt met de stadsrechten ook een nieuwe parochiekerk, die de oude houten kerk vervangt. Patroon van de kerk is de Heilige Nicolaas, beschermer tegen wateroverlast. In 1481 brandt de kerk en bijna de hele stad af, als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In 1521 begint men met de bouw van een nieuwe kerk die in 1525 klaar is; Johannes Nicolaas Nellarts is enkele jaren pastoor (minstens 1554-1559).
De kerk wordt in 1574 door de Spanjaarden in brand gestoken. De kap en het tongewelf zijn verwoest. De kerk wordt snel herbouwd, waarschijnlijk gebruik makend van de oude steunberen. Dit is de huidige Grote of Sint-Nicolaaskerk. Op het doop- en koorhek en op de preekstoel staan data uit het begin van de 17de eeuw. De bouwstijl van de toren is afgeleid van de Utrechtse Domtoren. Een vrijwel identieke toren is gebouwd in Amerongen. In 1747 krijgt de toren een nieuwe windhaan, in 1753 een nieuwe klok. In 1822 krijgt de kerk een orgel.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn beide klokken door de Duitsers verwijderd. Tijdens de restauratie in de jaren 1953-1958 is een nieuwe klok geplaatst. Bij de restauratie in 1977 is achter de wijzerplaat van de torenklok een houten wijzerplaat uit 1837 gevonden. Deze is nu ook vervangen. Ook het orgel wordt dan vervangen.
Eemnes-Binnen: In het begin van de 15de eeuw loopt Eemnes over naar Holland. Het leger van de bisschop roept de burgers tot orde en ter verzoening krijgt Eemnes-Binnen in 1439 ook stadsrechten en het recht een kerk te bouwen, de huidige NH Petruskerk of Pieterskerk. Het wordt een eenbeukige bakstenen kerk. Tot 1550 is Mathijs Jansz pastoor, hij wordt opgevolgd door Willem Adriaensz, die in 1564 overlijdt. De volgende pastoor is Peter Simonsz. In 1637 maakt Evert Splinter uit Enkhuizen twee klokken voor de kerk.
De ambachtsheer van Eemnes heeft in deze kerk een eigen gestoelte. Vanaf 1711 heeft hij het recht de predikant aan te stellen. In 1831 wordt een orgel overgenomen van Johannes Serlé uit Middelburg. L. van Dam en Zonen, orgelmakers te Leeuwarden, (ver)plaatsen het orgel.
De conditie van het gebouw gaat hard achteruit, zodat in 1883 eindelijk e.e.a. gerestaureerd wordt.
Rond 1900 bezoekt de koningin-moeder regelmatig de diensten en biedt aan anoniem de restauratie te betalen. In 1908 krijgt de kerk van haar predikant een orgel, gebouwd door Vermeulen uit Woerden. In 1921 brandt de kerk uit maar sommige zaken bleven bewaard, w.o. de haan op en het uurwerk in de toren, maar het orgel gaat verloren.
Politiek
Burgemeester
De eerste door het volk gekozen burgemeester is Crommelin.
Eemnes heeft van 1850-1895 een burgemeester gedeeld met de gemeente Baarn. Toen de twee gemeenten samen meer dan 5000 inwoners had, kreeg Eemnes een eigen burgemeester. Op 1 juli werd burgemeester Jhr Cornelis Röell geïnstalleerd, hun voormalige burgemeester Jhr mr Binnert Philip de Beaufort bleef burgemeester van Baarn. Eemnes had toen 1261 inwoners.
Gemeenteraad
De gemeenteraad van Eemnes bestaat uit 13 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | |||||||||||
| Dorpsbelang | 4 | 4 | 5 | 5 | |||||||||||
| VVD | 3 | 3 | 4 | 3 | |||||||||||
| CDA | 4 | 3 | 2 | 2 | |||||||||||
| PvdA | - | - | 2 | 2 | |||||||||||
| D66-PvdA | 2 | 1 | - | - | |||||||||||
| Hartgroen | - | 2 | - | - | |||||||||||
| D66 | - | - | - | 1 | |||||||||||
| Totaal | 13 | 13 | 13 | 13 | |||||||||||
Gemeentehuis
Eemnes-Buiten had vroeger een raadhuis aan de Wakkerendijk. Het latere gemeentehuis aan de Laarderweg 24a is inmiddels afgebroken en wordt vervangen door een nieuw dorpscentrum met winkels. Op 7 oktober 2009 is het nieuwe gemeentehuis aan de Zuidersingel 1-5 in gebruik genomen; hier is tevens het BEL-kantoor gevestigd, waardoor het samenwerkingsverband tussen de drie zelfstandige gemeenten Blaricum, Eemnes en Laren zichtbaar is geworden. Het kantoor is ontworpen door het Amsterdamse bureau ADP Architecten.
Onderwijs
Eemnes kent momenteel zes basisscholen. Eén van deze basisscholen is protestants-christelijk, één katholiek en twee openbaar. Verder zijn er nog twee scholen die het Jenaplan-principe als leidraad gebruiken. Er zijn geen middelbare scholen.
In Eemnes is de Goyer Golf & Country Club, waar golfprofessional Ruud Bos de leiding van de golfschool heeft.
Geboren
- Bert Boer (1945-2009), predikant
- Henk van Dorp (1940), journalist en televisiepresentator
- Erik van Muiswinkel (1961), kleinkunstenaar
- Willem van Radelant, rechtsgeleerde tijdens de Unie van Utrecht
Bekende bewoners
- Chris Beekman, schilder, vanaf 1916
Trivia
- In Eemnes staat de luxe villa van het tv-programma De Gouden Kooi waarin tien deelnemers zich lieten opsluiten. De finale vond plaats op 22 mei 2008.
- Eemnes kent ook een voetbalclub, sv Eemnes. De club vierde in 2007 het 60-jarig jubileum en het eerste elftal komt momenteel uit in de 3e klasse C.
Zie ook
- Wijken en buurten in Eemnes
- Lijst van rijksmonumenten in Eemnes
- Lijst van burgemeesters van Eemnes
- Lijst van burgemeesters van Baarn
Externe links
- Website van de gemeente
- De Eem in beeld
- Kroniek van de Historische Kring Eemnes
- Grote Kerk in Eemnes-Buiten
- Orgel uit Middelburg
· 
· 
