Aerdenhout
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Noord-Holland
| ||
| Gemeente |  Bloemendaal
| ||
| Coördinaten | 52° 22′ NB, 4° 36′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 5,77 km² | ||
| Inwoners (2007) |
4460 | ||
| |||
Aerdenhout is een plaats in de gemeente Bloemendaal in de Nederlandse provincie Noord-Holland.
Geschiedenis
De naam Aerdenhout komt van 'Den Anderen Hout': Aerdenhout was een andere 'hout' (een ander bosgebied) dan de Haarlemmerhout. Aerdenhout staat bekend om zijn fraaie villa's, die gelegen zijn in de bossen rondom het dorp zelf. Het agrarisch karakter van Aerdenhout blijkt nog uit het gegeven, dat er vroeger zelfs een melkerij (melkfabriek) aanwezig was voor de plaatselijke boeren. Deze heette Melkerij Mariënbosch en lag aan de Boekenroodeweg. Na afbraak in de jaren zestig ontstond een braakliggend gebied wat lange tijd bleef. Later werd het bebouwd met een school.
Voorzieningen
De plaats heeft een spoorwegstation Heemstede-Aerdenhout dat op het grondgebied van de gemeente Heemstede ligt. Er is een aantal bushalten langs de Zandvoorterweg voor de doorgaande buslijn Zandvoort-Haarlem-Amsterdam. Deze worden bediend door busmaatschappij Connexxion, voorheen de NZH (Noord-Zuid-Hollandse Vervoersmaatschappij)en daarvoor Maarse en Kroon. Van 1899 tot 1 september 1957 reed er een tram door Aerdenhout (de lijn Amsterdam-Haarlem-Zandvoort). Het tracé tussen Haarlem en Zandvoort was de eerste elektrische tramlijn in Nederland. Op het tracé werd een ruim fietspad aangelegd. Na het verdwijnen van de tram werd Aerdenhout aangesloten op het NZH-stadsbusnet van de gemeente Haarlem. Eerst lijn 9 die van station Heemstede-Aerdenhout via Elswout naar Bloemendaal reed. Deze lijn werd na een jaar een zomerlijn en verdween in 1961. Lijn 11 reed van station Heemstede-Aerdenhout via Haarlem zuid-west en station Haarlem naar de achterkant van Station Bloemendaal (Rijklof van Goensplein in Haarlem, De Krim). Deze lijn werd snel ingekort tot station Haarlem. Daarna werd de lijn samengevoegd met lijn 8 tot lijn 71 die van de Helmlaan (net buiten Aerdenhout in Haarlem zuid-west, Burgemeester den Texlaan-Bilderdijklaan-Oosterduinweg via station Heemstede-Aerdenhout en station Haarlem naar Santpoort reed. De lijn was verliesgevend -is eerst nog vervangen door een belbus (lijn 9)- en midden jaren 90 van de vorige eeuw opgeheven.
De belangrijkste sportvereniging is de hockeyclub A.M.H.C.(Aerdenhoutse Mixed Hochey Club) Rood-Wit. Zowel Heren 1 als Dames 1 komen uit in de Overgangsklasse.
Aerdenhout heeft geen dorpskern. Het is een villawijk die gegroeid is tussen bestaande verbindingswegen. Eerder was in Aerdenhout een bijgebouw van de gemeentepolitie Bloemendaal aanwezig, eerst aan de Schulpweg, later aan de Zandvoorterweg, bij de Viersprong, die later door een rotonde werd vervangen. Deze vestiging was van belang om tijdens de zomermaanden de verkeersdrukte op de Zandvoorterweg te regelen. Het autoverkeer van Amsterdam en Haarlem naar Zandvoort passeert deze doorgaande verbinding.
Naast het politiebureau aan de Schulpweg was een garage met een benzinestation van Van Heijningen. In de Rijnegomlaan was een groentewinkel van de firma Hoefgeest en nabij de Veldlaan een kleine kruidenierswinkel. In het witte pand met ronde toren aan de Aerdenhoutsduinweg was lange tijd het postkantoor van Aerdenhout gevestigd. Verdere middenstand en winkels bevinden zich niet op het grondgebied van Aerdenhout. Winkels zijn er pas weer aan de Zandvoortselaan in Heemstede of richting Bentveld. Op deze locaties bevinden zich ook makelaarskantoren die bemiddelen bij aan- en verkoop van de vaak kostbare huizen in Aerdenhout. Verder zijn nog enkele notarissen en tandartspraktijken in Aerdenhout gevestigd.
Scholen
Er zijn meerdere basisscholen in Aerdenhout: de Antonius School, de S.A.B. (Schoolvereniging Aerdenhout-Bentveld) aan de Schulpweg, de Vondelschool en de Tyo H. van Eeghenschool. Er is een middelbare school: het Montessori (mavo) College Aerdenhout aan de Boekenroodeweg (voorheen ivo-mavo 't Heuveltje, die vanuit Bloemendaal naar Aerdenhout verplaatst werd). De aparte kleuterschool "'t Mierennest" aan de Schulpweg werd later opgenomen in het tegenovergelegen gebouw van de S.A.B.. De S.A.B. is een particuliere lagere school; de naam kwam tot stand onder de leiding van de heer Slothouber, die lange tijd directeur van deze school was.
De religieuze Kring
Een bijzonder kerkgenootschap in Aerdenhout is nog altijd de Religieuze Kring aan de Oscar Mendliklaan 3. Deze geloofsgemeenschap, die tweewekelijks samenkomt in een klein wit kerkgebouw, werd oorspronkelijk opgericht door dr. J.D. Bierens de Haan, die lange tijd in het huis Duinhage aan de Slingerweg woonde. Deze vrijstaande woning, gebouwd uit rode baksteen, bestaat nog steeds en is in feite een van de eerste stenen huizen die daar toentertijd gebouwd werden. De andere bebouwing in deze buurt dateert van latere tijd. Dit komt er met name door, dat Bentveld vroeger werd gebruikt als zomerverblijf van Amsterdamse kooplieden en voor een deel nog onbewoond was. De Religieuze Kring is een vrijzinnige stroming binnen de PKN met vooral gastpredikanten. De belangrijkste vertegenwoordigde stromingen daarbij zijn Doopsgezind en Remonstrant. De meeste leden van deze vereniging zijn afkomstig uit Aerdenhout, Bloemendaal en Haarlem. Velen spreken in het taalgebruik kortweg van 'de Kring'. De vereniging bezit rechtspersoonlijkheid.
Het Kareol
Een bijzonder bouwwerk was lange tijd de villa Kareol aan de van Lennepweg in Aerdenhout. Dit huis was door de heer Bunge bewoond en werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt als herstellingsoord voor oorlogsgetroffenen. Zij geven nog steeds een blad "de Kareoler" uit. Dit bijzondere gebouw was het eerste woonhuis in Nederland waarin gewapend beton verwerkt was. Er was een hoge toren die als watertoren fungeerde: deze was van veraf boven de bossen reeds te zien. Het immense gebouw raakte echter in verval en is gesloopt. Thans bestaat het fraaie bosrijke terrein nog en is een nieuw appartementengebouw gerealiseerd.
Haringbuys en Bosch en Landzigt
Een ander bijzonder gebouw is het Haringbuys, gelegen aan de Zandvoorterweg tegenover het huis Bosch en Landzigt. Het Haringbuys werd vroeger gebruikt als herberg voor de vissers uit Zandvoort die door de duinen met hun manden vis naar de markt in Haarlem liepen.
Het huis Bosch en Landzigt is oorspronkelijk een oud landgoed met fraai aangelegde tuin en enkele eeuwenoude bomen. Zo staan er nog altijd 2 fraaie wintergroene exemplaren van de taxus (taxus baccata), een bijzondere oude eveneens wintergroene hulst (ilex aquifolum), een fraaie magnolia (magnolia tulpiflorum) en een (helaas verdwenen) eeuwenoude bruine beuk (fagus silvatica var. rubra). Deze bomen worden eveneens bij diverse landgoederen in het Kennemerland aangetroffen. Achterin het bos bevond zich nog een tennisbaan en zijn diverse stinzeplanten aanwezig. De tuinaanleg is oorspronkelijk terhandgenomen naar een ontwerp van de bekende tuinarchitect Leonard Springer. Eerder werd het bewoond door de families van graaf ir. F. van Randwijck en de heer L.W. Bierens de Haan. Het voorste deel (aan de straatzijde) van het huis is het oudste gedeelte. Er is bovendien een oude onderkeldering bewaard. Het achterste gedeelte met een serre als uitbouw dateert van rond 1920. Het is thans welhaast onvoorstelbaar dat men vanuit dit huis ooit een vrij zicht over de landerijen totaan de spoorbaan Haarlem-Leiden bezat. Hieraan werd door de nadien oprukkende bebouwing een einde gemaakt.
De naastgelegen boerderij en dienstwoning bestaan ook nog steeds. Het oude bakhuis, hooiberg en schuren werden echter wegens verregaande staat van verval gesloopt. De garage van de boerderij deed nog lange tijd dienst als stalling van een zwarte Wolsley-dienstauto voor de freule van Randwijck. In de jaren '80 was de leegstaande boerderij enige jaren gekraakt, een unicum voor het verder zo rustige Aerdenhout. De boerderij is een van de weinige objecten in Aerdenhout die bovendien nog refereert aan de agrarische periode van deze plaats. Ook de rietgedekte kap herinnert daar nog aan. Beide gebouwen hebben een eeuwenoude historie, hetgeen bijzonder is voor Aerdenhout. De meeste huizen dateren immers uit de periode 1920-1930 of later.
Tussen de Tedingh van Berkhoutlaan en Bosch en Landzigt bevindt zich nog een weiland. Dit is thans een van de weinige nog onbebouwde gebieden van Aerdenhout en grenst aan een overblijfsel van de beek die ooit door Aerdenhout liep: de Relle. Het biedt de bewoners van de twee-onder-een kap woningen aan de Tedingh van Berkhoutlaan een fraai en vrij uitzicht op het bos bij dit landhuis. Op de grond rust een servituut (erfdienstbaarheid) dat het immers niet bebouwd mag worden. Reeds decennialang wordt er daarom enkel een beperkt agrarisch gebruik toegestaan. De eigendom van deze grond berust thans bij een vereniging van kopers, bestaande uit bewoners van de aangrenzende erven.
Andere bijzondere gebouwen en de Relle
Veel van de oorspronkelijke huizen in Aerdenhout zijn onder architectuur gebouwd. De eigenaren hadden vaak een uitgesproken mening hoe zij hun huis wilden hebben. Een veelheid aan opvallende panden is daarvan het resultaat, waarvan er geen 2 dezelfde zijn. De meeste huizen zijn omstreeks begin 1900 gebouwd en worden gekenmerkt door veel hout in de bouw. Deze villa's hebben ieder hun eigen bouwstijl, tuinaanleg en vaak ook benaming. Juist dit maakt Aerdenhout zo opvallend. Voorbeelden hiervan zijn het huis "de Toorts" op de hoek van de Nicolaas Beetslaan, de vroegere villa "Rijnegom" (die daartegenover lag en helaas door een monsterlijke appartementenflat werd vervangen) en de villa Rockaertsduyn (aan de Aerdenhoutsduinweg). Recente nieuwbouw heeft helaas op sommige plaatsen het oorspronkelijke karakter van Aerdenhout geen goed gedaan.
Door Aerdenhout stroomde lange tijd het riviertje de Relle. Dit natuurlijke riviertje kwam uit de duinen en vloeide uit in de Leidsevaart. Door de latere drinkwaterwaterwinning in de duinen trad echter verdroging op. Het gaat hier van oorsprong om een duinrel ter afvoer van overtollig water. Delen van dit riviertje zijn nog te zien op het terrein van de Antoniusschool en in de tuin van het huis Boekenroodeweg 4, dat toepasselijk een oude gevelsteen met de naam "die Relle" heeft.
Een bijzonder landhuis is nog de monumentale villa Blauwduin aan de Zwaluwenweg richting het Naaldenveld. Dit vrijstaande huis werd in 1928 gebouwd naar een ontwerp van de architect J. Konings. Het huis is gebouwd in een Engelse landschapsstijl en heeft een rieten kap. De bijgebouwen werden in dezelfde stijl gebouwd. Het geheel is omringd door een tuin en heeft een ruim, vrij zicht over de omringende weilanden. De naam Blauwduin komt oorspronkelijk van het zicht dat men vanuit het huis richting de duinen had: in de morgen was hier een blauwe waas te zien. Later is de Nederlandse TV-serie "Oud geld" van de AVRO hier voor een belangrijk deel opgenomen.
Bekende inwoners
Bekende inwoners zijn onder meer
Zie ook
· 
· 