IJsselstein
Dit artikel gaat over de Utrechtse gemeente IJsselstein. Zie ook Ysselsteyn in Limburg
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png)
IJsselstein (ⓘ) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente herbergt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) op een oppervlakte van 21,62 km² (waarvan 0,46 km² water). IJsselstein dankt zijn naam aan de Hollandse IJssel.
Geschiedenis
In 2009 werden in IJsselstein bij een opgraving onverstoorde grafheuvels uit de 2e eeuw n.Chr. ontdekt.[1]
IJsselstein ontstond als nederzetting in de buurt van kasteel IJsselstein, dat in 1279 voor het eerst wordt genoemd, toen het in het bezit kwam van Gijsbrecht van Amstel, die zich later ook Gijsbrecht van IJsselstein ging noemen.
Vermoedelijk in 1310 kreeg het dorp stadsrechten. 1310 Was een belangrijk jaar voor IJsselstein. Er is een akte voor de wijding van de Nicolaaskerk, een huwelijksakte van Maria van Henegouwen en Arnoud van Amstel en een akte uit dat jaar waarin toestemming wordt verleend voortaan drie jaarmarkten te mogen houden. De stad IJsselstein is dan officieel een feit. Omstreeks 1390 werd het ommuurd, mogelijk voor de tweede keer. In 1418 werd het verwoest door de Utrechters en in 1466 door bendes uit Gelderland. Bij de wederopbouw na 1466 werd een gebied ommuurd dat maar ongeveer half zo groot was als daarvoor: het gebied gevormd door de huidige wijk Nieuwpoort viel erbuiten. De 15e-eeuwse gracht is er nog, maar vanaf 1852 zijn de muren grotendeels afgebroken. In 1551 kwam IJsselstein in het bezit van Willem van Oranje als gevolg van diens huwelijk met Anna van Egmond en Buren.
Willem en zijn opvolgers, de Prinsen van Oranje besteden niet veel aandacht aan hun kleine feodale bezit, maar onder de Friesche Nassaus die de baronie na de dood van de kinderloze Willem III erfden werd IJsselstein in 18de eeuw een klein belastingparadijs. In de Republiek bestonden in de 18de eeuw naast de zeven gewesten een aantal zelfstandige ministaatjes. IJsselstein was er daar één van. In tegenstelling tot andere vrijplaatsen gebruikte de baronie haar autonomie veel minder om asiel te verlenen aan criminelen, maar vormde ze zich om tot een belastingparadijs dat rijke inwoners uit de hele Republiek trok. Vooral renteniers werden door de belastingtarieven aangetrokken. Voor failliet gegane ondernemers en particulieren was IJsselstein minder aantrekkelijk. Het stadje koos voor een respectabele positie.
Maria Louise van Hessen-Kassel, de regentes voor Willem V liet in IJsselstein openbare werken verrichten. Er kwamen riolen en een Latijnse School. Voor de kinderen van de rijke ingezetenen was er een schermleraar.
Omdat het centrale gezag in de Republiek der Verenigde Nederlanden zwak was en de positie van de stadhouders sterk was maakte pas de Bataafse Revolutie aan het eind van de 18e eeuw een einde aan de uitzonderingspositie van IJsselstein en de andere enclaves. De verloren autonomie op fiscaal gebied veroorzaakte daarop grote economische achteruitgang[2].
De indertijd hoge algemene belastingen werden toen ook in IJsselstein ingevoerd. Een groot deel van de renteniers verliet daarom de baronie. Bovendien werden andere economische pijlers, het verbouwen van hennep voor de touwfabricage aangetast door het Napoleontische Continentaal Stelsel, dat de Fransen in 1806 invoerden en dat de handel tussen het Europese continent en Groot-Brittannië verbood. IJsselstein ging in de 19e eeuw een tijd van grote armoede tegemoet. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam IJsselstein, nu als forenzengemeente, weer tot bloei.
architectuur
Rond 1815 werd IJsselstein, tot dan een zelfstandige baronie, bij de provincie Utrecht gevoegd. Tot ver in de 19e eeuw groeide de stad nauwelijks. Rond 1865 had IJsselstein slechts 3275 inwoners. Vooral na de Tweede Wereldoorlog breidde de stad zich sterk uit, ook aan de andere kant van de Hollandse IJssel.
De Hervormde Kerk, oorspronkelijk gewijd aan de heilige Nicolaas van Myra en gesticht door Gijsbrecht van Amstel, dateert gedeeltelijk uit 1309, maar is grotendeels laat 15-eeuws, waarschijnlijk een gevolg van de verwoestingen in 1466. In de kerk bevindt zich een grafmonument met daarop vier liggende beelden, waaronder een van Gijsbrecht.
De kerktoren kwam vermoedelijk gereed in 1535 en is waarschijnlijk gebouwd onder leiding van de architect Alessandro Pasqualini uit Bologna. Hij geldt als een van de belangrijkste voorbeelden van vroege Renaissance-architectuur in Nederland. De opvallende spits is een Amsterdamse School-ontwerp van architect Michel de Klerk, dat na diens dood werd uitgevoerd.
De rooms-katholieke Sint-Nicolaasbasiliek dateert uit 1885-1887 en is een grote neogotische kerk naar ontwerp van architect Alfred Tepe.
Kasteel IJsselstein werd in 1417 gesloopt, maar zo'n vijftig jaar later herbouwd in opdracht van Frederik van Egmond. In 1888 werd het afgebroken, op de toren na.
Korenmolen de Windotter staat aan de zuidwestzijde van de stadswal en is in 1987 helemaal gerestaureerd.
Eiteren
Het voormalige kerkdorp en bedevaartsoord Eiteren, waar het heiligdom van Onze Lieve Vrouw van Eiteren zich bevindt, is reeds eeuwen geleden door IJsselstein geannexeerd. De plaatsnaam is nog in een straatnaam en stadsdeel terug te vinden.
Infrastructuur
IJsselstein ligt ten westen van de voormalige groeikern Nieuwegein en is met sneltramlijn 61 verbonden met het centrum van Nieuwegein en Utrecht. De A2 vormt de scheidslijn tussen IJsselstein en Nieuwegein. Door IJsselstein stroomt de Hollandse IJssel.
Partnersteden
Herentals (België)
Strakonice (Tsjechië)
.svg){kind=small}
Zetelverdeling gemeenteraad
De gemeenteraad van IJsselstein bestaat uit 23 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | ||||||||||
| VVD | 5 | 6 | 7 | 5 | 8 | ||||||||||
| CDA | 5 | 4 | 6 | 4 | 3 | ||||||||||
| PvdA | 3 | 4 | 5 | 7 | 3 | ||||||||||
| D66 | 4 | 1 | 1 | 1 | 3 | ||||||||||
| GroenLinks | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | ||||||||||
| Liberaal Democr IJ'stein | - | - | - | 3 | 2 | ||||||||||
| ChristenUnie* | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | ||||||||||
| SGP | - | 1 | 1 | - | - | ||||||||||
| SP | - | - | - | - | 1 | ||||||||||
| Totaal | 19 | 19 | 23 | 23 | 23 | ||||||||||
- De ChristenUnie werd in 1994 en 1998 vertegenwoordigd door de RPF, één van haar voorgangers.
Overige informatie
IJsselstein is onderdeel van de agglomeratie Utrecht. Op het grondgebied van de gemeente staat het hoogste bouwwerk van Nederland: de Gerbrandytoren, beter bekend als de zender Lopik.
Geboren in IJsselstein
- Remco Heerkens (4 juli 1977), Nederlands Profvoetballer
- Lieke van Lexmond (6 februari 1982), Nederlands actrice
Zie ook
Bronnen
- Kolman, C. et al. (1996), Monumenten in Nederland: Utrecht, p. 17–19 en 129–135. Waanders Uitgevers, Zwolle. ISBN 90-400-9757-7.
Externe links
- Website van de gemeente
- RTV 9, de lokale omroep van IJsselstein
- Stichting Historische Kring IJsselstein
- IJsselstein in beeld
-
Winkelstraat -
Centrum -
De overgebleven toren van Kasteel IJsselstein. -
Gezicht op de Hollandse IJssel en IJsselstein, met op de achtergrond de Hervormde Kerk en de Gerbrandytoren.
-Flag.svg){kind=small}
· 
· 
· · · · · · - ↑ Nu.nl, Unieke grafheuvels gevonden in IJsselstein, 15 juli 2009
- ↑ Fred Vogelzang in zijn proefschrift over de soevereine baronie IJsselstein tussen 1720 en 1820.