Bellingwolde (dorp)
| ||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||
.jpg) | ||||||||||||||||||||||||
Bellingwolde (Gronings: Ben(ne)wolle of Bennewold) is een dorp van 3762 inwoners (met inbegrip van de omliggende gehuchten Den Ham, Rhederbrug en Rhederveld) in de gemeente Bellingwedde in de Nederlandse provincie Groningen. Het draagt het karakter van een streekdorp en heeft een lengte van ruim 4 kilometer. Het is een beschermd dorpsgezicht. Tot 1968 was Bellingwolde een zelfstandige gemeente.
Geschiedenis
Bellingwolde is in de Middeleeuwen ontstaan op een zandrug. Het hoorde aanvankelijk bij Reiderland, maar door het oprukken van de Dollard verdween deze streek voor een groot deel in de golven en kwam Bellingwolde onder Westerwolde te vallen waartoe het nog steeds wordt gerekend. Vanuit Bellingwolde is er, getuige de voormalige opstrekkende verkaveling land gewonnen op de Dollard. Hierdoor kwam Bellingwolde op een zandrug te liggen die de klei van de Dollard in het westen scheidde van het veen in het oosten van het Bourtangermoeras. Ook dit werd ontgonnen vanuit Bellingwolde.
In de 19e eeuw vormden de vruchtbare kleigronden de basis voor de groei van de welvaart van de Bellingwolder boeren. Door de hoge graanprijzen tussen 1850 en 1875 specialiseerden velen van hen in de akkerbouw en verwierven een hoge mate van welvaart. Van deze - vroegere - welvaart getuigen een aantal grote herenboerderijen in het dorp. In diezelfde tijd groeide het dorp naar het zuiden. Tegenover de zeer rijke herenboeren stonden de arme arbeiders en de spanningen tussen deze bevolkingsgroepen leidden er in 1892 toe dat er een opstand uitbrak, die met behulp van soldaten werd neergeslagen. In het interbellum kwam het tweemaal tot langdurige stakingen.
Voorzieningen en economie
Na de Tweede Wereldoorlog nam het belang van de landbouw af. De mechanisatie zorgde voor een sterke uitstoot van arbeidskrachten. Het landschap werd ingrijpend veranderd door de ruilverkavelingen in de jaren zestig en zeventig, waardoor de opstrekkende verkaveling verdween. Het dorp kreeg meer het karakter van een forenzendorp en door de toegenomen mobiliteit gingen er zich mensen vestigen die zich aangetrokken voelden tot het karakter van het dorp. Ook ontwikkelt het dorp zich in toeristische zin. Vanaf de jaren 80 van de twintigste eeuw zijn bossen aangelegd. Het gebied langs het Veendiep, dat pal ten zuiden van het dorp loopt, maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Hier langs liggen vrijliggende fietspaden. Door het dorp loopt de LF-route 9: De NAP-route en de grensoverschrijdende fietsroute de United Countries Tour. Langs de oostzijde van het dorp loopt een gedeelte van het bij wandelaars bekende "Noaberpad", een wandelroute van Bad Nieuweschans naar Emmerik (Duitsland). Het dorp heeft ook een streekmuseum waar tevens de VVV gevestigd is.
Bellingwolde heeft verschillende instellingen voor onderwijs: de openbare basisschool De Oosterschool, de openbare basisschool De Westerschool en de christelijke basisschool De Wegwijzer bevinden zich in het dorp zelf. In het gehucht Rhederbrug dat tegen het dorp aan ligt en onder Bellingwolde valt, ligt de openbare basisschool Rhederbrug.
Bellingwolde heeft een sportpark, het H. Kemperpark, dat is geopend in 1955. Er zijn veel verschillende naalbomen aangeplant en het wordt daarom ook wel arboretum genoemd. Naast het sportpark ligt het zwembad en een camping. Ook zijn er in het dorp een sporthal, tennisbaan en een ijsbaan.
Monumenten
- De Protestantse, vroeger Nederlands Hervormde, Magnuskerk is een gotische kerk, oorspronkelijk gewijd aan Sint-Jacobus, uit de zestiende eeuw (1527) met een vrijstaande toren (uit 1720) waarin zich twee historische luidklokken bevinden die gegoten zijn in 1697.
Zie Magnuskerk (Bellingwolde) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.- In het rechthuis dat uit de 17e eeuw stamt, werd tot 1811 recht gesproken.
- Veldkamp's Meuln is een stellingmolen voor het malen van graan uit 1855.
- In het dorp bevinden zich verschillende monumentale boerderijen en herenhuizen.
Verbindingen
Te water is Zuid-Bellingwolde bereikbaar via het veendiep, die verbinding geeft met de Westerwoldse Aa. In 1911 kwam daar het B.L. Tijdenskanaal waar bij Rhederbug en in het uiterste noorden van het dorp losplaatsen kwamen. Beide kanalen zijn aan het begin van de eenentwintigste eeuw alleen in gebruik bij de pleziervaart.
In 1900 opende de trammaatschappij Winschoten-Bellingwolde haar paardentramlijn tussen deze twee plaatsen. De lijn kwam in het zuiden Bellingwolde in en in het noorden bij de Oudeschanskerweg lag het eindstation. In 1912 werd deze maatschappij overgenomen door de nieuw opgerichte Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen, die deze lijn ombouwde tot een stoomtramlijn. In 1917 reed de eerste stoomtram. In 1948 werd het vervoer per tram beëindigd. De remise van de OG aan de weg naar Oudeschans is nog steeds aanwezig. Bellingwolde ligt aan de N369 die in Blijham aansluiting geeft op de N368 en in Duitsland uiteindelijk op de A 31.
Geboren in Bellingwolde
- Hendrik Jan van der Molen (1911-2005), hoofdcommissaris van Amsterdam
- Jan Mulder (* 1945) ex-voetballer en columnist