Proces van Neurenberg
Internationaal recht | |||||
|
Het Proces van Neurenberg (eig.: 'Major war criminals of European Axis') is het in de Duitse stad Neurenberg gehouden proces tegen 22 kopstukken van het naziregime uit de Tweede Wereldoorlog. Omdat het eigenlijk om meerdere processen ging wordt ook wel gesproken van de Neurenbergse processen. Het proces werd geleid door de Grote Vier: de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De overige geallieerde landen stuurden waarnemers. De rechtbank werd het Internationale Militaire Tribunaal genoemd. Het proces begon op 20 november 1945 en duurde tot 1 oktober 1946, toen het vonnis werd uitgesproken. Tijdens dit proces waren verschillende betrokkenen actief.
De Grote Vier baseerden dit proces in grondslag op de Verklaring van Moskou. Deze verklaring maakt onderscheid tussen grote oorlogsmisdadigers, waaronder verstaan werd diegenen wier misdrijven niet aan een bijzondere geografische plaats verbonden waren.
Critici hebben wel getracht de legitimiteit van dit proces aan te vechten door aan te voeren dat door de geallieerde troepen bedreven misdaden niet vervolgd werden, en door te stellen dat veroordeling van tevoren al vastgestaan zou hebben. Dit laatste wordt in belangrijke mate ontkracht doordat verschillende gedaagden vrijgesproken zijn en anderen tot relatief lichte straffen veroordeeld werden. Thans wordt het Tribunaal van Neurenberg algemeen beschouwd als belangrijk beginpunt van het Internationaal strafrecht.
Het Proces van Neurenberg is wel het bekendste, maar niet het enige proces dat na de Tweede Wereldoorlog gehouden werd in Neurenberg. In Neurenberg werden ook andere processen gevoerd, niet voor het Internationale Militaire Tribunaal maar voor Amerikaanse militaire rechtbanken. Deze vervolgprocessen vonden wel in dezelfde ruimte plaats; zie het artikel Processen van Neurenberg.
Gedaagden
- Hermann Göring (plaatsvervanger van Adolf Hitler, leider van de Luftwaffe en Rijksmaarschalk, pleegde vóór zijn terechtstelling zelfmoord in zijn cel)
- Karl Dönitz (Duits groot-admiraal van de Kriegsmarine en opvolger van Hitler)
- Albert Speer (Hitlers Rijksarchitect en latere Minister van Bewapening)
- Arthur Seyss-Inquart (rijksminister van Buitenlandse Zaken, rijkscommissaris voor bezet Nederland, nauw betrokken bij de Oostenrijkse annexatie)
- Rudolf Hess (Nazi van het eerste uur, plaatsvervanger van Adolf Hitler tot 1941, medewerker aan Mein Kampf)
- Hans Frank (generaal-gouverneur van bezet Polen)
- Joachim von Ribbentrop (Nazi-minister van Buitenlandse Zaken)
- Franz von Papen (diplomaat en vicekanselier in 1933, ambassadeur in Wenen en Ankara)
- Ernst Kaltenbrunner (SS-generaal)
- Julius Streicher (hoofdredacteur van het nazi-tijdschrift Der Sturmer)
- Erich Raeder (Duits groot-admiraal van de Kriegsmarine)
- Baldur von Schirach (leider van de Hitlerjugend)
- Fritz Sauckel (rijksstadhouder in Thüringen en chef van de Arbeidersinzet)
- Alfred Jodl (kolonel-generaal in het Duits leger, medeondertekenaar Duitse capitulatie)
- Hjalmar Schacht (Duits minister van economische zaken)
- Walther Funk (Staatssecretaris van Propaganda en Minister van Economische Zaken)
- Wilhelm Keitel (Veldmaarschalk in het Duitse leger en medeondertekenaar van de Duitse capitulatie)
- Konstantin von Neurath (minister van buitenlandse zaken tot 1938)
- Wilhelm Frick (minister van binnenlandse zaken)
- Hans Fritzsche (chef van de Radio Sectie van het ministerie van Propaganda)
- Robert Ley (chef van de Arbeidersdienst, pleegde zelfmoord gedurende het proces)
- Alfred Rosenberg (Minister van de Duitse bezette gebieden in Oost-Europa).
en bij verstek:
- Martin Bormann (Reichsleiter en privésecretaris van Hitler)
De Duitse militaire industrieel Gustav Krupp werd vanwege zijn zwakke gezondheid niet vervolgd.
Ook de NSDAP, de SS, de SA, de Duitse legerleiding, SD, Gestapo en andere nazi-organisaties stonden terecht.
Niet gedaagd
De volgende nazi-kopstukken werden niet gedaagd in het Proces van Neurenberg:
- Adolf Hitler (Führer en dictator van nazi-Duitsland, opperbevelhebber van de Wehrmacht, pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in zijn bunker in Berlijn)
- Heinrich Himmler (leider van de SS en Gestapo, werd aanvankelijk wel gedaagd maar pleegde zelfmoord op 23 mei 1945 nadat hij gevangengenomen was door de Britten)
- Joseph Goebbels (Minister van Propaganda, een van de fanatiekste nazi's, pleegde in de nacht van 1 op 2 mei samen met zijn vrouw Magda zelfmoord in Hitlers bunker in Berlijn nadat zij hun zes kinderen gedood hadden)
- Adolf Eichmann (een van de verantwoordelijken voor de Holocaust, gevlucht naar Argentinië, in 1962 alsnog ter dood veroordeeld en ter dood gebracht in Israël)
Rechters
De geallieerden hebben elk twee rechters (één rechter en één plaatsvervanger) aangewezen.
- Francis A. Biddle en John J. Parker voor de Verenigde Staten
- Iona T. Nikitschenko en Alexander F. Wolchkow voor de Sovjet-Unie
- Sir Geoffrey Lawrence en Norman Birkett voor Groot-Brittannië
- Henri Donnedieu de Vabres en Robert Falco voor Frankrijk.
Geoffrey Lawrence was voorzitter van de rechtbank. Hoofd van het team van aanklagers was een Amerikaan: Robert Jackson.
Misdaden
De verdachten stonden terecht voor
- samenzwering,
- misdaden tegen de vrede,
- misdaden tegen de menselijkheid,
- oorlogsmisdrijven.
Het is van belang hierbij op te merken dat de rechters het verweer "Befehl ist Befehl" (bevel is bevel) ten principale hebben verworpen.
Een ander verweer van de verdachten was, dat men vond dat het legaliteitsbeginsel geschonden werd. Immers, zowel nationaal- als internationaalrechtelijk bestonden er geen wetten of verdragen tegen wat zij gedaan hadden (er waren overigens wel al verdragen tegen strijdgassen en dumdumkogels, maar dat deed hier niet ter zake). Ook dit verweer werd van de tafel geveegd met een beroep op het natuurrecht. Bepaalde rechtsregels zijn van alle tijden en gelden voor alle volkeren. De gedaagden noemden dit "Siegerjustiz". De verdachten werden veroordeeld volgens het charter van Neurenberg, dat ook wel eens het grondbeginsel van het internationaal recht genoemd wordt.
Vonnissen
Op 1 oktober 1946 werden de vonnissen voorgelezen.
- Ter dood werden veroordeeld (12): Göring, Von Ribbentrop, Kaltenbrunner, Frank, Streicher, Jodl, Seyss-Inquart, Keitel, Rosenberg, Frick, Bormann en Sauckel.
- Levenslang (3): Hess, Funk en Raeder.
- 20 jaar (2): Von Schirach en Speer.
- 15 jaar (1): Von Neurath
- 10 jaar (1): Dönitz
- Vrijspraak: Von Papen, Schacht en Fritzsche. Deze drie werden direct alsnog door de Duitse politie opgepakt en tot celstraffen veroordeeld, waarvan ze overigens maar een klein deel uitzaten.
De NSDAP, Gestapo, SA, SD, SS en andere nazi-organisaties werden tot misdadige organisaties verklaard en opgeheven.
Getuigen
- Rudolf Höss (kampcommandant van vernietigingskamp Auschwitz), stond niet terecht, maar was kroongetuige omtrent de misdaden in vernietigingskamp Auschwitz. Bij een later proces werd hij ter dood veroordeeld.
Executie van de doodvonnissen
Op 16 oktober 1946 werden de veroordeelden ter dood gebracht. De doodvonnissen werden uitgevoerd door sergeant James C. Woods. De veroordeelden werden opgehangen volgens het principe van een lange val, waarna de nek brak. Volgens de officiële rapporten ging alles volgens plan, maar tegenwoordig wordt wel beweerd dat dat niet het geval was en dat Woods de val met opzet korter had gemaakt, zodat de veroordeelden zouden sterven door verstikking. De tijd tussen de executie en doodverklaring was namelijk erg lang. Ribbentrop hing 14 minuten voordat hij stierf. Keitel 24 minuten. Frick sloeg in zijn val met het gezicht tegen de rand van het gat. De ter dood veroordeelden werden enkele uren nadat Seyss-Inquart als laatste stierf naar het crematorium van het Ostfriedhof in München gebracht, waar zij werden verbrand. Hun as werd verstrooid over de rivier de Isar.
Nuremberg (miniserie)
De Processen van Neurenberg werden in 2000 verfilmd in de driedelige miniserie Nuremberg, met onder andere Alec Baldwin als de hoofdaanklager Robert Jackson. Deze film was gebaseerd op het boek Nuremberg: Infamy on trial van Joseph E. Persico uit 1994.
Zie ook
- Irma Grese en Joseph Kramer.
- Processen van Tokio: een ander belangrijk proces in Tokio voor de berechting van Japanse oorlogsmisdadigers.
- Artsenproces - eerste proces van een Amerikaanse militaire rechtbank tegen oorlogsmisdadigers in Neurenberg