Delfzijl

**Delfzijl**
Gemeente in Nederland
Situering
Provincie	Groningen
Coördinaten	53°20'0"NB, 6°55'0"OL
Algemeen
Oppervlakte	227,50 km²
- land	133,07 km²
- water	94,43 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	? ; (Fout in uitdrukking: niet verwachte operator /. inw./km²)
Bestuurscentrum	Delfzijl
Belangrijke verkeersaders	Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL
Partnerstad	onder andere Aubenas en Zelzate
Politiek
Burgemeester (lijst)	Emme Groot (PvdA)
Zetels; PvdA; CU; CDA; Lijst Stulp; VVD; Fractie 2014; Sociaal Delfzijl; D66	21; 4; 3; 3; 3; 3; 3; 1; 1
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 30.600 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 127.000
WW-uitkeringen (2014)	51 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	9904-9909, 9930-9934, 9936-9937, 9945-9949
Netnummer(s)	0596
CBS-code	0010
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.delfzijl.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Portaal	Nederland

Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd:
oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid.

Delfzijl (uitspraak^ⓘ) (Gronings: Delfziel) is een havenstad en een gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen.

De gemeente beslaat een oppervlakte van 227,4 km² (waarvan 94,49 km² water) en had op Sjabloon:Inwonertal NL datum een inwoneraantal van Sjabloon:Inwonertal NL gemeente (bron: CBS; in 1995 waren dit er nog 30.744), waarvan ongeveer 17.000 in de plaats Delfzijl. De gemeente bestaat uit de plaats Delfzijl en omvat daarnaast 13 dorpen en 24 buurtschappen.

In Noordoost-Groningen vervult de gemeente een centrumfunctie. Delfzijl beschikt over voorzieningen op het gebied van gezondheid (onder andere een ziekenhuis) en onderwijs (basis-, middelbaar- en beroepsonderwijs), sport en cultuur (theater annex cultureel centrum en instituut voor kunstbeoefening).

Geschiedenis

De naam "Delfzijl" betekent zijl (= sluis) in de Delf (= de oude naam van het Damsterdiep). Delfzijl ontstond in de dertiende eeuw toen er een sluis gebouwd werd in de Delf. Toch was er al langere tijd sprake van bewoning van het gebied waar het huidige Delfzijl ligt. De Romein Plinius de Oudere^[1] schreef reeds in 47 na Christus over het gebied aan de oevers van de Eems. In zijn reisverslag noemt hij de oorspronkelijke bewoners, die behoorden tot de Chauken en woonden op terpen of wierden. Zodat zij beschermd werden tegen de tweemaal per dag opkomende vloed.

Toch is dit niet het eerste teken van bewoning in Delfzijl. In 1982 werd in de directe nabijheid van Delfzijl, onder de wierde Heveskesklooster ten oosten van Delfzijl een Hunebed gevonden. Dit is een indicatie dat er ook al in vroege tijden bewoning was in Delfzijl.

De naam Delfzijl werd voor het eerst genoemd in een oorkonde van 19 juni 1303^[2]. Oorspronkelijk lagen er drie zijlen (sluizen) in de Delf. Deze werden Slochter-, Scharmer- en Dorpster zijl genaamd. Men spreekt dus ook wel van "de drie Delfzijlen". Bij deze sluizen ontstond al snel bewoning toen er een sluiswachter aangesteld werd. Dit was het begin van het ontstaan van het huidige Delfzijl. De drie sluizen vielen onder het Generale Zijlvest der Drie Delfzijlen.

De drie sluizen in de Delf vormden een belangrijk strategisch punt. Ze werden niet alleen gebruikt om het binnenwater te lozen op zee, maar konden ook gebruikt worden om het zeewater over het land te laten stromen. Bovendien kon vanuit Delfzijl een belangrijke handelsroute van de stad Groningen gecontroleerd worden. Tevens werd het scheepvaartverkeer op de Eems gecontroleerd en kon zo de scheepvaart voor de haven van Emden gehinderd worden. De haven van de stad vormde ook een invalsbasis voor een grote troepenmacht vanuit zee. In 1499 werd door de Graaf van Oost-Friesland een blokhuis gebouwd te Delfzijl^[2].

Op 25 juli 1568 bezocht Alva Delfzijl. Hij zag de strategische betekenis en maakte plannen om er een grote vesting van te maken. Oorspronkelijk was het zijn bedoeling om een vesting te maken waartoe Delfzijl, Farmsum en Appingedam zouden behoren. Dit was zeer tegen de zin van de stad Groningen en is door herhaaldelijk aandringen van de stad Groningen niet doorgegaan. Op bevel van de graaf van Rennenberg werden de verdedigingswerken zelfs ontmanteld. Dezelfde Rennenberg gaf enige tijd later echter opdracht aan Johan van den Kornput om ontwerpen te maken voor de versterking van Delfzijl. Dit plan werd echter niet gelijk uitgevoerd. Er werd eerst een schans, omgeven door een gracht, aangelegd door Berthold Entens van Mentheda tot Middelstum^[2]. Deze schans werd in 1580 door de Spanjaarden ingenomen. In 1591 werd de schans heroverd door Prins Maurits. Hij zorgde voor versterking van de schans en zo kon het plan van Johan van den Kornput alsnog uitgevoerd worden. Delfzijl werd een vesting. In 1594 werd door Francisco Verdugo tevergeefs een poging gedaan om de vesting Delfzijl weer in te nemen. In 1696 werd de vesting door Menno van Coehoorn versterkt.

In de middeleeuwen stonden er in de omgeving van Delfzijl verscheidene Borgen.

De haven van Delfzijl werd reeds in de 16e eeuw in verschillende maritieme geschriften vermeld. In 1591 bezocht prins Prins Maurits de haven met een vloot van 150 schepen. Enige decennia later bezocht Piet Hein met de "Zilvervloot" Delfzijl. Tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog in 1665 kwam Michiel de Ruyter met de West-Indische vloot en dertig door hem buitgemaakte schepen de haven van Delfzijl binnen.^[1]

In 1825 kreeg Delfzijl stadsrechten toegekend. In 1856 werd de zeevaartschool gesticht. In 1876 werd het Eemskanaal van Delfzijl naar Groningen gegraven.

Bezettingen

Zie voor Delfzijl tijdens de Franse Tijd en tijdens het beleg en ontzet: Beleg van Delfzijl (1813-1814)

In de Franse tijd bleef Delfzijl tot na de verbanning van Napoleon naar Elba door een Franse troepeneenheid bezet. Met het beleg o.l.v. kolonel Marcus Busch kwam daar in 1814 een einde aan. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd de haven van Delfzijl gebruikt om het zogenaamde Zweeds wittebrood te lossen. Ook de Duitse tijd eindigde later dan op de meeste plaatsen in Nederland. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd fel slag geleverd om Delfzijl. De stad Delfzijl was van strategisch belang voor de bescherming van de Eems en de Duitse stad Emden. In de Tweede Wereldoorlog werden door de Duitsers dan ook diverse versterkingen aangelegd. Hierdoor was Delfzijl lastig in te nemen. Pas op 2 mei 1945 capituleerde het Duitse garnizoen.

Vuurtorens

In 1888 zijn er langs kust van de Eems 2 vuurtorens gebouwd, één in Watum en één in Delfzijl. Ze zagen er niet uit als de gangbare vuurtorens, het waren stevige gebouwen die goed in die tijd pasten. Ze waren 10,5 meter hoog en er was plaats voor 2 gezinnen van de vuurtorenwachters (zie Vuurtoren van Delfzijl).

De twee vuurtorens zijn beide in de Tweede Wereldoorlog vernield. De nieuwe vuurtoren van Delfzijl (nummer 2), met een rood-wit-groen sectorlicht op 17 meter boven de gemiddelde waterhoogte van de Eems, moest in 1981 wijken in verband met het uitbreiden van de haven van Delfzijl. Foto's en bouwtekeningen bevinden zich in het Nationaal Archief.

Overstromingen

Door de ligging aan het water is Delfzijl kwetsbaar voor overstromingen. In 1597, 1686, 1717 en 1825 kwamen er overstromingen en dijkdoorbraken voor. Ook in de 21ste eeuw moesten herhaaldelijk de coupures in de dijk bij Delfzijl gesloten worden om te voorkomen dat de stad onder water loopt. In de waterpoort aan het eind van de Havenstraat is een gedenkteken aangebracht, die de hoge waterstand van 1962 markeert. De hoogste waterstand echter werd in november 2006 gemeten. Door een noordwesterstorm stond het water er tijdens hoogtij 4,83 meter boven NAP. Het oude record van 4,50 meter dateerde uit 1825.

Wapen

Het tamelijk ingewikkelde wapen van Delfzijl is ontstaan uit een combinatie van de wapens van de diverse, rond Delfzijl liggende, gebieden die allengs in Delfzijl opgingen. De oudste component is de gekroonde harpij. Deze figuur komt eveneens voor op het wapen van Emden, aan de overkant van de Eems. Het is afgeleid van de eens machtige familie Cirksena die vanuit Emden de macht uitoefende over Oost-Friesland. Graaf Edzard I van Oost-Friesland was zelfs een tijdlang (1504-1517) heer van stad en ommeland.

Industriële ontwikkeling

In de tweede helft van de twintigste eeuw werd de Eemsmondregio waarin Delfzijl ligt door de Nederlandse Overheid verkozen tot ontwikkelingspool voor de economische ontwikkeling en ontsluiting van Noord-Nederland.

Eén van de belangrijkste gevolgen was de in 1968 gestarte aanleg van een diepzeehaven in Delfzijl. Hiervoor moesten verschillende dorpen wijken, namelijk Weiwerd, Heveskes en Oterdum. Het kerkje van Heveskes staat nu midden in een leegte die industriegebied had moeten worden. Op de zeedijk waar vroeger het schilderachtige Oterdum lag is het oude kerkhof gereconstrueerd. Midden op dit kerkhof staat nu een kunstwerk van Thees Meesters bestaande uit een hand die in de handpalm het kerkje van Oterdum draagt. Door de aanleg van de Hoogelandsterweg (de weg naar onder andere de Eemshaven) moest ten noorden van Delfzijl het gehucht Ladysmith wijken.

Toen de haven in 1973 klaar was, was ook de economische crisis daar en bleek de industriële expansie achter te blijven. Dit heeft tot gevolg dat een belangrijk deel van het beoogde industriegebied in Delfzijl vandaag de dag braak ligt. Dat geldt in het bijzonder voor de plekken waar de gesloopte dorpen hebben gestaan.

Ook de ontwikkeling van het inwonertal bleef achter bij de verwachtingen. Ten noorden van de spoorlijn Groningen-Delfzijl, grenzend aan het water van de Eems, verrees in de jaren zestig en zeventig een grote nieuwbouwwijk. Omdat die omstreeks het jaar 2000 met grote leegstand te maken kreeg, ging men er toe over een deel van de woningen te slopen.

Desondanks is Delfzijl de op twee na grootste havenstad in Nederland. In Delfzijl zijn veel fabrieken gevestigd, waaronder Aluminium Delfzijl (ALDEL), Akzo, NKF, Dow Chemical. Ook wordt de zogenaamde Supervezel in Delfzijl gemaakt. In 2006 werd in Delfzijl de eerste Biomethanol fabriek ter wereld geopend. Bekende scheepswerven in Delfzijl zijn de werf waar Waarschepen gebouwd worden en Niestern Sander. In Delfzijl bevindt zich het 2e (qua grootte) chemiepark van Nederland. 17% van de totale landelijke werkgelegenheid in de chemie is gevestigd in Delfzijl. In Delfzijl zijn in totaal zo'n 14.000 arbeidsplaatsen, die grotendeels worden ingenomen door mensen van buiten de gemeente.

Heden

Anno 2008 vervult Delfzijl een regionale functie. Zo zijn er in de stad meerdere voorzieningen ten behoeve van de regio, zoals het Delfzicht Ziekenhuis, de schouwburg 'De Molenberg', het IVAK (een Instituut voor kunst en cultuur in Noord Groningen), de bibliotheek en diverse winkelcentra. De stad heeft dankzij de haven nog steeds een maritiem karakter. Er zijn diverse bedrijven uit deze sector zoals rederijen, bevoorradingsbedrijven en werven gevestigd. Ook de industrie is nog rijk vertegenwoordigd in de stad. In 2007 behaalde het bedrijfsleven in de regio Delfzijl volgens de Regio Top 40 van de Rabobank een winstgroei van 14,2 procent; het op twee na hoogste van alle regio's in Nederland.^[3]

Geografie

Indeling

De gemeente Delfzijl omvat de volgende plaatsen, dorpen, gehuchten en buurtschappen: Amsweer, Arwerd, Baamsum, Bierum, Biessum, Binnen Ae, Borgsweer, Dallingeweer, Dekkershuizen, Delfzijl, Farmsum, Feldwerd, Fiemel, Geefsweer, Godlinze, Heveskes, Heveskesklooster, Ideweer, Holwierde, Krewerd, Ladysmith, Lalleweer, Losdorp, Meedhuizen, Nansum, Naterij, Nooitgedacht, Opmeeden, Oterdum, Polen, Spijk, Termunten, Termunterzijl, Tuikwerd, Tuikwerderrak, Tweehuizen, Uiteinde, Uitwierde, Vierburen, Vierhuizen, Wagenborgen, Wartum, Weiwerd, Woldendorp en Zeshuizen.

De grootste plaatsen zijn:

Naam	Inwoners (2005)
Delfzijl	17.080
Farmsum	2.510
Wagenborgen	1.910
Spijk	1.250
Holwierde	1.040
(bron: CBS Gemeente op maat - PDF)

Wijken in de plaats Delfzijl

De plaats Delfzijl bestaat uit de volgende wijken en buurten:
Wijk	Buurten
Delfzijl-West	Oud West(over de gracht), West 1 (scheepvaartbuurt), West 2 (steenbakkersbuurt), Tuikwerderrak, Dethmerseiland en Fivelzigt
Tuikwerd	Tuikwerd, Oogstbuurt, Vogelbuurt, De Rietkampen en Kruidenoever
Delfzijl-Noord	Kwelderland, Vestigingbuurt, Schrijversbuurt, Landenbuurt, Bornholm, Rif- en Zandplatenbuurt en Biessumerwaard
Centrum	De Vennen
Kroonstad
Nieuwstad
Doklanden

Bezienswaardigheden

Het Eemshotel, een in zee gebouwd buitendijks hotel.
De haven en de havenboulevard; in de haven bruist het vaak van de bedrijvigheid. Er is een boulevard die langs de haven loopt.
De wandelpromenade; over de dijk loopt vanaf het Eemshotel langs de haven een wandelpad. Met aan de ene kant uitzicht op de haven en aan de andere kant uitzicht op de stad Delfzijl.
De wijk Oud West en de vorige locatie van de zeevaartschool aan het Abel Tasmanplein zijn gebouwd volgens de Amsterdamse School.
In de directe omgeving van Delfzijl zijn diverse historische kerkgebouwen uit de middeleeuwen te bezichtigen.
Ten noorden en ten oosten van Delfzijl liggen nog enkele bunkers die in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gebouwd zijn.

Ede Staal

Op de dijk nabij het in zee gebouwde Eemshotel staat het monument voor de streektaal zanger en -dichter Ede Staal, die een deel van zijn leven in Delfzijl woonde en er begraven ligt. Ede Staal bezong in zijn liedjes vaak dit deel van de provincie Groningen. Eén van zijn liedjes gaat over de haven van Delfzijl. Het monument is een 10 meter hoge zuil met eromheen een band en is ontworpen door de kunstenaar Chris Verbeek. Op de band staat de tekst van het lied "Credo - Mien bestoan" van Ede Staal.

Steenfabriek Fivelmonde

In de omgeving van Delfzijl werden in de 19de eeuw veel steenfabrieken gesticht, dit omdat de Groningse klei uitermate geschikt is om steen van te bakken. De steenfabriek Fivelmonde in Delfzijl is één van de weinige overgebleven complete Groningse steenfabrieken. Het is een voorbeeld van Industrieel Erfgoed. Er worden sinds de sluiting in 2002 geen stenen meer gemaakt. Tegenwoordig wordt de steenfabriek beheerd door een stichting.

Maigret

De franstalige Belgische schrijver Georges Simenon verbleef in het interbellum enige tijd met zijn jacht in Delfzijl. Tijdens zijn verblijf bedacht hij het romanpersonage Maigret (politieman en detective). Enkele boeken over Maigret spelen zich af in Delfzijl. Naast het Damsterdiep staat een standbeeld van Maigret. Het standbeeld werd in 1966 door Simenon onthuld. Het standbeeld is gemaakt door de beeldhouwer Pieter d'Hont.

Waterpoort

Aan het einde van de Havenstraat ligt in de dijk de historische waterpoort uit 1833. Deze Waterpoort was één van de waterpoorten die Delfzijl kende en werd ook wel Grote Waterpoort genaamd. De Waterpoort werd gebouwd ter vervanging van de voorgaande waterpoort uit 1715. De Waterpoort werd in de jaren 70 gerestaureerd en is nog steeds in gebruik. Bij een hoge vloed wordt de poort afgesloten door middel van een metalen deur. Aan de havenzijde is een steen met inscriptie die de springvloed van 1962 markeert.

Bouwwerken

In het centrum aan het Molenbergplein ligt de korenmolen Adam. Enkele andere bijzondere bouwwerken in het centrum van Delfzijl zijn het voormalige Gemeentehuis uit 1899 aan de Oude Schans, het Stationsgebouw uit 1884, de Nederlands Hervormde Kerk uit 1830 aan het Molenbergplein, de voormalige synagoge uit 1888, de voormalige school (instelling) van rond 1900 aan de Binnensingel. Het oudste bouwwerk van Delfzijl is echter de munitiekamer. Deze dateert uit 1591, de tijd dat Delfzijl nog een vesting was.

Loodsenmonument

Op de dijk nabij het strand staat het loodsenmonument. Dit monument werd op 21 oktober 1922 onthuld n.a.v. de ramp in oktober 1921 waarbij tijdens een zware storm de loodsschoener Eems No. 2 met de voltallige bemanning verging. Het monument is geplaatst ter nagedachtenis aan alle omgekomen loodsen uit Delfzijl.

Rijksmonumenten

Cultuur

Algemeen

In Delfzijl is sinds 1966 het IVAK ("Instituut Voor Amateuristische Kunstbeoefening", thans "Centrum voor Kunst en Cultuur in Noordoost Groningen") gevestigd. met als doelstelling zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met kunst en cultuur, door lessen, cursussen, optredens, voorstellingen en tentoonstellingen. Verder beschikt Delfzijl over een bibliotheek aan de Oude Schans.

Musea

In Delfzijl bevindt zich het Muzeeaquarium, een museum en zeeaquarium. Het museum is gebouwd om een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Deze is als onderdeel van het museum te bezichtigen. Tevens is hier het in 1982 bij Delfzijl gevonden G5 (hunebed) tentoongesteld. In het aquariumdeel van het museum is een uitgebreid overzicht van in de Waddenzee voorkomende (levende) dieren. Het museum beschikt verder over vier collecties: de eerste is gewijd aan archeologie, de tweede aan geologie en diverse gesteentes, de derde is een maritieme expositie, met de maritieme geschiedenis van Delfzijl, modelschepen en andere maritieme attributen en tenslotte is er een schelpencollectie te bezichtigen.

Uitgaansleven

Delfzijl beschikt over een schouwburg (De Molenberg), maar sinds 1989 niet meer over een bioscoop. Wel is er de filmliga "Eemsmond" die regelmatig films vertoont in De Molenberg. Verder heeft Delfzijl een groot aantal cafés en een discotheek.

Sport en recreatie

Door deze plaats loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook North Sea Trail of Wad- en Wierdenpad geheten. De E9 loopt langs de kust van Portugal naar de Baltische staten.

In Delfzijl zijn diverse sportclubs gevestigd. Er zijn vier voetbalverenigingen Eems Boys, Neptunia, Oosterhoek, Farmsum. Daarnaast zijn er diverse andere verenigingen zoals een tennisvereniging, atletiekvereniging, zeil- en roeivereniging, volleybalverenigingen, tafeltennisvereniging, ijsvereniging, Jeu de boules baan, etcetera. Ook heeft Delfzijl een aantal muziekverenigingen, waaronder de oudste muziekvereniging van Delfzijl DHO. Het Delfzijls Harmonie Orkest is opgericht op 30 april 1896. Aan de dijk bij het Eemshotel ligt het strand van Delfzijl. Ook beschikt Delfzijl over twee jachthavens. Delfzijl beschikt over een Motorcrosscircuit en er is een schietbaan. Verder zijn er in de omgeving diverse wandel- en fietsroutes, die vaak voeren langs de historische wierde dorpen. Een voorbeeld hiervan is de Internationale Dollardroute.

Evenementen

Delfzijl kent een aantal bekende en minder bekende evenementen, waarvan een deel zich afspeelt op en om het water.

De Pinksterfeesten zijn een evenement dat wordt georganiseerd tijdens Pinksteren door de zeil- en roeivereniging Neptunus in Delfzijl. Dit is een evenement rondom het pinksterweekend met tal van feesten en activiteiten. Zo zijn er onder andere roeiwedstrijden, zeilwedstrijden, wandeltochten, concerten, etcetera. Een van de hoogtepunten is het traditionele sliksleeën (gronings: Krait'n). Dit vindt plaats in het slik op een drooggevallen stuk van de Eems nabij het strand van Delfzijl. De deelnemers dienen met hun slee zo snel mogelijk een parcours in het slik af te leggen. Een ander hoogtepunt is het traditionele feest op de dijk. Hierbij zijn er op pinkstermaandag diverse optredens van landelijk bekende artiesten op de dijk. De pinksterfeesten worden traditioneel afgesloten met een groot vuurwerk op de avond van pinkstermaandag.

DelfSail is een maritiem evenement in Delfzijl. Waarbij diverse historische zeilschepen (windjammers) de haven aandoen. Dit evenement trekt honderdduizenden bezoekers. DelfSail vindt sinds 1986 om de vijf jaar plaats.

Elk jaar wordt er in Delfzijl een Harleydag georganiseerd. Hierbij zijn er grote aantallen Harley-Davidson-motoren te bewonderen op het Molenbergplein. Ook zijn er tal van nevenactiviteiten zoals een springkussen voor de kinderen en diverse kraampjes en stands. Ook is er vaak live muziek.

Het Havenfestival vindt jaarlijks plaats in de haven van Delfzijl. Er zijn verscheidene attracties er is een Kermis er zijn verschillende historische schepen te bezichten zoals oude sleepboten en marine fregatten. Het is mogelijk om een rondvaart te maken door de haven van Delfzijl. Ook zijn er rondritten met historische autobussen, of met huifkarren. Het havenfestival trekt jaarlijks zo'n 55.000 bezoekers.

Op 1 januari bij hoogwater wordt de traditionele nieuwjaarsduik gehouden op het strand van Delfzijl. Enkele tientallen deelnemers nemen hierbij een duik in de vaak koude Eems vanaf het strand van Delfzijl. De duik vindt plaats onder begeleiding van de hulpdiensten als Ambulance en Brandweer.

Verkeer en vervoer

Wegen

Een aantal hoofdwegen verbindt Delfzijl met andere steden:

N33 Eemshaven - Delfzijl - Assen
N360 Delfzijl - Groningen
N362 Delfzijl - Winschoten
N997 Delfzijl - Losdorp
N992 Delfzijl - Woldendorp

Wateren

Delfzijl ligt aan een knooppunt van verschillende waterwegen. De belangrijkste waterweg is de Eems, waarmee de stad rechtstreeks verbonden is met de Noordzee.

Het Damsterdiep (in vroeger tijden ook wel Delf genaamd) loopt van Groningen naar Delfzijl en mondt daar uit in de Eems. Het wordt vrijwel alleen nog gebruikt voor pleziervaart. De Uitwierdermaar mondt bij Delfzijl uit in het Damsterdiep.

Ook het Eemskanaal, een belangrijke binnenvaartroute, loopt van Groningen naar Delfzijl. Het Eemskanaal kwam in 1876 gereed. In de jaren 60 is een nieuwe aftakking gegraven naar de Eems, met daarin grotere sluizen. Via deze aftakking komt men in zowel de Farmsumerhaven als de Oosterhornhaven. De nieuwe sluizen komen uit in de buitenhaven van Delfzijl. Via de oude loop van het Eemskanaal is het niet meer mogelijk in de Eems te komen. De sluis is een schutsluis geworden. De originele loop van het Eemskanaal wordt in de volksmond ook wel "Oude Eemskanaal" genoemd. In het "Oude Eemskanaal" ligt de jachthaven "Het Dok". Ook staat het in verbinding met het Damsterdiep door middel van een sluis. Aan het einde van de Oosterhornhaven staat een sluis in verbinding met het Termunterzijldiep.

In Farmsum loopt het Afwateringskanaal van Duurswold. Dit kanaal werd gegraven om de afwatering uit het Oldambt te kunnen waarborgen. Het wordt doorsneden door de later afgegraven aftakking van het Eemskanaal en is daardoor niet meer bevaarbaar.

Niet ver van Delfzijl, in de gemeente Slochteren, ligt het Schildmeer. Dit is bereikbaar door een sluis vanuit het Eemskanaal.

Openbaar vervoer

Delfzijl heeft twee stations aan de Spoorlijn Groningen - Delfzijl, te weten Delfzijl en Delfzijl-West. De spoorlijn wordt geëxploiteerd door Arriva.

Buslijnen in de gemeente zijn:

lijn 240: servicebus Station Delfzijl- Delfzijl-Noord
Lijn 245: servicebus Station Delfzijl- Farmsum - Tuikwerd
lijn 40/140: Delfzijl-Appingedam-Ten Boer-Groningen
lijn 43: Delfzijl-Borgsweer-Termunten-Woldendorp-Nieuwolda
lijn 45: Appingedam-Delfzijl-Holwierde-Bierum-Spijk-Losdorp-Godlinze-Loppersum
lijn 119: Delfzijl-Wagenborgen-Nieuwolda-Scheemda-Winschoten
lijn 91: buurtbus Appingedam-Holwierde-Krewerd-Loppersum
lijn 96: buurtbus Delfzijl-Meedhuizen-Appingedam
lijn 641 (scholierenlijn): Appingedam-Delfzijl-Holwierde-Spijk-Roodeschool-Uithuizen

De busexploitatie is in handen van Qbuzz.

Veerdiensten

Eemshaven - Borkum, Passagier- en autoveerboot, dagelijks vanuit de Eemshaven.
Delfzijl - Emden - Ditzum, Passagiersveerboot, dagelijks tussen 1 mei en 12 oktober.
Delfzijl - Knock - Borkum, Passagiersveerboot, dagelijks tussen 1 mei en 12 oktober.

Politiek en bestuur

Bestuurlijke perikelen

De gemeente Delfzijl werd enkele jaren geplaagd door een onrustige politieke situatie. Veel raadsleden en wethouders moesten voortijdig het veld ruimen vanwege allerhande conflicten, beschuldigingen en malversaties.^[4]

In 2000 moest een wethouder aftreden omdat zijn auto illegale kentekenplaten had. Drie keer beschuldigden raadsleden een collega of wethouder van ongewenste seksuele intimiteiten. Een rapport van VROM over falend toezicht op milieuvergunningen was door B & W geheimgehouden voor de gemeenteraad. Diverse wethouders en de gemeentesecretaris stapten op. Burgemeesters - onder wie Maritje Appel, een van de eerste gekozen burgemeesters van Nederland - moesten aftreden. Er was een snelle opeenvolging van waarnemend burgemeesters, zoals Annemarie Jorritsma en Cees Waal, die deze gemeente 'weer in het gareel' moesten krijgen. ^[5] Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 werd uit protest bijna 30% van de stemmen blanco uitgebracht.^[6] Minister van Binnenlandse Zaken Remkes en Commissaris van de Koningin Alders dreigden de gemeente onder curatele te stellen. Naar aanleiding van al deze perikelen kreeg Delfzijl de bijnaam 'Sicilië aan de Eems'.

Sinds 15 september 2008 is de PvdA-er Emme Groot burgemeester. Hij is geboren in Delfzijl, was sinds 2000 burgemeester van buurgemeente Appingedam en kent de lokale verhoudingen.

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Delfzijl bestaat uit 21 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010
PvdA	9	9	7	9	4
CDA	5	5	4	3	3
VVD	3	4	2	2	3
ChristenUnie*	1	1	1	4	3
Gemeentebelangen	-	-	6	-	-
D66	4	1	-	-	1
Lijst Stulp	-	-	-	2	3
GroenLinks	1	1	1	1	-
Fractie 2014	-	-	-	-	3
SP	-	2	-	-	-
Sociaal Delfzijl	-	-	-	-	1
Totaal	23	23	21	21	21

Deed in 1994 en 1998 mee als combinatie RPF/GPV

College van Burgemeester en Wethouders

Het college bestaat uit een coalitie van PvdA, CDA, ChristenUnie, Lijst Stulp en D66.

Burgemeester:
- Emme Groot (PvdA)
Wethouders:
- Thea van der Veen (PvdA): 1e loco-burgemeester, Wonen, Welzijn, Zorg
- Edward Stulp (Lijst Stulp): 2e loco-burgemeester, Economische zaken, Grondzaken en Ontwikkeling
- Mahmut Kaptan (CDA): 3e loco-burgemeester, Ruimtelijke Ordening, Milieu, Verkeer en Minderheden
- Meindert Joostens (ChristenUnie): 4e loco-burgemeester, Sociale Zaken en Financiën
- Jan Wolthof (D66): 5e loco-burgemeester, Onderwijs, Cultuur en Sport

Stedenbanden

De gemeente Delfzijl heeft de volgende partnersteden:

Aubenas (Frankrijk)
Cesenatico (Italië)
Schwarzenbek (Duitsland)
Sierre (Zwitserland)
Zelzate (België)

Bekende Delfzijlsters

Geboren

Berend Wichers (5 maart 1790), politicus en Thorbeckiaans Tweede Kamerlid
Pieter Albert Koerts, schilder (vertrok later naar de Verenigde Staten)
Steven Barends (9 september 1915), pseudoniem van schrijver Samuel Barends
Aafke Steenhuis (1946), schrijfster en schilder
Anne Vegter (31 december 1958), dichteres en schrijfster
Jos Everts (15 februari 1964), triatleet
Ingrid van Engelshoven (12 juli 1966), D66-politica
Jan Boven (28 februari 1972), wielrenner
Bob Mulder (31 januari 1974), voetballer
Florentijn Hofman (16 april 1977), kunstenaar
Danny de Vries (13 december 1983), voetballer
Nynke Pereboom (3 oktober 1985), sportschutster
Loes Markerink (14 december 1985), wielrenster
Pieter Smit (11 oktober 1963), D66-politicus, Burgemeester van Oldambt

Woonachtig

Pierre Maufroy, commandant van Delfzijl in de Franse tijd en tijdens het beleg van Delfzijl
Ede Staal, Gronings zanger
Jan Buiskool, burgemeester van Delfzijl en rijksinspecteur voor de werkverschaffing in de provincie Groningen
Ronald Ohlsen, dichter, roman- en toneelschrijver
Barend Beltman, voetballer van FC Groningen
Marcel Roode, voetballer van FC Groningen
André Roosenburg, voetballer en oud-international
Ivo Opstelten, voormalig burgemeester van Delfzijl, Utrecht en Rotterdam
Annemarie Jorritsma-Lebbink, burgemeester van Almere en voormalig waarnemend burgemeester van Delfzijl
Allard Oosterhuis, verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog
Jan Beijert, politicus en columnist
Synco Reijnders, notaris te Delfzijl en Appingedam en burgemeester van Appingedam
Linda Moes, voormalig topzwemster en deelneemster aan de Olympische Spelen

Stedenbanden

Amsterdam
Shunan ^[7]

Trivia

Nederland verschilt met Duitsland van mening over de loop van de zeegrens door de Eems vanaf de Dollard. Volgens de Nederlandse opvatting loopt die grens vanaf Nieuwe Statenzijl recht naar de Eems om daar het midden van de stroom te volgen. De grens snijdt hierbij de Geisedam, een leidam van de Eems. Volgens de Duitse opvatting is het Nederlandse deel kleiner en volgt de grens in de Eems de laagwaterlijn aan de Nederlandse kant. Zo liggen naar Duitse opvatting kleine delen van de havenpieren van Delfzijl eigenlijk in Duitsland.
Onder het Eemsmondgebouw (een 10 verdiepingen tellende flat nabij de haven van Delfzijl) werd in de jaren 50 tijdens de Koude Oorlog een atoomschuilkelder aangelegd. De schuilkelder is tot op heden (2008) nog in takt en geschikt voor gebruik. De schuilkelder kende een capaciteit van (slechts) 12 personen en was bedoeld om de plaatselijke autoriteiten onderdak te bieden in geval van een atoomoorlog.