Toen de nazi's de communisten arresteerden

Toen de nazi's de communisten arresteerden is een bekende uitspraak van de predikant Martin Niemöller (1892–1984) over de inactiviteit van de Duitse Intellectuelen tijdens de opkomst van de nazi's en de stapsgewijze eliminatie van groep na groep van geselecteerde doelwitten. De tekst geeft, in een korte vorm, de visie van de geschiedenis van Niemöller aan die hij uitte tijdens een speech ten overstaan van vertegenwoordigers van de Belijdende kerk in Frankfurt op 6 januari 1946.

Duitse tekst (opmerking: exacte verwoording en genoemde groepen in het origineel is onzeker):

Als die Nazis die Kommunisten holten, habe ich geschwiegen;

ich war ja kein Kommunist.

Als sie die Sozialdemokraten einsperrten, habe ich geschwiegen;

ich war ja kein Sozialdemokrat.

Als sie die Gewerkschafter holten, habe ich nicht protestiert;

ich war ja kein Gewerkschafter.

Als sie die Juden holten, habe ich nicht protestiert;

ich war ja kein Jude.

Als sie mich holten,

gab es keinen mehr, der protestieren konnte.

Nederlandse vertaling:

Toen de nazi’s de communisten arresteerden, heb ik gezwegen;

ik was immers geen communist.

Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten, heb ik gezwegen;

ik was immers geen sociaaldemocraat.

Toen ze de syndicalisten kwamen halen, heb ik niet geprotesteerd;

ik was immers geen syndicalist.

Toen ze de Joden opsloten, heb ik niet geprotesteerd;

Ik was immers geen Jood.

Toen ze mij kwamen halen

was er niemand meer, die nog protesteren kon.

Geschiedenis

Martin Niemöller was een Duits pastoor en theoloog geboren te Lippstadt, Duitsland, in 1892. Niemöller was anti-communistisch en steunde Hitler oorspronkelijk bij zijn greep naar de macht. Echter toen Hitler de nadruk legde op het idee van staat boven religie raakte Niemöller gedesillusioneerd. Hij werd later de leider van een groep Duitse geestelijken die zich verzetten tegen Hitler. In 1937 werd hij gearresteerd en kwam uiteindelijk in de concentratiekampen Sachsenhausen en Dachau terecht. Niemöller werd in 1945 bevrijd door de geallieerden. Hij zette zijn carrière als geestelijke voort.

Controverse over de oorsprong van de tekst

Het gedicht werd in 1955 voor het eerst gepubliceerd in een boek van Milton Mayer, They Thought They Were Free, gebaseerd op interviews die hij enkele jaren eerder had gevoerd in Duitsland. Het citaat raakte wijd verspreid onder sociale activisten in de Verenigde Staten eind jaren 60. De exacte oorsprong van het gedicht was lange tijd onzeker. Onderzoek traceerde het gedicht naar een toespraak van Niemöller uit 1946. Desondanks blijft de verwoording van het gedicht tot heden onzeker. Onder andere de genoemde groeperingen en exacte verwoording zijn een punt van discussie.

Externe links

• Niemöller, origin of famous quotation Harold Marcuse, UC Santa Barbara (2005)