Huizinge

Huizinge

Plaats in Nederland
Situering
Provincie	Groningen
Gemeente	Loppersum
Coördinaten	53° 21′ NB, 6° 40′ OL
Algemeen
Inwoners (1-1-2006)	145
Portaal    Nederland

Huizinge (Gronings: Hoezen) is een klein wierdedorp in de gemeente Loppersum in de provincie Groningen in Nederland. Het dorp ligt vlak bij de Eemshavenweg. Het heeft 145 inwoners. Huizinge is een beschermd dorpsgezicht.

Geschiedenis

Huizinge is een oud wierdedorp in Groningen, waarvan de wierde dateert uit de Late IJzertijd of Romeinse tijd en is gelegen op een oude kwelderwal. Het wordt al in de 9e eeuw genoemd in een goederenlijst van het klooster van Fulda, samen met Middelstum. Oude namen voor het dorp zijn 'Hustinga', 'Husdingun', 'Husdongen', 'Husdingen' en 'Huizinghe'. De betekenis is afgeleid van 'dinge' of 'dynge' ("braakliggend land" of "nieuw ontgonnen land") en 'hûs' (huis; geslacht). De wierde van Huizinge is rechthoekig. Die vorm zou samenhangen met het gegeven dat de wierde is opgeworpen in de boezem van de voormalige Fivel. Midden op de wierde staat de 13e eeuwse hervormde kerk. Aan west- en noordwestzijde van de kerk is de wierde deels afgegraven. De bebouwing is sinds 1830 nauwelijks veranderd; alleen aan noordzijde heeft er enige verdichting en vervanging van de huizen plaatsgevonden. Boerderij Melkema buiten het dorp wordt reeds genoemd vanaf de 14e eeuw en vormde in de 18e eeuw een doopsgezind bolwerk. In de 19e eeuw is er een vermaning geweest in het dorp.

Aan westzijde van het dorp ligt aan de Hoofdweg het oude haventje, dat in 1917 werd vergroot.

Bevolkingsontwikkeling

1795	1849	1859	1869	1879	1889	1899	1920	1930	1947	1995	2006
209	256¹	173	192	219	183	229	193	195	207	140	145
Data afkomstig van volkstellingen.nl (¹ inc. buiten kom) & CBS

Gebouwen

Kerken, pastorie en diaconiewoningen

De huidige Janskerk, oorspronkelijk vernoemd naar Johannes de Doper dateert uit het tweede kwart van de dertiende eeuw. Het is een van de best bewaarde romanogotische kerken in de provincie. De huidige kerk is overigens niet de eerste. Er heeft tenminste een eerdere kerk gestaan, waar aan het einde van de twaalfde eeuw de latere abt van het klooster Bloemhof in Wittewierum, Emo van Bloemhof pastoor was. De lage toren dateert uit de 14e eeuw. In 1847 werd gepoogd deze te verhogen, maar in 1868 werd deze opbouw weer weggehaald en vervangen door een tentdak. In de toren hangen twee klokken; een uit 1452 en een uit 1950. De kerk werd gerestaureerd tussen 1960 en 1963 en is eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken.

De hervormde pastorie en kosterij (Torenstraat 8) werd in 1979 afgebroken, waarbij een aarden kan met gouden en zilveren munten en wat sieraden tevoorschijn kwam die waarschijnlijk in 1596 werd begraven en tegenwoordig deels in het Groninger Museum wordt tentoongesteld. Na de instelling van de godsdienstvrijheid werd in 1815 aan de Marialaan een doopsgezinde vermaning gebouwd, die echter reeds in 1863 werd afgebroken. De bijbehorende paardenstal uit 1815 werd echter omgebouwd tot een dubbelhuis. De doopsgezinde voorganger woonde in het 18e eeuwse huis aan de Torenstraat 10.

• 
  De Janskerk van Huizinge
• 
  Verbouwde paardestal van de vermaning aan de Marialaan. Op de achtergrond de pastorie.

Borg

Ten noordwesten van het dorp, in het verlengde van de landweg naast de boerderij Framaheerd aan de Hoofdweg 2, stond vroeger de Fraamborg (ook Feradema, Ferawema en Frame). Deze werd in de 14e eeuw gebouwd en vormde eeuwenlang een belangrijke borg. Een bekende borgfamilie was Coenders. De bekendste bewoner was alchemist Barend Coenders van Helpen (ook Berend of Bernhard), die de borg sterk uitbreidde en veel politieke macht had. Moest hij in 1643 nog vluchten bij een mislukte staatsgreep in de stad Groningen, in 1668 wist hij het tot president van De Ommelanden te schoppen. Zijn proeven met alchemie leidden tot een conflict met de lokale dominee Dirk Hamer (Didericus Hamerus), die vervolgens door zijn toedoen als gelijktijdig rechter en aanklager(!) vals werd veroordeeld voor valsemunterij tot verbanning, waarbij diens goederen verkocht. De borg werd na 1713 en wellicht (volgens een overlevering) in 1738 gesloopt. Bij egalisaties in 1921 werden nog restanten van de alchemieproeven van Barend Coenders aangetroffen. In 1959 werd het borgterrein volledig geëgaliseerd, zodat tegenwoordig niets meer resteert in het landschap.

Molen

Restant van de korenmolen van Huizinge

Huizinge had vroeger een koren- en pelmolen, die ergens voor 1828 werd gebouwd en in 1865 verbrandde, waarop hetzelfde jaar een nieuwe korenmolen werd gebouwd, die in 1896 werd ontmanteld. De bovenbouw werd toen verplaatst naar Yde, waar deze herrees als korenmolen De Windlust (in 1961 gesloopt). De onderbouw van de Huizingse korenmolen kreeg later een puntdakje en er werd een bronsmotor geplaatst. Ergens eind 20e eeuw werd ook dit dakje verwijderd en staat alleen het deels overgroeide onderstel er nog te vervallen.

Andere gebouwen

In 1877 werd aan de Torenstraat het dorpsschooltje 't Ol Schoultje (tegenwoordige naam) gebouwd, die echter reeds in 1923 weer werd gesloten, vanaf 1940 werd gebruikt als hervormd verenigingsgebouw (toen door hals verbonden met kosterswoning), in 1968 werd uitgebouwd naar achteren (toiletten) en tegenwoordig in gebruik is als dorpshuis. De onderwijzerswoning is een oude rentenierswoning uit 1847 iets verderop in de straat. Aan de Marialaan staat een in 1835 gebouwd complex van vier (hervormde) diaconiewoningen (gasthuis), die blijkens een gevelsteen werden opgericht voor arme weduwen en wezen.

• 
  Voormalige dorpsschool, nu dorpshuis
• 
  Diaconiewoningen

Boerderijen

Buiten het dorp staat aan de Smedemaweg 3 de in de 16e eeuw gebouwde kop-hals-rompboerderij Melkema, die op de plaats staat van het net als de Fraamborg in de 14e eeuw genoemde (aangenomen) steenhuis Melkema (in 1326 genoemd als 'gerechtigde heerd'). De boerderij vormde het stamhuis van de doopsgezinde familie Huizinga, die het tot centrum maakten van doopsgezinde activiteiten tijdens de republiek. De boerderij werd verschillende malen verbouwd, zoals rond 1750, in 1762 (gevelsteen achterzijde; toen de grote schuur werd verlengd), 1820, 1858 en rond 1900. In de jaren 1970 was de boerderij zo erg vervallen, dat gedacht werd aan sloop, maar uiteindelijk werd gekozen voor restauratie. De singels en grachten zijn bij een recente restauratie teruggebracht in 18e eeuwse stijl. De boerderij doet nu dienst als restaurant en partycentrum. In de boerderij staat een oude rosmolen. De kop-hals-rompboerderij 't Hoge Schot aan de Smedemaweg 5 werd in 1942 getroffen door een bom en brandde deels af, maar werd in 1949 weer hersteld. Verder staan er nog een aantal 19e eeuwse boerderijen rond het dorp, waaronder de Oldambtster boerderij met eclectische elementen Framaheerd (1875) aan de Hoofdweg 2 en de eveneens met eclectische elementen versierde boerderij met laag dwarshuis Eenkemaheerd (ca. 1880) aan de E.L. Ubbensweg 9.

• 
  Boerderij Melkema (achterzijde)
• 
  Boerderij Eenkemaheerd

Begraafplaats

Toegangshek naar en baarhuisje van de begraafplaats

De begraafplaats buiten het dorp aan de E.L. Ubbensweg 4 dateert uit 1916 en vormt een monument, inclusief het markante baarhuisje (met 1 keperboog aan voorzijde en 2 aan achterzijde) en het toegangshek met jaartal.

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Huizinge

Externe link

• Website van het dorp

Mediabestanden

Zie de categorie Huizinge van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

---

* Albert Buursema & Marina van der Ploeg (2008), "Huizinge". In: Groningen, Stad en Ommeland. Bedum: Profiel. p. 206. * Ronald Stenvert et al., [http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu04_01/sten009monu04_01_0048.php Huizinge (gemeente Loppersum)]. Monumenten in Nederland. Groningen. Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Zwolle: Waanders Uitgevers (1998). ">[bron?] Sjabloon:Navigatie gemeente Loppersum