Alphen aan den Rijn (gemeente)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door VR-Land (overleg | bijdragen) op 17 mrt 2011 om 22:34. (→‎Verkeer en vervoer)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Alphen aan den Rijn
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Vlag van de gemeente Alphen aan den Rijn
Wapen van de gemeente Alphen aan den Rijn
Locatie van de gemeente Alphen aan den Rijn (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Zuid-Holland
Coördinaten 52°8'NB, 4°39'OL
Algemeen
Oppervlakte 132,50 km²
- land 126,23 km²
- water 6,27 km²
Inwoners
(1 januari 2024)
114.968?
(911 inw./km²)
Bestuurscentrum Alphen aan den Rijn
Belangrijke verkeersaders Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL
Politiek
Burgemeester (lijst) Wim de Gelder (GL)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 28.300 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 245.000
WW-uitkeringen (2014) 36 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 2400 - 2409

2471 (Zwammerdam) 2445 (Aarlanderveen)

Netnummer(s) 0172
CBS-code 0484
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.alphenaandenrijn.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Alphen aan den Rijn
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Waarschuwing Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd:
oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid.

Alphen aan den Rijn (uitspraak) is een plaats en gemeente in Zuid-Holland, aan de Oude Rijn tussen Leiden, Gouda, Bodegraven en Ter Aar. Buiten Alphen aan den Rijn zelf telt de gemeente ook nog de dorpen Aarlanderveen en Zwammerdam. Een inwoner van Alphen aan den Rijn wordt Alphenaar genoemd[1].

De oppervlakte van de gemeente Alphen aan den Rijn bedraagt 57,68 km², waarvan 2,52 km² water. Per 1 januari 2005 had de gemeente een woningvoorraad van 28.487 woningen en per Sjabloon:Inwonertal NL datum een inwoneraantal van Sjabloon:Inwonertal NL gemeente (bron: CBS). In oktober 2001 is Alphen aan den Rijn als Groenste stad van Nederland uitgekozen. In september 2002 werd Alphen aan den Rijn zelfs uitgeroepen als de Groenste Stad van Europa. Aan de Rijnhaven ligt een uitgebreid industrieterrein. Hier staat ook de 135 meter hoge KPN toren, die aan alle kanten van Alphen aan den Rijn te zien is. Deze toren was de eerste die door Nozema voor de doorgave van digitale ethertelevisie werd gebruikt.

De naam Alphen is waarschijnlijk afkomstig van de naam van het Romeinse castellum Albanianae, dat "nederzetting aan het witte water" betekent.

Geschiedenis

Het gebied bij Alphen aan den Rijn werd 2000 jaar geleden al bewoond.

In de Romeinse tijd was de Oude Rijn de hoofdtak van de Rijn. De rivier zette bij overstromingen zand en klei af, waardoor een landschap van oeverwallen en kommen ontstond. In Alphen is dit nog steeds herkenbaar in de naamgeving van de stadsdelen "Hoge zijde" en "Lage zijde", aan de linker- respectievelijk de rechteroever van de rivier.

Op de plek waar zich nu het centrum van Alphen aan den Rijn bevindt stond in Romeinse tijden het castellum Albanianae. De Romeinen bouwden toen ook de eerste brug over de Oude Rijn. Vanaf de regering van de Romeinse keizer Claudius I (41 - 54 na Chr.) waren hier afdelingen van het Romeinse leger gelegerd. De noordelijke grens van het Romeinse Rijk lag namelijk langs de huidige Oude Rijn, en hier werden dan ook door de Romeinen diverse versterkte legerplaatsen gebouwd. Zo zijn in het dichtbij gelegen dorp Zwammerdam resten van het Romeins castellum Nigrum Pullum gevonden, evenals resten van 6 Romeinse platbodems. Al in de Romeinse tijd ontwikkelde zich handel en nijverheid, waardoor Alphen aan den Rijn langzaam uitgroeide tot een belangrijk handelscentrum in de regio. Germaanse aanvallen maakten daar echter in 240 na Chr. een einde aan.

Na een hoop strubbelingen en problemen met overstromingen, vooral in Utrecht en Leiden, werd de Oude Rijn in 1122 bij Wijk bij Duurstede afgedamd. De aftakking die eerst als "Lek" begon, werd de hoofdstroom van de rivier. Sindsdien trad de Oude Rijn niet meer buiten zijn oevers. In en na de Middeleeuwen was Alphen een ambachtsheerlijkheid onder de naam Alphen en Rietveld.

In de 17e eeuw kwam Alphen verder tot bloei. Het was toen een pleisterplaats voor postrijders en handelsverkeer over land en water. Op gedeelten langs de Oude Rijn is nu nog het jaagpad te zien, waarlangs de trekschuiten werden voortgetrokken. De huidige gemeente Alphen aan den Rijn is gevormd in 1918. Toen werden de kleinere gemeenten Alphen, Aarlanderveen en Oudshoorn samengevoegd. In 1964 werd de gemeente uitgebreid met Zwammerdam.

Het wapen van Alphen aan den Rijn is toegekend op 8 mei 1918; het bestaat uit een zwarte achtpuntige ster op een wit wapenschild. Bovenop het schild staat een gouden kroon. Het schild wordt vastgehouden door twee gouden leeuwen. Het wapen was oorspronkelijk van de familie Van Alphen, een tak van de familie Van Kralingen. Ene Dirk van Cralingen (geboren voor 1189) had goederen in de buurt van Alphen en noemde zich nadien Van Alphen.

Hefbrug

De opvallende hefbrug bij de Gouwesluis over de Gouwe werd eind jaren dertig gebouwd. De Gouwe werd verbreed om de scheepvaartverbinding tussen Amsterdam en Rotterdam te verbeteren. Soortgelijke bruggen werden in Boskoop en Waddinxveen gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog zijn er springladingen bij de brug geplaatst om deze indien nodig op te blazen, hetgeen niet nodig bleek te zijn. Door blikseminslag is echter een van de ladingen toch ontploft. In de jaren zeventig is de brug opnieuw fors beschadigd bij een aanrijding door een kraanwagen die 1,5 meter te hoog was. Parallel aan de hefbrug (voor het wegverkeer), ligt een draaibrug voor de trein.

Alphen aan den Rijn had vóór de Tweede Wereldoorlog een kleine joodse gemeenschap. In 1930 woonden er in Alphen en omgeving 55 joden. Verreweg de meeste joodse inwoners zijn in oktober 1942 gedeporteerd en vervolgens vermoord; slechts enkele overleefden de oorlog door onder te duiken. Aan het Raoul Wallenbergplein staat het joods monument met alle namen van de omgekomen joden. De joodse gemeente van Alphen is in 1947 opgeheven en bij die van Leiden gevoegd. De joodse begraafplaats is in 1964 geruimd, de stoffelijke resten zijn overgebracht naar de joodse begraafplaats te Katwijk. De synagoge werd overgenomen door de remonstrantse kerk. In 1980 werd onder de kerkvloer een kist met onder meer een chanoekia gevonden, een kandelaar die bij een joods feest wordt gebruikt. Deze kandelaar werd inzet van moeizame onderhandelingen tussen de Commissie Joods Erfgoed en de remonstrantse gemeente. De remonstrantse gemeente wilde de kandelaar in haar kerk plaatsen. De chanoekia belandde uiteindelijk in 1991 in het Jad Wasjem-museum te Jeruzalem.

Vanaf 1950 begon het dorp heel sterk te groeien. Er werden grote uitbreidingen aan de noordzijde van het dorp gebouwd, die oorspronkelijk met afschuw als "die flats" werden bekeken door de oude Alphenaren. Vanaf de jaren 1990 werd ook een grote woonwijk ten zuiden van de spoorlijn gebouwd, Kerk en Zanen. Alphen ontwikkelde zich tot forensenstad, waar echter binnen de grenzen ook steeds meer werkgelegenheid kwam.

Eind jaren tachtig kwam Alphen in het landelijke nieuws. Op de vuilnisbelt in de Coupépolder bleek veel gif gestort te zijn. Op de Coupépolder werd een golfbaan aangelegd. Er moesten veel maatregelen getroffen worden om te voorkomen dat de gifstoffen in het grondwater terecht kwamen.

Geografie

Alphen aan den Rijn en omgeving Sjabloon:Legenda kaart Nederlandse gemeente

Topografie

Alphen aan den Rijn ligt bij de samenvoeging van het kleine riviertje de Aar en de Oude Rijn, die vanaf Utrecht naar Leiden stroomt. Alphen wordt aan de oostzijde begrensd door de Gouwe en het Aarkanaal, en in het westen door de Heimanswetering. Alphen wordt doorsneden door de Oude Rijn. Er zijn zes bruggen over de Oude Rijn, waarvan er twee alleen voor voetgangers, fietsers, bussen (alleen Alphensebrug) en hulpdiensten toegankelijk zijn. Deze bruggen zijn de: Zwammerdamse brug, Steekterbrug, Swaenswijkbrug, Alphensebrug, Kon. Julianabrug en Albert Schweitzerbrug.

Woonwijken

Officieel kent Alphen aan den Rijn de volgende wijken, wat tevens de postcodegebieden zijn: Oudshoorn (2401), Ridderveld (2402), Zegersloot (2403), Hoorn (2404), Hoge Zijde (2405), Lage Zijde (2406), Steekterpolder (2407), Kerk en Zanen (2408) en Rietveld (2409). De dorpen Aarlanderveen en Zwammerdam hebben respectievelijk de postcodes 2445 en 2471.

Deze wijken zijn weer onderverdeeld in buurten, waarvan sommigen alleen in de volksmond bestaan, bijvoorbeeld:

  • Het Groene dorp is ontstaan door de oorspronkelijke groene kleur van het schilderwerk van de woningen en door de relatie met het naastgelegen "Rode dorp" (Alphenaren spreken het uit als Rooie dorp). Op de plaats waar nu het groene dorp ligt stond vroeger een dakpannenfabriek. De namen van de straten komen van die fabriek, bijvoorbeeld Pannenwerk en Kleiwerf.
  • In het Rode dorp woonden de werknemers van de vroegere dakpannenfabriek. De naam is ontstaan door de rode kleur van de dakpannen op de woningen.
  • Met het "Dorp" wordt over het algemeen het centrum bedoeld.

De meest recente wijk is Kerk en Zanen waarbij sinds 2007 wordt gebouwd aan het villapark Burggooi.

Aangrenzende gemeenten

   Aangrenzende gemeenten   
 Kaag en Braassem              Nieuwkoop 
           
 Rijnwoude    
           
        Boskoop       Bodegraven-Reeuwijk 

Alphen aan den Rijn werkt op bestuurlijk gebied nauw samen met de gemeenten Nieuwkoop, Rijnwoude en Kaag en Braassem in het Rijnstreekberaad, waarin overlegd wordt over gemeenschappelijke en grensoverschrijdende zaken conform de Wet gemeenschappelijke regelingen. Hierbij kan het gaan om zowel beleidsafstemming en belangenbehartiging als de aanpak van concrete, uitvoerende projecten. De betrokken gemeenten hebben het voornemen uitgesproken zich aan te sluiten bij de regio Holland Rijnland. Inmiddels heeft Holland Rijnland hier positief op gereageerd. Vanaf 1 april 2010 zullen de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude dan ook deel uitmaken van de regio Holland Rijnland.

Cultuur

Monumenten

Huizen langs de Oude Rijn
Korenmolen de Eendracht
  • Alphen aan den Rijn telt 51 rijksmonumenten.
  • Oudshoornse kerk: Een hervormde kerk aan de oever van de Oude Rijn, gesticht in 1665 door Cornelis de Vlaming
  • Remonstrantse kerk: Dit was vroeger een synagoge.
  • Korenmolen de Eendracht: Deze 11 meter brede stellingmolen dateert uit 1752 en was oorspronkelijk gebouwd aan het noordeinde van de Gouw in Oostzaandam. De molen is in 1898 overgeplaatst naar Alphen aan den Rijn om een andere molen te vervangen. De molen is tot 1955 commercieel in dienst geweest, en is elke zaterdag voor het publiek geopend.
  • Voormalig Raadhuis: In dit gebouw aan het Burgemeester Visserpark is momenteel de muziekschool gevestigd. Aan hetzelfde park ligt de villa Sonnehoeck uit 1920, die een gemeentelijk monument is.
  • Stadhuis: In januari 2003 werd een nieuw stadhuis geopend dat van een revolutionair ontwerp is, naar de trends van deze tijd met veel openheid en glas. Architect: Erick van Egeraat associated architects, Rotterdam.
  • Katholieke Sint-Bonifatiuskerk: neogotische kerk uit 1884 naar ontwerp van Evert Margry.
Grafkapel van de familie De Smeth te Alphen aan den Rijn, gebouwd in 1773.
  • Grafkapel familie De Smeth: in deze grafkapel werden tal van leden van de adellijke familie De Smeth bijgezet in de achttiende en negentiende eeuw. Deze staat achter de Adventskerk.
  • Adventskerk: dit was de eerste Bonifatiuskerk, maar tijdens de beeldenstorm verwoest en heropgebouwd als protestantse kerk. De kerk is gebouwd naar een ontwerp van architect W. Ch. Kuijper jr in de jaren 1920 – 1922. De kerk verrees op de plaats van de oude dorpskerk die op 7 april 1916 afbrandde. In 1962 werd in de 40 meter hoge toren een beiaard van 45 klokken geplaatst; de luiklokken van de kerk wegen resp. 1162 en 864 kilo. Het orgel is een uniek Steinmeyer-orgel dat in 1982 gerestaureerd en uitgebreid is.

Attracties

Romeins badhuis in het Archeon
  • Vogelpark Avifauna: een groot vogelpark met veel groen en vijvers, een restaurant, en een grote speeltuin, eigendom van het Van der Valk-concern, tegenwoordig Stichting Vogelpark Avifauna. Het park is opgericht op 17 mei 1950.
  • Archeon: Een themapark over het levend verleden van Nederland. Met replica's van 43 gebouwen uit de prehistorie, uit de Romeinse tijd en uit de Middeleeuwen. Het park bestaat sinds 1994.
  • Recreatiepark Zegersloot: Fiets- en wandelgebied met kinderboerderij, en met een grote plas die is ontstaan door zandwinning, de Zegerplas. In en om de Zegerplas worden diverse watersporten beoefend, zoals windsurfen, waterskiën en sportduiken.
  • Wet 'n Wild: Aan de Zegerplas kan men waterskiën en wakeboarden. Het beachhouse brandde op 25 juni 2008 tot de grond toe af. Het nieuwe beachhouse is ondertussen gereed en al volop in gebruik.
  • Groene Hart: Alphen aan den Rijn ligt midden in het Groene Hart. Er zijn enkele langeafstandswandelingen in de omgeving uitgezet, onder andere langs de molenviergang richting Nieuwkoop.
  • Het Kasteel: Pop- en Cultuurpodium aan de Concertweg in Alphen aan den Rijn. Het Kasteel organiseert als enige organisatie in Alphen aan den Rijn grote popconcerten en feesten (van drum 'n' bass tot en met metal). De organisatie is opgericht in 1982 en draait volledig op de inzet van vrijwillige medewerkers. In 2005 was Het Kasteel voor een complete renovatie van het gebouw gesloten. Op 10 februari 2006 opende Het Kasteel weer haar deuren voor publiek in het geheel vernieuwde pand.
  • Theater Castellum: theatergebouw met twee theaterzalen, drie bioscoopzalen, cafés en een restaurant.
  • Zwembad De Hoorn: Zwembad met 3 binnenbaden en 1 buitenbad. In 2008 is het buitenbad overkapt nadat het overdekte zwembad De Thermen door brand werd verwoest.
  • Zwembad AquaRijn: Op de plek van het in februari 2007 door brand verwoeste zwembad De Thermen wordt sinds juni 2010 gebouwd aan het nieuwe zwembad AquaRijn. Naar verwachting kan het zwembad in december 2011 in gebruik worden genomen.

Evenementen

  • 20 van Alphen: Verkeersvrije 20 kilometerloop. Deze vindt elk jaar plaats, op de tweede zondag van maart. De eerste "20 van Alphen" werd in 1952 georganiseerd. Sinds 1987 heeft de "20 van Alphen" de status van internationale wegwedstrijd.
  • Het vakantiespel: In de laatste week van de zomervakantie wordt het vakantiespel gehouden. Een groot evenement waarbij voor kinderen tot en met 12 jaar spellen en activiteiten worden georganiseerd. De laatste jaren is dit evenement gegroeid tot zo'n 1.600 kinderen.
  • Huttenbouw: In de een-na-laatste week van de zomervakantie wordt door de stichting Huttenbouw de jaarlijkse Huttenbouwweek georganiseerd. Er doen gemiddeld tussen de 600 en 700 kinderen aan deze activiteit mee.
  • Jaarmarkt: Elke derde woensdag in september. Traditioneel een regionale jaarmarkt voor lokale producten, is deze markt uitgegroeid tot een van de grootste jaarmarkten van Nederland, waar zeer veel mensen op af komen. Tegelijk met de jaarmarkt is er kermis.
  • Gondelvaart: De avond voor de jaarmarkt vindt traditioneel de Alphense gondelvaart plaats.
  • Oldtimerdag: Begin september worden in de winkelstraten van Alphen Oldtimers tentoongesteld.
  • Taptoe Alphen: Op de zaterdagavond voor de jaarmarkt doen enkele muziekkorpsen hun shows op het Thorbeckeplein. De eerste taptoe werd in 1989 georganiseerd.
  • De twee uren van Alphen: Op Koninginnedag wordt elk jaar De twee uren van Alphen gehouden, een van de klassiekers in de nationale windsurfkampioenschappen. Bij deze twee uur durende race gaat het erom wie de meeste rondjes vaart op een op de Zegerplas uitgelegd circuit.
  • LAURA: Rijwielvierdaagse die altijd plaatsvindt in de eerste week van juli. "LAURA" staat voor Leiden, Amsterdam, Utrecht en Rotterdam en natuurlijk Alphen aan den Rijn waar start en finish zijn. In 2007 wordt de 60e Alphense Rijwielvierdaagse gehouden.
  • Lakeside Festival: Een tweedaags evenement bij de Zegerplas met muziek en dans en aanwezigheid van bekende Nederlandse artiesten.

Verkeer en vervoer

Alphense hefbrug bij nacht

Alphen aan den Rijn heeft een station aan de spoorlijn Utrecht - Woerden - Leiden. Vanuit Alphen aan den Rijn kan ook per trein naar Gouda worden gereisd. Op dit traject werd van 2003 t/m december 2009 een proef met lightrail gehouden, die uiteindelijk moet leiden tot de RijnGouwelijn. De proef werd uitgevoerd met trams die identiek zijn aan trams uit Stockholm.

Tot 1936 was er ook een spoorlijn van Uithoorn via Nieuwkoop naar Alphen, die onderdeel was van de opgeheven Haarlemmermeerspoorlijnen.

Het openbaar vervoer per autobus in en rond Alphen is in handen van Connexxion krachtens de concessie Duin- en Bollenstreek / Leiden en Rijnstreek / Midden-Holland, verleend door de provincie Zuid-Holland met een looptijd van acht jaar (1 januari 2005 t/m 31 december 2012).

Vanuit Leiden, met een aansluiting aan de A4, is Alphen met de auto bereikbaar via rijksweg N11, die is doorgetrokken tot Bodegraven en daar aansluiting geeft op de A12 naar Utrecht. Ter hoogte van Alphen is een aquaduct aangelegd in de Gouwe waar rijksweg 11 onderdoor gaat. Uit noordelijke richting is Alphen bereikbaar via de provinciale weg N207 richting Haarlemmermeerpolder. Deze drukbereden weg loopt naast de Gouwe door naar Gouda.

Politiek en bestuur

College en gemeenteraad

Burgemeester van Alphen aan den Rijn is: Wim de Gelder (GL).

Medio december 2010 stapte De Gelder tijdelijk op nadat de wethouders het vertrouwen in hem hadden opgezegd. Zijn plaatsvervanger Bas Eenhoorn (VVD) heeft de opdracht gekregen om de verhoudingen in college en raad te normaliseren.

Wethouders:

  • T. Hoekstra (VVD)
  • J.M.C.M. Groen in 't Wout (CDA) (Op 3 januari 2011 functie neergelegd vanwege verstoorde verhoudingen)
  • P. L. J. M. Schings (PvdA) (Op 19 januari 2011 ook zijn functie neergelegd vanwege verstoorde verhoudingen)

Uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010:

Gemeenteraadsverkiezingen 2010
Partij Aantal stemmen Stemmen in % Zetels 2010 Zetels 2006
VVD 5.826 19,86 7 8
PvdA 3.802 12,96 5 7
CDA 3.914 13,34 5 6
D66 2.870 9,78 3 1
ChristenUnie 2.435 8,30 3 3
Nieuw Elan 2.342 7,98 3 -
GroenLinks 2.191 7,47 3 2
SP 2.150 7,33 2 4
Alphen Eén 1.484 5,06 2 2
Beter Alphen 1.081 3,68 1 1
Trots op Nederland 840 2,86 1 -
Leefbaar Alphen / Alphense Stadspartij 405 1,38 - 1
Blanco 52
Ongeldig 47
Totaal 29.439 35 35
Opkomst 52,5% 54,2%

Stedenband

Scholen

  • Voortgezet onderwijs:
  • Middelbaar beroepsonderwijs:
  • Basisonderwijs:
    • Openbare Basisschool De Wereldwijzer
    • Katholieke Basisschool De Meridiaan
    • Reformatorische Basisschool Rehoboth
    • Katholieke Basisschool Het Spinnewiel
    • Katholieke Basisschool Het Spectrum
    • Katholieke Basisschool De Bonifacius
    • Openbare Basisschool De Horsten
    • Christelijke Basisschool Groen van Prinstererschool
    • Openbare Basisschool Het Startblok
    • Gereformeerde Basisschool De Tamboerijn
    • Protestants Christelijke Basisschool J.P. Sweelinckschool
    • Protestants Christelijke Basisschool De Fontein
    • Protestants Christelijke Basisschool De Windroos

Bekende Alphenaren

Trivia

  • Hoewel Alphen aan den Rijn de omvang van een stad heeft, noemen veel Alphenaren zelf het centrum van hun woonplaats "het dorp". Alphen aan den Rijn heeft nooit stadsrechten ontvangen, waardoor het in de volksmond nog steeds een dorp genoemd wordt. Echter wordt er volgens de wet geen onderscheid meer gemaakt tussen plaatsen met en plaatsen zonder stadsrechten.

[2][3][4]

  • Hoewel de Zegerplas (een grote plas die ongeveer heel Alphen aan den Rijn Oost beslaat), geen meer maar een gegraven plas is, wordt deze plas door bijna iedereen "Het meer" genoemd.
  • Het hoogste punt van Alphen aan den Rijn is "De golfbult", een heuvel bij de golfbaan in het Zegerslootgebied. Deze "bult" is ontstaan door het (in 1985) opheffen van de voormalige vuilstortplaats in de Coupépolder. Vervolgens bleek dat er jarenlang illegaal bedrijfsafval was gestort, waardoor de bodem onder deze vuilnisbelt ernstig werd vervuild en uit de belt giftige gassen vrijkomen.[5][6]

Voetnoten

Zie ook

Externe link

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Alphen aan den Rijn op Wikimedia Commons.