Salvador Allende
Dr Salvador Allende Gossens, (Valparaíso, 26 juli 1908 – Santiago, 11 september 1973), was een Chileens staatsman, president van Chili van 1970 tot aan zijn dood. Salvador Allende was de oom van de schrijfster Isabel Allende (*1942).
Allende studeerde medicijnen en was reeds tijdens zijn studie actief als geëngageerd studentenleider. In 1933 richtte hij de Chileense Socialistische Partij op. Na enige jaren als arts gewerkt te hebben werd hij in 1937 verkozen tot parlementslid. Van 1939 tot 1942 was hij minister van Gezondheid in de volksfrontregering van Pedro Aguirre Cerda. In 1945 werd hij senator en van 1965 tot 1969 trad hij op als voorzitter van de Senaat.
In de verkiezingsjaren 1952, 1958 en 1964 maakte Salvador Allende, aan het hoofd van een coalitie van socialisten en communisten, weinig kans als presidentskandidaat, maar meer succes boekte hij in 1970 toen hij de Unidad Popular, een volksfront van linkse groeperingen aanvoerde, en zo op 4 september de meeste stemmen behaalde bij de presidentsverkiezingen. Omdat geen van de presidentskandidaten een absolute meerderheid had behaald, moest het Congres de president aanwijzen. Op 24 oktober werd Salvador Allende door het Congres tot president gekozen met steun van de christen-democraten, die van hem vooraf garanties voor de handhaving van de democratie en vrije markteconomie eisten. Allende werd zo het eerste socialistische staatshoofd in Latijns-Amerika dat via democratische verkiezingen aan de macht kwam.
In zijn streven langs parlementaire weg een socialistische maatschappij in Chili tot stand te brengen, het zogenoemde Chileense experiment, zag Allende zich geconfronteerd met een rechtse oppositie en een instabiele politieke situatie, die nog werd verergerd door een gedeeltelijk door hemzelf gecreerde economische crisis.
Staatsgreep
Aan Allendes bewind werd in 1973 abrupt een einde gemaakt door een rechtse militaire staatsgreep onder leiding van generaal Augusto Pinochet, waarbij Salvador Allende op 11 september om het leven kwam. Volgens de officiële lezing zou Allende zelfmoord hebben gepleegd maar aan deze lezing wordt door velen getwijfeld. Zijn directe familie en voormalige lijfarts gaan echter uit van zelfmoord. Daarnaast zijn er inmiddels meerdere bronnen openbaar gemaakt waaruit blijkt dat de CIA Pinochet en zijn handlangers daadwerkelijk gesteund heeft in zijn streven en greep naar de macht. De machtswisseling (Golpe, zoals ze in Chili de staatsgreep noemen) kwam de Amerikanen zeer goed uit: de marxist Allende zat hen sowieso al niet lekker.
Betrokkenheid van de CIA
Op gezag van president Bill Clinton werden in oktober 1999 zo'n 1100 regeringsdocumenten vrijgegeven die inzicht gaven in de betrokkenheid van de Verenigde Staten van Amerika voorafgaande aan de militaire coup. Eén van die documenten beschrijft substantiele toename in financiele bijdragen (van minder dan een miljoen dollar tot meer dan 10 miljoen dollar) in 1972.
In 2003 verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell in een televisie-interview dat wat er gebeurde in Chili in de jaren 70 en wat er gebeurde met Allende niet iets is waar men trots op kan zijn als onderdeel van de Amerikaanse geschiedenis.
Op 6 oktober 2004 kondigde het Lagerhuis van Chili aan dat het een onderzoek zou beginnen naar activiteiten van de CIA in Chili gedurende enkele tientallen jaren, en in het bijzonder de inspanningen van de CIA gericht op het verhinderen van Allende's verkiezing in 1970.
Eerbewijs
Op 4 september 1990 vond op de centrale begraafplaats van Santiago de herbegrafenis plaats van Allende, wiens stoffelijk overschot 17 jaar lang in een naamloos graf in Viña del Mar had gelegen.
In de jaren na zijn dood werd Allende een held voor vele linkse mensen. Een bekende uiting van respect aan Allende en het volkslied van links Zuid-Amerika werd het lied El pueblo unido jamas será vencido! van Sergio Ortega. Zijn imago kreeg echter een behoorlijke deuk in 2005 toen een boek verscheen over zijn doctoraalscriptie uit 1933. Daarin zou Allende racistische, homofobe en anti-semitische denkbeelden hebben geuit.
Externe link
- History of Chile under Salvador Allende (Engelstalig)
