Gebruiker:Arjuno3/Lijst van zeer grote vulkaanuitbarstingen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een eruptiekolom van grijze as stijgt op boven een berg.
De uitbarsting van de Pinatubo in 1991, de grootste sinds 1912, valt in het niet bij de erupties die in deze lijst zijn opgenomen.

Tijdens een vulkaanuitbarsting worden lava, tefra (vulkanische bommen, lapilli en as) en verschillende gassen uitgestoten via een vulkanisch eruptiekanaal of fissuur. Hoewel de meeste erupties alleen een bedreiging vormen in de directe omgeving van de vulkaan, kunnen zeer grote vulkaanuitbarstingen een significante regionale en zelfs globale impact hebben; een aantal uitbarstingen heeft zelfs het klimaat beïnvloed en bijgedragen aan massa-extincties op Aarde.[1][2] Vulkaanuitbarstingen kunnen over het algemeen onderverdeeld worden in explosieve erupties, met een plotselinge krachtige uitstoot van vulkanisch materiaal, en effusieve erupties, waarbij lava relatief rustig uitstroomt.[3] Hieronder worden beide soorten erupties in een afzonderlijke lijst weergegeven.

Alle hieronder vermelde erupties hebben minstens 1000 km³ aan lava en tefra uitgestoten; bij explosieve erupties komt dit overeen met een vulkanische-explosiviteitsindex (VEI) van 8.[4] Deze erupties zijn minstens duizend maal groter dan de uitbarsting van de Mount St. Helens van 1980, die 1 km³ aan vulkanisch materiaal heeft uitgeworpen,[5] en minstens zes keer groter dan de uitbarsting van de Tambora van 1815, de grootste eruptie in de recente geschiedenis, die 160 km³ aan vulkanisch materiaal heeft geproduceerd.

Er zijn waarschijnlijk veel meer zeer grote erupties geweest gedurende de geschiedenis van de Aarde dan in deze lijst vermeld is. Door de effecten van erosie en platentektoniek zijn er soms te weinig sporen van erupties overgebleven en zijn geologen niet meer in staat hun omvang vast te stellen. Ook bij de hier vermelde erupties kunnen de schattingen van het volume aan uitgeworpen vulkanische materiaal onderhevig zijn aan een betrekkelijk grote mate van onzekerheid.[6]

Explosieve erupties[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook Supervulkaan
Dit overzicht is mogelijk incompleet; u kunt helpen door het uit te breiden.

Bij explosieve erupties wordt magma opgestuwd door een snelle toename van druk, hetgeen vaak gepaard gaat met de expansie van gassen die in het magma opgelost zijn. De bekendste historische explosieve erupties zijn vooral van dit type. Een eruptieve fase kan uit een enkele eruptie bestaan, of een reeks erupties verdeeld over een aantal dagen, weken of maanden. Explosieve erupties gaan gewoonlijk gepaard met vrij dik, zeer stroperig, silicisch of felsisch magma, met een hoog gehalte aan volatielen (vluchtige bestanddelen), zoals waterdamp en kooldioxide. Het uitgeworpen vulkanische materiaal is voornamelijk pyroclastisch, gewoonlijk in de vorm van tuf. Erupties met de omvang van de Toba-uitbarsting van 74.000 jaar geleden, die minstens 2800 km³ aan vulkanisch materiaal uitstootte, of de Yellowstone-eruptie van 620.000 jaar geleden, met ongeveer 1000 km³ aan vulkanisch materiaal, komen wereldwijd elke 50.000 tot 100.000 jaar voor.[1][n 1]

Vulkaaneruptie[7] Leeftijd (Ma)[n 2] Locatie Volume (km³)[n 3] Noten Refs
Guarapuava —Tamarana—Sarusas 132   Paraná en Etendeka traps 8600 Het bestaan van een enkele vulkaan is controversieel; mogelijk een vulkaanketen.[6] [6]
Santa Maria—Fria ~132   Paraná en Etendeka traps 7800 Het bestaan van een enkele vulkaan is controversieel; mogelijk een vulkaanketen.[6] [6]
Guarapuava —Ventura ~132   Paraná en Etendeka traps 7600 Het bestaan van een enkele vulkaan is controversieel; mogelijk een vulkaanketen.[6] [6]
Sam Ignimbrite en Green Tuff 29,5  Jemen 6800 Volume met inbegrip van 5550 km³ aan distale tuf. Deze schatting heeft een onzekerheidsfactor van 2 of 3. [8]
Goboboseb–Messum volcanic centre—Springbok quartz latite unit 132   Paraná en Etendeka traps, Brazilië en Namibië 6340 [9]
Caxias do Sul—Grootberg ~132   Paraná en Etendeka traps 5650 [6]
La Garita Caldera—Fish Canyon Tuff 27,8  San-Juanvulkaanveld, Colorado 5000 Maakt deel uit van een reeks van minstens twintig grote calderavormende erupties in het San-Juanvulkaanveld en omliggend gebied, ongeveer 26 tot 35 Ma. [10][11]
Jacui—Goboboseb II ~132   Paraná en Etendeka traps 4350 [6]
Ourinhos—Khoraseb ~132   Paraná en Etendeka traps 3900 [6]
Jabal Kura'a Ignimbrite 29,6  Jemen 3800 Schatting volume heeft een onzekerheidsfactor van 2 of 3. [8]
Windows Butte tuff 31,4  William's Ridge, centraal Nevada 3500 Maakt deel uit van de Mid-Tertiary ignimbrite flare-up [12][13]
Anita Garibaldi—Beacon ~132   Paraná en Etendeka traps 3450 [6]
Indian Peak Caldera Complex—Wah Wah Springs tuff 29,5  Oost-Nevada/West-Utah 3200 Indian Peak Caldera Complex heeft een totaal volume van meer dan 10.000 kubieke kilometer, waarvan Wah Wah Springs tuff de grootste is. [14][15]
Oxaya ignimbrites 19   Chili 3000 Eigenlijk een regionale correlatie van veel ignimbrieten waarvan men aanvankelijk dacht dat ze verschillend waren. [16]
Lund Tuff 29   Grote Bekken, VS 3000 Zelfde samenstelling als Fish Canyon Tuff [17]
Tobameer—Youngest Toba Tuff 0,073 Soendaboog, Indonesië 2800 Eén van de grootste erupties op Aarde in de laatste 25 miljoen jaar, die mogelijk zou hebben geleid tot een genetische flessenhals van de menselijke soort (zie Toba-catastrofetheorie) [18]
Pacana Caldera—Atana ignimbrite 4   Chili 2800 Vormt een resurgent caldera. [19]
Iftar Alkalb—Tephra 4 W 29,5  Afro-Arabisch 2700 [6]
Yellowstonecaldera—Huckleberry Ridge Tuff 2,059 Yellowstone hotspot 2450 Grootste Yellowstone-eruptie [20]
Whakamaru 0,254 Vulkanisch gebied Taupo, Nieuw-Zeeland 2000 Grootste eruptie in het zuidelijk halfrond in het Laat-Kwartair [21]
Palmas BRA-21—Wereldsend 29,5  Paraná en Etendeka traps 1900 [6]
Kilgore tuff 4,3  Nabij Kilgore (Idaho), Idaho, VS 1800 Laatste eruptie van Heise volcanic field [22]
Sana'a Ignimbrite—Tephra 2W63 29,5  Afro-Arabisch 1600 [6]
Millbrig-erupties—Bentonieten 454   Engeland, komt aan de oppervlakte in Noord-Europa en de Oostelijke Verenigde Staten 1509[n 4] Een van de oudste geconserveerde grote erupties. [7][23][24]
Blacktail tuff 6,5  Blacktail, Idaho 1500 De eerste van een reeks erupties in Heise volcanic field [22]
Emory Caldera—Kneeling Nun tuff 33   Zuidwestelijk New Mexico 1310 [25]
Timber Mountain tuff 11,6  Zuidwestelijk Nevada 1200 Ook inbegrepen is een tuf van 900 kubieke kilometer als tweede lid van het tuf [26]
Paintbrush tuff (Topopah Spring Member) 12,8  Zuidwestelijk Nevada 1200 Gerelateerd aan 1000 kubieke kilometer tuf (Tiva Canyon Member) als een ander lid van Paintbrush tuff [26]
Bachelor—Carpenter Ridge tuff 28   San-Juanvulkaanveld 1200 Maakt deel uit van een reeks van minstens twintig grote calderavormende erupties in het San-Juanvulkaanveld en omliggend gebied ongeveer 26 tot 35 Ma [11]
Bursum—Apache Springs Tuff 28,5  Zuidelijk New Mexico 1200 Gerelateerd aan tuf van 1050 kubieke kilometer, de Bloodgood Canyon tuff [27]
Taupovulkaan—Oruanui-eruptie 0,027 Vulkanisch gebied Taupo, Nieuw-Zeeland 1170 De meeste recente VEI 8-eruptie [28]
Huaylillas Ignimbrite 15   Bolivia 1100 Antidateert de helft van de stijging van de centrale Andes. [29]
Bursum—Bloodgood Canyon tuff 28,5  Zuidelijk New Mexico 1050 Gerelateerd aan 1200 kubieke kilometer tuf, de Apache Springs tuff [27]
Yellowstonecaldera—Lava Creek Tuff 0,639 Yellowstone hotspot 1000 Laatste grote eruptie in het gebied van het Yellowstone National Park [30]
Cerro Galán 2,2  Catamarca, Argentinië 1000 Ellipsvormige caldera met een breedte van ~35 km [31]
Paintbrush tuff (Tiva Canyon Member) 12,7  Zuidwestelijk Nevada 1000 Gerelateerd aan 1200 kubieke kilometer tuf (Topopah Spring Member) als een ander lid van Paintbrush tuff [26]
San Juan—Sapinero Mesa Tuff 28   San-Juanvulkaanveld 1000 Maakt deel uit van een reeks van minstens twintig grote calderavormende erupties in het San-Juanvulkaanveld en omliggend gebied ongeveer 26 tot 35 Ma. [11]
Uncompahgre—Dillon & Sapinero Mesa Tuffs 28,1  San-Juanvulkaanveld 1000 Maakt deel uit van een reeks van minstens twintig grote calderavormende erupties in het San-Juanvulkaanveld en omliggend gebied ongeveer 26 tot 35 Ma. [11]
Platoro—Chiquito Peak tuff 28,2  San-Juanvulkaanveld 1000 Maakt deel uit van een reeks van minstens twintig grote calderavormende erupties in het San-Juanvulkaanveld en omliggend gebied ongeveer 26 tot 35 Ma. [11]
Mount Princeton—Wall Mountain tuff 35,3  Thirtynine Mile volcanic area, Colorado 1000 Droeg bij aan de uitzonderlijke conservatie van fossielen in Florissant Fossil Beds National Monument [32]

Effusieve erupties[bewerken | brontekst bewerken]

Dit overzicht is mogelijk incompleet; u kunt helpen door het uit te breiden.
Roodgloeiende lava stroomt uit een een rokende opening, onder hemel met lage wolken.
Effusieve eruptie van lava van de Krafla in IJsland.

Bij effusieve erupties is er sprake van een relatief rustige en gestage uitstroom van lava, in plaats van grote explosies. Dit type eruptie produceert een grote hoeveelheid relatief vloeibare mafische lavastromen en kan jaren, zelfs decennia, voortduren.[33] Bijvoorbeeld, de Kīlauea op Hawaï is van 1983 tot heden voortdurend in eruptie geweest en produceerde tot nu toe 2,7 km³ lava dat een oppervlakte van 100 km² bedekt.[34] Ondanks hun schijnbaar onschuldige voorkomen kunnen effusieve erupties even gevaarlijk zijn als explosieve erupties: Eén van de grootste historische effusieve erupties was de Laki-eruptie van 1783–1784 in IJsland die ongeveer 15 km³ aan lava produceerde, en leidde tot de dood van één vijfde van de IJslandse bevolking.[33] Daarnaast kan de daaropvolgende ontwrichting van het klimaat mogelijk geleid hebben tot vele slachtoffers elders op Aarde.[35] Nog groter waren de erupties van de Katla (Eldgjá-eruptie) in ongeveer 934 met 18 km³ uitgestroomde lava, en de Þjórsárhraun-eruptie van de Bárðarbunga in circa 6700 v.Chr., met 25 km³ uitgestroomde lava; De laatste geldt als de grootste effusieve eruptie in de laatste 10.000 jaar.[36] De lavavelden die door deze eruptie zijn ontstaan bedekken een oppervlakte van respectievelijk 565 km² (Laki), 700 km² (Eldgjá) en 950 km² (Þjórsárhraun).

Eruptie Leeftijd (Ma) Locatie Volume
(km³) 		Noten Refs
Mahabaleshwar–Rajahmundry Traps (Upper) 64,8 Deccan Traps, India 9300 [6]
Wapshilla Ridge flows ~15,5 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 5000–10.000 Lid bestaat uit 8–10 lavastromen met een totaalvolume van ~50.000 km³ [37]
McCoy Canyon flow 15,6 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 4300 [37]
Umtanum flows ~15,6 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 2750 Twee stromen met een totaalvolume van 5500 km³ [6]
Sand Hollow flow 15,3 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 2660 [6]
Pruitt Draw flow 16,5 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 2350 [37]
Museum flow 15,6 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 2350 [37]
Moonaree Dacite 1591,0 Gawler Range Volcanics, Australië 2050 Eén van de oudste geconserveerde grote erupties [6]
Rosalia flow 14,5 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 1900 [6]
Joseph Creek flow 16,5 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 1850 [37]
Ginkgo Basalt 15,3 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 1600 [6]
California Creek–Airway Heights flow 15,6 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 1500 [37]
Stember Creek flow 15,6 Columbia River Basalt Group, Verenigde Staten 1200 [37]

Large igneous provinces (LIP)[bewerken | brontekst bewerken]

Dit overzicht is mogelijk incompleet; u kunt helpen door het uit te breiden.
Zie Large igneous province voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De Siberian Traps ligt onder een groot gedeelte van Rusland, van de Lena naar het westen tot het Oeralgebergte (ongeveer 3000 km), en van de Arctische kust naar het zuiden tot het Baikalmeer (ongeveer 2000 km).
Omvang van de Siberian Traps (kaart in het Duits)

Zeer actieve periodes van vulkanisme in zogeheten large igneous provinces (LIP) hebben in het verleden enorme oceanische plateaus en vloedbasalten gevormd. Het ging hierbij om honderden grote erupties die een totaalvolume van miljoenen kubieke kilometers lava produceerden. Dit type vulkanische activiteit wordt in het geologisch archief vaak geassocieerd met het uiteenvallen van supercontinenten als Pangea,[38] en kan een belangrijke rol hebben gespeeld bij een aantal massa-extincties.[n 5] De laatste vond meer dan tien miljoen jaar geleden plaats; gedurende de geschiedenis van de mensheid heeft zich dan ook geen vloedbasalteruptie voorgedaan. De meeste LIP's zijn nog onvoldoende onderzocht om de omvang van de daarmee geassocieerde erupties te kunnen bepalen, of zijn onvoldoende geconserveerd om dit te kunnen onderzoeken. Dit verklaart waarom veel van de hierboven genoemde grote erupties afkomstig zijn van slechts twee LIP's: de Paraná en Etendeka traps en de Columbia River Basalt Group. De laatste is de meest recente LIP en tevens een van de kleinsten.[35] Ter indicatie van het aantal nog ontbrekende grote erupties in bovenstaande lijsten, volgt hieronder een lijst van de tot nu toe bekende LIP's.

Large igneous province Leeftijd (miljoenen jaren) Locatie Volume (miljoenen km³) Noten Refs
Ontong Java–Manihiki–Hikurangi Plateau 121  Zuidwesten van de Stille Oceaan 59–77[n 6] De grootste LIP op Aarde die later uiteenviel in drie ver uit elkaar gedreven oceanische plateaus, met een vierde component die nu mogelijk met Zuid-Amerika is verenigd. Mogelijk gerelateerd aan de Louisville hotspot. [39][40][41]
Kerguelenplateau–Broken Ridge 112  Zuiden van de Indische Oceaan, Kerguelenarchipel 17[n 6] Gerelateerd aan de Kerguelen hotspot. Het volume omvat Broken Ridge en het zuidelijke en centrale deel van het Kerguelenplateau (gevormd 120–95 Ma), maar niet het noordelijke Kerguelenplateau (gevormd na 40 Ma). [42][43]
North Atlantic Igneous Province 55,5 Noord-Atlantische Oceaan 6,6[n 7] Gerelateerd aan de Iceland hotspot. [7][44]
Mid-Tertiary ignimbrite flare-up 32,5 Zuidwesten van de Verenigde Staten: grotendeels in Colorado, Nevada, Utah en New Mexico 5,5 Grotendeels andesiete tot ryoliete explosieve (0,5 miljoen km³) tot effusieve (5 miljoen km³) erupties, 25–40 Ma. Omvat vele vulkanische centra, waaronder het San-Juanvulkaanveld. [45]
Caribbean large igneous province 88  Caribbean–Colombian oceanic plateau 4 Gerelateerd aan de Galápagos hotspot. [46]
Siberian Traps 249,4 Siberië, Rusland 1–4 Een zeer grote uitvloeiing van lava op land die mogelijk heeft geleid tot de Perm-Trias-massa-extinctie, de grootste bekende massa-extinctie. [47]
Karoo-Ferrar 183  Voornamelijk Zuidelijk Afrika en Antarctica. Ook Zuid-Amerika, India, Australië en Nieuw Zeeland 2,5 Gevormd toen Gondwana uiteenviel [48]
Paraná en Etendeka traps 133  Brazilië/Angola en Namibië 2,3 Gerelateerd aan de Tristan hotspot [49][50]
Central Atlantic magmatic province 200  Continenten van Laurazië 2 Gevormd bij het uiteenvallen van Pangaea [51]
Deccan Traps 66  Deccanplateau, India 1,5 Kan bijgedragen hebben aan de massale sterfte onder de dinosauriërs. [52][53]
Emeishan Traps 256,5 Zuidwestelijk China 1 Kan, naast de Siberian Traps, hebben bijgedragen aan de Perm-Trias-massa-extinctie. [54]
Coppermine River Group 1267  Mackenzie Large Igneous Province/Canadees Schild 0,65 Samengesteld uit minstens 150 verschillende uitvloeiingen. [55]
Afro-Arabisch vloedvulkanisme 28,5 Ethiopië/Jemen/Afar, Arabisch-Nubische schild 0,35 Geassocieerd met silicische explosieve tufs [56][57]
Columbia River Basalt Group 16  Pacific Northwest, Verenigde Staten 0,18 Blootgelegd door de Missoula-overstromingen in de Scablands. [58]


Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Arjuno3/Lijst_van_zeer_grote_vulkaanuitbarstingen&oldid=66620402"