Gebruiker:Woudloper/Bewerken

Dit is een essay. De pagina beschrijft niet een officiële regel of richtlijn, maar geeft enkel de mening weer van de auteur(s). Voel je vrij om aanpassingen te maken of erover te discussiëren op de overlegpagina.

Een bepaalde filosoof waarvan me de naam even ontgaat heeft mensen ooit ingedeeld in schreeuwers, denkers en werkers; met als toevoeging dat ieder mens een bepaalde combinatie van die drie is, in een bepaalde verhouding. Het is dus geen vreemde constatering dat gebruikers op Wikipedia op dezelfde manier te typeren zijn.

Voor het opstellen van een naslagwerk over kennis, zoals een encyclopedie, is in de eerste plaats nodig dat men denkt, daarnaast dat men werkt, liefst samenwerkt. Helaas is dit niet altijd de gebruikelijke gang van zaken: veel discussiebijdragen en bewerkingen komen neer op drammen of schreeuwen. Waarom is dit ongewenst?

• Wanneer de hardste schreeuwer gelijk krijgt, wordt de inhoud niet door argumenten bepaald.
• Wanneer de grootste schreeuwer het voor het zeggen heeft, is Wikipedia geen prettige werkomgeving. Het is onprettig als iemand tegen je schreeuwt en daarom onbeleefd te schreeuwen. Gebruikers waartegen te vaak geschreeuwd wordt zullen uiteindelijk afhaken. Nieuwe gebruikers worden gedemotiveerd verder bij te dragen.

Dat iemand schreeuwt in plaats van argumenteert, wil niet zeggen dat hij ongelijk heeft. Hij geeft echter geen argumenten en zet zichzelf in de discussie dus inhoudelijk buiten spel. Helaas blijkt schreeuwen wel degelijk een effectieve tactiek op Wikipedia, zodat inhoudelijke beslissingen soms worden beïnvloed door veel geschreeuw, maar weinig wol.

Vormen van schreeuwen op Wikipedia

"Schreeuwen" komt op Wikipedia in veel vormen voor.

• In discussies een standpunt innemen zonder dit te onderbouwen.
• In discussies het eigen standpunt herhalen zonder iets toe te voegen dat niet eerder gezegd werd.
• Terugdraaien van bewerkingen zonder de ander duidelijk (met argumenten) uit te leggen waarom ze teruggedraaid worden (uitgezonderd vandalisme, reclame, auteursrechtenschendingen of duidelijk geklieder).
• Opzettelijk treiteren van andere gebruikers, bijvoorbeeld door verbaal geweld, ad hominem te discussiëren of de ander nodeloos te achtervolgen, met als doel dat de ander zich terugtrekt uit een bepaalde discussie.

Waarom wikiquette belangrijk is

Als iedereen zich aan bepaalde basisregels van beleefdheid en voorkomend gedrag zou houden, zouden al de bovenstaande zaken nauwelijks voorkomen. Waarom gaat het dan toch zo vaak mis? Het antwoord is simpel: de grootste schreeuwers hebben geen boodschap aan deze basisregels van beleefdheid en leggen die dus naast zich neer. De oplossing is simpel: een etiquette opstellen voor gedrag op Wikipedia: een zogenaamde wikiquette.

Maar waarom is het er tot nu toe nooit van gekomen? Volgens mij is dat omdat behalve de schreeuwers zelf, die immers beperkt worden door zo'n etiquette, ook veel anderen tegen zijn. Die anderen zijn tegen omdat ze vinden dat dit soort regels voor zich moeten spreken. Helaas is dat geen argument, want voor veel schreeuwers spreken die regels blijkbaar helemaal niet voor zich!

Er is bovendien nog iets anders aan de hand: een visuele cirkel. Net zoals de schreeuwer elke keer dat zijn gedrag effect heeft bevestigd wordt in zijn gedrag, zal zijn opponent elke keer bevestigd zien dat argumentatie op Wikipedia niet werkt, en het vertrouwen in het project verder verliezen. In een omgeving waarin schreeuwen effect heeft, hebben de gebruikers met de dikste huid de hoogste overlevingskans. Vaak blijken dit ook de grootste schreeuwers te zijn. De twee negatieve effecten: het wegjagen van goede gebruikers en het toenemen van de acceptatie dat schreeuwen effect heeft, versterken elkaar dus.

Wikipedia: een handleiding

Het volgende is een poging tot een paar duidelijke regels te komen wat wel en niet beleefd is in de samenwerking op een project als Wikipedia. Het doel is tweeledig: de gebruiker kan ze als richtlijn gebruiken bij onenigheid met andere gebruikers; de moderator kan ze nalopen om te zien welke partij in een conflict schreeuwt en welke partij zich beleefd gedraagt. Ik zou het uitstekend vinden als moderatoren dit meewegen bij beslissingen, zoals bv. welke versie van een artikel beveiligd wordt.

Wanneer toevoegen?

Dit is een poging tot een handleiding van beleefd gedrag te komen, gebaseerd op de doelstellingen van het project. We beginnen met een paar basisprincipes, rechtstreeks uit de vijf pijlers: "Wikipedia is vrij bewerkbaar", "Wikipedia is een samenwerkingsproject" en "Wikipedia heeft de vorm van een encyclopedie". Het eerste wordt in de leus "voel je vrij en ga je gang" tot uiting gebracht, hoewel die leus ook te ruim opgevat kan worden. Het komt erop neer dat als je iets wilt toevoegen, je in eerste instantie je gang mag gaan, mits het niet op vandalisme, geklieder, reclame of auteursrechtenschending neerkomt.

Regel 1: Elke constructieve bewerking is welkom en legitiem.

Daarbij betekent "constructief" dus, dat de bewerking geen vandalisme, duidelijk geklieder, reclame of auteursrechtenschending bevat.

Er is echter een uitzondering, die te maken heeft met beleefdheid. De bewerking mag niet in tegenspraak zijn met eerdere afspraken of consensus, tenzij je met zeer goede, inhoudelijke argumenten komt die bij het maken van de eerdere afspraak of tot stand komen van de consensus nog niet bekend waren, en je vermoed dat met deze argumenten de afspraak heel anders was uitgevallen. Als je daar niet zeker van bent, is het beter eerst op een centrale plek overleg te zoeken.

Regel 2: Doe geen bewerkingen die ingaan tegen bij jou bekende richtlijnen, afspraken of andere consensus, tenzij je gewichtige nieuwe argumenten hebt.

Een goed voorbeeld van een "gewichtig" nieuw argument is een spellingwijziging met het uitkomen van een nieuwe druk van het groene boekje. In zo'n geval kan verondersteld worden dat de eerdere afspraak (het volgen van de oude druk) niet hoeft te worden gerespecteerd.

Wanneer terugdraaien?

Omdat Wikipedia een samenwerkingsproject is, kan het gebeuren dat een andere gebruiker de bewerking niet ziet zitten. Dit is waar de tweede pijler ("Wikipedia is een samenwerkingsproject") om het hoekje komt kijken. Ook de andere gebruiker heeft de vrijheid te bewerken, en er is dus potentieel sprake van een conflict. Als je op het punt staat een bewerking terug te draaien, bedenk je dat er vijf verschillende situaties kunnen spelen:

• Het is mogelijk dat de twee gebruikers het niet eens zijn.
• Het is mogelijk dat de eerste gebruiker een fout of vergissing maakte en de twee gebruikers het eigenlijk wel eens zijn.
• Het is mogelijk dat de eerste gebruiker een fout maakte maar dit niet doorheeft, en de twee gebruikers het dus niet eens zijn.
• Het is mogelijk dat de beide gebruikers het oneens zijn, maar dat wel kunnen worden, hetzij doordat een van beiden van het andere standpunt overtuigd raakt, hetzij doordat een compromis gevonden wordt.
• Het is ook mogelijk dat de beide gebruikers het oneens zijn en ook niet zullen worden. Als beide goede argumenten hebben is sprake van "twijfel", en geldt "bij twijfel niet inhalen". Dat laatste betekent dus dat je de terugdraaiing dient uit te stellen.

Omdat op het moment van terugdraaien niet duidelijk is welke situatie speelt, is het beste direct met de ander in discussie te treden. Het beste is daarbij zo duidelijk mogelijk de redenen voor de terugdraaiing te onderbouwen. Als dat via het bewerkingscommentaar kan is dat mooi, maar het kan ook door op de overlegpagina van de andere gebruiker, of op die van het artikel, een bericht achter te laten.

Regel 3: Elke eerste terugdraaiing van een constructieve bewerking is legitiem als de terugdraaiing onderbouwd wordt met geldige argumenten.

Er zijn twee manieren waarop een argument "geldig" kan zijn.

1. Regel 2 werd door de bewerking overtreden: de gebruiker die de bewerking deed schond daarmee een eerdere afspraak waarvan hij duidelijk op de hoogte is.
2. Argumenten die over de inhoud gaan zijn altijd geldig. Op de vraag wat precies geldige inhoudelijke argumenten zijn, wordt hieronder verder ingegaan (zie het kopje "Inhoudelijke argumenten" hieronder).

De enige uitzondering op regel 3 zijn terugdraaiingen die zelf regel 2 overtreden: als de terugdraaiing zelf ingaat tegen een bij jou bekende afspraak of consensus, is het een ongewenste bewerking.

Een speciaal geval is wanneer met de terugdraaiing een bronvermelding verwijderd wordt. In dat geval moeten argumenten worden opgegeven waarom de bron niet thuishoort in het betreffende artikel.

Combineren we regels 2 en 3, dan vinden we een werkbare wikiquette voor het terugdraaien van bewerkingen: je kunt een bewerking altijd terugdraaien, als je de ander maar inlicht met inhoudelijke argumenten, en als de terugdraaiing niet tegen een bij jou bekende eerdere afspraak of consensus ingaat.

Tenzij een van de beide gebruikers na de eerste terugdraaiing zich niet meer laat zien, zal er daarna ofwel overleg, ofwel verdere terugdraaiingen volgen. De volgende kopjes ("Inhoudelijke argumenten", "discussie en consensus") gaan in op hoe overleg gevoerd wordt, voor wat er gebeurt bij verdere terugdraaingen, zie het kopje "Bewerkingsoorlogen".

Inhoudelijke argumenten

Bij de tweede regel komt de vraag op wat precies "geldige inhoudelijke argumenten" zijn. Daarvoor nemen we een uitstapje naar een ander basisprincipe: "Wikipedia heeft de vorm van een encyclopedie". Wat dat encyclopedie-zijn inhoudt, kan worden beschreven met vier principes:

1. Encyclopediciteit: de toevoeging moet het waard zijn opgenomen te worden in Wikipedia. Sommige zaken waar kennis over bestaat, zijn niet-encyclopedisch. Zo kan een persoon kennis hebben van de leeftijd van zijn vrienden, maar die informatie hoort niet in een encyclopedie thuis. Andere onderwerpen zijn wel encyclopedisch, maar de vorm waarop ze beschreven worden is dat niet: voor een recept voor appeltaart, een TV-programma-overzicht of een lijst van noteringen in de top 40 zal een lezer niet in een encyclopedie zoeken. Wikipedia verschilt echter van klassieke encyclopedieën in dat ze veel meer onderwerpen opneemt. Daarnaast heeft een internetencyclopedie een aantal conventies nodig op het gebied van opmaak, die niet overeenkomen met papieren encyclopedieën. Het door de gemeenschap vaststellen van encyclopediciteit is echter in veel gevallen een uitzondering op het basisprincipe "Wikipedia heeft de vorm van een encyclopedie". Om zeker te zijn of iets encyclopedisch genoeg wordt gevonden, kan men discussies uit het verleden nalezen en/of een oproep tot nieuwe discussie plaatsen.
2. Neutraliteit: de kennis moet op neutrale manier gebracht zijn. Dat wil zeggen dat als er op meerdere manieren naar een onderwerp wordt gekeken, zoveel mogelijk van deze manieren beschreven moeten worden, met inachtneming van het principe "balans" (zie hieronder, bij 4).
3. Verifieerbaarheid: Een encyclopedie beschrijft alleen kennis die al eerder ergens anders gepubliceerd is. Dat betekent dat de informatie verifieerbaar moet zijn met een bronvermelding, en dat de informatie in een gebruikelijke vorm moet worden toegevoegd. Praktisch wordt het principe verwoord met de leuze "geen origineel onderzoek").
4. Balans: Een encyclopedie is een samenvatting van bestaande kennis. Dat betekent dat niet alle kennis over een onderwerp in het artikel thuishoort: sommige zaken zijn te specialistisch, andere juist onontbeerlijk voor het onderwerp. De verhouding waarin verschillende zaken aan bod komen, moet overeenkomen met het relatieve belang dat ze hebben voor het onderwerp. Dat relatieve belang hoort men niet zelf te bepalen (dat zou "origineel onderzoek" zijn), maar met de relevante bronnen te kunnen onderbouwen. Omdat een artikel niet direct af hoeft, kan dit criterium maar in een richting werken: alleen wat in een uiteindelijke staat teveel zou zijn, kan worden verwijderd.

Inhoudelijke argumenten voor bewerkingen in artikelen kunnen alleen uit de bovenstaande vier principes voortkomen. Deze principes zijn niet altijd scherpe criteria, zodat discussie vaak onvermijdelijk is. Maar die discussie dient wel op inhoudelijke argumenten gevoerd te worden. Veel gehoorde voorbeelden van niet-inhoudelijke argumenten zijn:

• "Ik vind het persoonlijk minder goed." Dit gaat in tegen o.a. Wikipedia:Verifieerbaarheid en Wikipedia:Bij twijfel niet inhalen. Een persoonlijk gevoel mag in een inhoudelijke discussie geen rol spelen.
• "Het is op Wikipedia gewoonte dit zo te doen". Dit argument is niet compleet, er dient aangegeven te worden waar een dergelijke afspraak gemaakt is. Als dit niet mogelijk is, dan gaat dit argument in tegen zowel regel 2 hierboven, als tegen Wikipedia:Geen origineel onderzoek en opnieuw Wikipedia:Bij twijfel niet inhalen. Maar zelfs als er wel naar een eerdere afspraak verwezen kan worden, dient goed bedacht te worden of er geen nieuwe argumenten zijn waardoor de eerdere afspraak ter discussie gesteld kan worden!
• "De bewerking werd door gebruiker:XXX gedaan". Dit argument gaat er van uit dat een bewerking verkeerd of juist goed zal zijn omdat een gebruiker met een bepaalde reputatie hem maakte, het is dus geen inhoudelijk argument maar een ad hominem-redenatie. Zulke argumenten hebben geen inhoudelijke waarde.

Discussie en consensus

Als de eerste drie regels door beide gebruikers zijn gerespecteerd, zal er na of tijdens de terugdraaiing contact gelegd zijn en begint discussie. Vanwege het basisprincipe "Wikipedia is een encyclopedie" ligt de bewijslast bij de toevoeger. Stel dat iedereen van alles kon toevoegen, en de bewijslast bij degene lag die bezwaar maakte, dan zou Wikipedia al snel een verzameling meningen en verhalen worden. Een encyclopedie gaat echter uit van de principes van encyclopediciteit, neutraliteit, verifieerbaarheid en balans (zoals beschreven onder het kopje "Inhoudelijke argumenten") en mag daarom alleen bepaalde informatie bevatten. Daarom geldt:

Regel 4: In discussies ligt de bewijslast bij de toevoeger

Discussie kan op verschillende manieren verlopen:

1. De betrokken gebruikers worden het eens over een bepaald standpunt: een oplossing.
2. De betrokken gebruikers worden het niet eens, maar een bepaald standpunt wordt op basis van argumenten het beste ondersteund: een mogelijke oplossing.
3. De betrokken gebruikers worden het niet eens over welk standpunt op basis van argumenten het beste is: een patstelling.

In het eerste geval is het probleem opgelost: er is consensus bereikt. In het tweede geval is er ook duidelijk een oplossing, maar een of meerdere gebruikers voelen weinig voor die oplossing. De inhoudelijke argumenten spreken hun standpunt echter tegen. Ook in dit geval is sprake van consensus: consensus houdt namelijk niet in dat iedereen het eens is:

Regel 5: Discussies horen op basis van inhoudelijke argumenten beslist te worden

In veel gevallen zullen de analyse interpretatie van de argumenten echter niet zo duidelijk zwart-wit te maken zijn. In zulke gevallen kan het beste voor een minimalistische aanpak gekozen worden: beperk de inhoud tot de zaken waar wel consensus over is en laat omstreden zaken weg.

Bewerkingsoorlogen

Mee bezig Aan deze pagina of deze sectie wordt de komende uren of dagen nog druk gewerkt. Klik op geschiedenis voor de laatste ontwikkelingen.

Bij het altijd volgen van dit diagram zou er geen risico meer zijn nog in een bewerkingsoorlog terecht te komen.