Gertrud Januszewski

Gertrud Januszewski
	Ezelke
Persoonsgegevens
Volledige naam	Gertrud Maria Elisabeth Januszewski
Geboren	Wilmersdorf, 3 oktober 1911
Overleden	Sittard, 21 februari 2001
Geboorteland	Duitsland
Beroep(en)	tekenaar, knipkunstenaar, beeldhouwer
	RKD-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Gertrud Maria Elisabeth Januszewski (Wilmersdorf, 3 oktober 1911 – Sittard, 21 februari 2001) was een Pools-Nederlands tekenaar, knipkunstenaar en beeldhouwer.^[1] Ze woonde vanaf 1939 in Nederland en verkreeg in juli 1957 het Nederlanderschap.^[2]

Leven en werk[bewerken | brontekst bewerken]

Januszewski was een dochter van Poolse ouders. Ze werd geboren in Wilmersdorf, dat in 1920 werd geannexeerd door Groot-Berlijn. Ze kreeg een opleiding in Duitsland en werkte als illustratrice voor een uitgeverij in Augsburg. Ze won in 1934 een prijsvraag van de Propaganda Fide in Rome. Januszewski weigerde zich aan te sluiten bij de Reichskulturkammer, die in 1933 door de nationaalsocialisten was ingesteld en vertrok naar Italië om daar affiches te ontwerpen. Haar werk sloeg er onvoldoende aan en ze verhuisde in 1939 naar Nederland, waar ze als niet-religieuze introk in het klooster Dominicanessen van Bethanië in Venlo.^[3] Naast haar grafisch werk (waaronder bid- en devotieprentjes) maakte ze schaarknipsels, die ze onder meer in 1941 exposeerde in het Museum van Nieuwe Religieuze Kunst in Utrecht. Ze illustreerde tijdschriften en een aantal kinderboeken, zoals de door het klooster uitgegeven driedelige reeks Buiten spelen (1946).^[4]

Januszewski kwam in 1955 in aanraking met graficus Hubert Levigne en via hem met de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Ze verhuisde naar het Gemmaklooster in Sittard en studeerde beeldhouwkunst aan de Academie bij Fred Carasso.^[5] Ze koos bewust voor een niet-grafische richting, omdat ze zich op een breder vlak wilde ontwikkelen als kunstenares. Ze studeerde in 1960 cum laude af. Haar afstudeerwerk was een kruisweg in chamotte, waarvoor ze de prijs van de stad Maastricht ontving.^[6] Ze maakte in de jaren daarna nog een aantal kruiswegen. In 1966 vestigde ze zich in Maastricht. Met de opkomst van de secularisatie verdween de vraag naar religieus werk en de kunstenares richtte zich op bronzen beelden, waaronder die van een ezeltje en D'Artagnan voor Maastricht.^[4]

Gertrud Januszewski overleed in 2001. Na haar overlijden werd een deel van haar knipsels, bidprentjes en tekeningen opgenomen in de collectie van het Nederlands Museum van Knipkunst in Schoonhoven.^[7] Ook het Museum Catharijneconvent heeft werk van Januszewski in de collectie.

Enkele werken[bewerken | brontekst bewerken]

1960 kruisweg voor de kapel van het pensionaat van de Zusters Ursulinen in Roermond
1961-1964 kruisweg voor Huize Maria in Noordwijkerhout
1962-1965 kruisweg voor de kapel van het Ziekenhuis Sint Annadal. In 1991 overgebracht naar de Sint-Servaasbasiliek (Maastricht).
1966 kruisweg voor het klooster in Sittard
1967 bronzen beeld van twee bokspringende meisjes (spelende kinderen), Chopinstraat, Sittard
1976 bronzen beeld van een ezel, Ezelmarkt, Maastricht
1977 bronzen beeldje van D'Artagnan, Waldeckpark, Maastricht (gestolen in 2006)

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

detail kruisweg, Sint-Servaasbasiliek
detail kruisweg, Sint-Servaasbasiliek
kruiswegstatie, Sint-Servaasbasiliek

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis
↑ "Wet van 23 juli 1957, houdende naturalisatie van Franciscus Marinus Herman Abels en 15 anderen", Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 1957, no. 300-399, p. 709-710. De memorie van toelichting vermeldt: "Gertrud Maria Elisabeth Januszewski, de Duitse verzoekster, genoemd in artikel 1, onder 7, is geboren in 1911 te Deutsch-Wilmersdorf (Duitsland). Zij woont sedert 1939 in Nederland. Gedurende de oorlogsjaren heeft zij zich gedragen zoals van een toekomstig Nederlandse mocht worden verwacht. Zij is ingeburgerd. Als tekenares heeft zij enig inkomen. Verzoekster volgt een opleiding aan een tekenacademie."
↑ "Gertrud Januszewski maakte in stilte een kruisweg voor Noordwijkerhout", Limburgsch dagblad, 29 juli 1964.
↑ ^a ^b Tim Graas (2014) "Kunstenaressen binnen de kloostermuren : schilderende, beeldhouwende en vormgevende zusters in Nederland" in Joep van Gennip, Vefie Poels en Marie-Antoinette Willemsen (2014) Creatie en recreatie: Cultuur en ontspanning in het kloosterleven. Hilversum: Uitgeverij Verloren. ISBN 978-90-8704-469-5. p. 76-78.
↑ Pieter A. Scheen (1969) Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950. 's-Gravenhage: Kunsthandel Pieter A. Scheen N.V. Volume 1, p. 555-556.
↑ "Van Eyck-academie reikt bullen uit", De Volkskrant, 11 juli 1960; "Met onderscheiding", De Tijd, 26 juli 1960.
↑ Na sluiting van het museum in 2006 werd het werk overgedragen aan het Westfries Museum in Hoorn.

Zie de categorie Gertrud Januszewski van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis

[2] "Wet van 23 juli 1957, houdende naturalisatie van Franciscus Marinus Herman Abels en 15 anderen", Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 1957, no. 300-399, p. 709-710. De memorie van toelichting vermeldt: "Gertrud Maria Elisabeth Januszewski, de Duitse verzoekster, genoemd in artikel 1, onder 7, is geboren in 1911 te Deutsch-Wilmersdorf (Duitsland). Zij woont sedert 1939 in Nederland. Gedurende de oorlogsjaren heeft zij zich gedragen zoals van een toekomstig Nederlandse mocht worden verwacht. Zij is ingeburgerd. Als tekenares heeft zij enig inkomen. Verzoekster volgt een opleiding aan een tekenacademie."

[3] "Gertrud Januszewski maakte in stilte een kruisweg voor Noordwijkerhout", Limburgsch dagblad, 29 juli 1964.

[Graas-4] Tim Graas (2014) "Kunstenaressen binnen de kloostermuren : schilderende, beeldhouwende en vormgevende zusters in Nederland" in Joep van Gennip, Vefie Poels en Marie-Antoinette Willemsen (2014) Creatie en recreatie: Cultuur en ontspanning in het kloosterleven. Hilversum: Uitgeverij Verloren. ISBN 978-90-8704-469-5. p. 76-78.

[Scheen-5] Pieter A. Scheen (1969) Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950. 's-Gravenhage: Kunsthandel Pieter A. Scheen N.V. Volume 1, p. 555-556.

[6] "Van Eyck-academie reikt bullen uit", De Volkskrant, 11 juli 1960; "Met onderscheiding", De Tijd, 26 juli 1960.

[7] Na sluiting van het museum in 2006 werd het werk overgedragen aan het Westfries Museum in Hoorn.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]