Hendrik Verhees

Hendrik Verhees
Silhouet Hendrik Verhees (1744-1813)
Algemeen
Geboren	gedoopt 7 december 1744
Overleden	23 april 1813
Land	Nederland
Functies
1789-1790 1805-1806	Schepen van Boxtel
1795 1806-1810	President-schepen van Boxtel
1795	Lid Vergadering van provisionele representanten van het Volk van Bataafs Brabant
1796	Lid Vergadering van representanten van het Volk van Bataafs Brabant, van 1 januari 1796 tot 1 maart 1796
1796-1797	Lid Eerste Nationale Vergadering
1797-1798	Lid Tweede Nationale Vergadering
1798	Lid Constituerende Vergadering
1798	Lid Tweede Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam
1798-1801	Lid Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam
1811-1813	Lid raad van het arrondissement 's-Hertogenbosch
Portaal    Politiek

Hendrik Verhees (Boxtel, gedoopt 7 december 1744 - aldaar, 23 april 1813) was een Nederlands politicus, architect, tekenaar, aquarellist, cartograaf en aannemer.

Leven en werk

Verhees was een zoon van timmerman en molenmaker Hendrik Verhees sr. en Maria van der Sleijden. Hij was het op een na oudste kind in een gezin met dertien kinderen. Hij werd geboren in het huis 'De Brouwkuyp' op de hoek van Markt en Clarissenstraat in Boxtel. Het grootste deel van zijn leven bleef hij in dit huis wonen. Verhees jr. begon zijn loopbaan als timmerman, en vanaf 1765 deed hij het onderhoud van de Boxtelse kerk en het domineeshuis. Ook was hij aannemer van de straatweg van 's-Hertogenbosch naar Luik.

Voor het kaartenmakersvak was hij in de leer bij de Boxtelse kaartenmaker Jan François van de Weyer en mogelijk heeft hij ook lessen gevolgd op de Leidse school van de Duytsche Mathematique. Vanaf 1767 tekende hij landkaarten, met name van steden en gebieden uit Staats-Brabant. In de loop van zijn leven heeft hij vele kaarten gemaakt in opdracht van zowel diverse overheden als particulieren. Een van zijn bekendste kaarten is de zogenaamde de Meierijkaart van het oostelijk gedeelte van Staats-Brabant.

Daarnaast was hij werkzaam als architect, waarbij hij betrokken was bij de bouw van een groot aantal kerken. Hij ontwierp raadhuizen voor Drunen, Erp, Liempde, Sint-Michielsgestel, Tilburg en het schepenhuis van Budel. Hij was betrokken bij de restauraties van Kasteel Stapelen te Boxtel en van De Strijdhoeve te Udenhout. Ook was hij waterstaatkundige en kenner van de rivieren en waterlopen in de Meierij. Deze kennis bracht hij in praktijk bij het ontwerp van de Kilsdonkse watermolen in Dinther. In 1785 won hij een prijsvraag, uitgeloofd door het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte, met zijn antwoord op de vraag "of er een scheepvaartkanaal kon worden aangelegd van Den Bosch tot aan Luik". Zijn antwoord inspireerde indirect tot de aanleg van de Zuid-Willemsvaart.

Verhees bekleedde vele openbare functies. Hij was onder meer schepen van Boxtel. Verhees was als patriot lid van de Vaderlandsche Sociëteit. In 1790 werd hij als bestuurder afgezet, maar twee jaar later keerde hij als president-schepen weer terug op het politieke toneel. Daarna vervulde hij diverse politieke functies op provinciaal en landelijk niveau. Hij was in 1795 en in 1796 lid van de Vergadering van (provisionele) representanten van het Volk van Bataafs Brabant. Landelijk was hij achtereenvolgens lid van de Eerste en van de Tweede Nationale Vergadering, lid van de Constituerende Vergadering en lid van de Tweede Kamer en van de Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam. Van 1811 tot 1813 was hij zowel vrederechter te Boxtel als lid van de raad van het arrondissement 's-Hertogenbosch.

Van het grootste belang zijn zijn schetsen van oude bouwwerken die hij van 1787-1809 maakte tijdens zijn reizen door Noord-Brabant, Holland, Gelderland en Limburg. Dit betrof vooral kerkelijke gebouwen. Ook vervaardigde hij aquarellen.

Verhees bleef ongehuwd.

Stichting Hendrik Verhees

In december 2003 werd de stichting Hendrik Verhees opgericht met als doel de bevordering van de kennis van de cultuurgeschiedenis van Boxtel en de Meierij van 's-Hertogenbosch.

• 
  Schets van de voormalige Sint-Martinuskerk te Tongelre (Eindhoven) gemaakt door Hendrik Verhees in 1791
• 
  Het door Verhees ontworpen raadhuis van Erp
• 
  Toekenning prijs aan Hendrik Verhees (1785)

Publicaties van Hendrik Verhees

De locatie van originele exemplaren van deze publicaties is te vinden door uitvouwen van Bibliografische Informatie hieronder en dan op het OCLC nummer achter ‘world cat identities’ te klikken.

• Hendrik Verhees (1787). Antwoord op de vraage: zijn 'er eenige natuurlijke of andere hinderpaalen, die het ondoenlijk zouden maaken om een kanaal te graaven van 's Hertogenbosch af tot aan of nabij de steden Maastricht of Luik, het geen bevaarbaar en voldoende zijn zouter vervoering van allerlei koopgoederen, welke in onze zeehavens ontfangen worden; zoo neen, welk zou daar toe het beste en meest uitvoerlijke plan zijn, welke kosten zouden 'er toe verëischt worden, en welke voordeelen zouden ons land en de koophandel daar uit trekken kunnen?. Verhandelingen van het Bataafsch genootschap der proefondervindelyke Wetenschap, Rotterdam, blz 155 ev.. Gearchiveerd op 27 juli 2023.

• Manuscript: Krijgswezen in Noord-Brabant ca. 1843, samen met F. Begerink

---

kaarten

• Caart figuratief van de Baronie van Boxtel en Heerlykheyt Liempde: met de steenweg van de Stadt s'Hertogenbosch tot Best - 1790
• Kaart figuratief van het grootste gedeelte van Bataasch [!] Braband bevattende de Meyerye van 's Bosch bestaande in de vier quartieren van Peelland, Kempeland, Oisterwyk en Maasland, stadt Grave en t Land van Kuyk en een gedeelte van de Baronnie van Breda benevens een gedeelte van Holland bevattende de Landen van Heusden, Altena, de Langestraat & den Bommellerwaard en een verder gedeelte van de provintie Gelderland, het Land van Kessel en meer andere landen en plaatsen 1794
• Kaart van de Steenwegh tot aen de Luijkse grensen met allignamenten, tot de vier nieuwe projecte, geteekent in 't jaer 1784

---

Literatuur

• Biografie op Brabantserfgoed.nl
• Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis
• Historici.nl: Verhees (jr.), Hendrik
• Parlement & Politiek: H. Verhees
• Kolman, Chris [et al.] "Monumenten in Nederland. Noord-Brabant", Zeist/Zwolle, 1997
• Hans Pel en Martien van Zoeren, Op de kaart gezet. Hendrik Verhees, politicus, kaartenmaker en waterstaatkundige (1744 - 1813). Boxtel, Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij "Hendrik Verhees', 2007.
• Jan van Laarhoven, Het schetsenboek van Hendrik Verhees. Den Bosch, Boekhandel en uitgeverij Merlijn, 1975.
• J.N.S. Stokman (red.), e.a., Hendrik Verhees, een grensoverschrijdende Brabantse landmeter, cartograaf en patriot (1744 - 1813). Heeswijk-Dinther 1990.

---

Noten

Mediabestanden

Zie de categorie Hendrik Verhees van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.