Lijst van oorlogen in de zuidelijke Lage Landen (1560–1829)

Overzicht van grote territoria in de zuidelijke Lage Landen 1715–1789

■ Oostenrijkse Nederlanden (Habsburg)

■ Prinsbisdom Luik

■ Abdijvorstendom Stavelot-Malmedy

■ Hertogdom Bouillon (La Tour d'Auvergne)

Dit is een lijst van oorlogen die in de zuidelijke Lage Landen plaatsvonden van 1560 tot 1829.

In tegenstelling tot de 'Noordelijke Nederlanden', waar een groep verenigde provinciën en steden zijn onafhankelijkheid verklaarde in 1581 en de Republiek der Verenigde Nederlanden zou worden in 1588, bleven de zuidelijke Lage Landen gedurende deze gehele periode afhankelijke territoria binnen het Heilige Roomse Rijk of werden veroverd door Frankrijk. Deze niet-soevereine gebieden waren onder meer de Zuidelijke Nederlanden (Spaanse Nederlanden tot 1715, Oostenrijkse Nederlanden tot 1795, eigendom van het Huis Habsburg), het Prinsbisdom Luik (tot 1795), het Abdijvorstendom Stavelot-Malmedy (tot 1794), het Sticht Kamerijk en de Rijksstad Kamerijk (tot 1678), het Vorstendom Sedan (tot 1651), het Hertogdom Bouillon (tot 1795) en enkele westelijke delen van het Hertogdom Gulik (tot 1795). Naast deze grote gebieden waren er ook talrijke kleine politieke entiteiten zoals het Graafschap Edingen (tot 1569), de Rijksheerlijkheid Kessenich (tot 1784), het Hertogdom Aarschot, het Hertogdom Hoogstraten, het Graafschap Horn, de Tweeherigheid van Maastricht, de Redemptiedorpen, de Graafschap van de Vroenhof (allemaal tot 1795) enzovoort. Tijdens de Brabantse en Luikse Revoluties (1789–1791) verkregen de Verenigde Nederlandse Staten en de Luikse Republiek kortstondig de facto onafhankelijkheid, maar werden niet erkend voordat de Habsburgers hun macht herstelden; kort daarop veroverden de Franse Revolutionaire legers Franse veldtocht in de Nederlanden alle zuidelijke Lage Landen en annexeerde ze in 1795 bij de Eerste Franse Republiek. De meeste Lage Landen werden in 1815 verenigd in het nieuw opgerichte Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder het Huis Oranje-Nassau, in personele unie met het nieuw opgerichte Groothertogdom Luxemburg, totdat de Belgische Revolutie uitbrak in 1830.

• Voor eerdere oorlogen, zie Lijst van oorlogen in de Lage Landen tot 1560.
• Voor gelijktijdige oorlogen in de Noordelijke Nederlanden, zie Lijst van oorlogen van Nederland (1560–heden).
• Voor daaropvolgende oorlogen in de zuidelijke Lage Landen, zie
  • Lijst van oorlogen van België (1830–heden), vanaf de Belgische Revolutie
  • Lijst van oorlogen van Luxemburg (1890–heden).

Begin	Eind	Naam conflict	Partijen		Uitkomst
			Combatant 1	Combatant 2
1566	1648	Tachtigjarige Oorlog (ook Nederlandse Opstand genoemd) (vermengd met Dertigjarige Oorlog)	Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Portugese Rijk (1580–1640) Oostenrijkse Habsburgers (1598–1621)	Staatsen (incl. Vlaanderen, Brabant, Namen, Mechelen, Henegouwen, Artesië, etc. c. 1576–1585) Gentse Republiek (1577–1584) Antwerpse Republiek (1577–1585) Brusselse republiek (1576–1584) Republiek der Verenigde Nederlanden (1581/8–1648) Koninkrijk Engeland (1585–1604, 1625–30) Koninkrijk Frankrijk (1596–8, 1635–48)	Vrede van Münster Republiek der Verenigde Nederlanden wordt onafhankelijk Nederduitse Gereformeerde Kerk verwerft publiekelijk bevoorrechte status; katholieken, lutheranen en joden getolereerd Zuidelijke Nederlanden blijven Spaans Rooms-Katholieke Kerk blijft staatsreligie, andere religies blijven verboden
1593	1595	Veldtochten naar Luxemburg (onderdeel van de Tachtigjarige Oorlog)	Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Prinsbisdom Luik (1595)	Republiek der Verenigde Nederlanden Hertogdom Bouillon	Spaanse overwinning Nederlandse en Bouillonese troepen trekken zich terug
1635	1659	Frans-Spaanse Oorlog (1635-1659) (voortgekomen uit de Dertigjarige Oorlog)	Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Heilige Roomse Rijk (1635–48) Modena en Reggio (1635–46) Engelse royalisten (1657–59)	Koninkrijk Frankrijk Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1635–48) Engelse Gemenebest (1654–59) Hertogdom Savoye Modena en Reggio (1647–49, 1655–59) Parma en Piacenza (1635–37) Vorstendom Catalonië (1640–41) Catalaanse Republiek (1641) Co-belligerent Koninkrijk Portugal (1640–59)	Franse overwinning Vrede van de Pyreneeën Frankrijk verwerft Artesië en delen van Vlaanderen (inclusief Atrecht, Béthune en Grevelingen), Frans-Henegouwen, delen van Luxemburg (inclusief Montmédy en Thionville), de Trois-Évêchés en Sedan Engeland verwerft Duinkerke, maar verkoopt het aan Frankrijk in 1662
1667	1668	Devolutieoorlog	Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Triple Alliantie: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Koninkrijk Engeland Koninkrijk Zweden	Koninkrijk Frankrijk	Vrede van Aken (1668) Frankrijk verwerft Armentières, Sint-Winoksbergen, Charleroi, Kortrijk, Douai, Veurne, Rijsel, Oudenaarde en Doornik
1672	1678	Hollandse Oorlog (vermengd met de Derde Engels-Nederlandse Oorlog) (vermengd met de Schoonse Oorlog)	Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Brandenburg-Pruisen Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Opper-Lotharingen (vanaf 1673) Heilige Roomse Rijk (vanaf 1673): Prinsbisdom Münster (1674–79) Lüneburg (Celle) (vanaf 1674) en anderen Denemarken–Noorwegen (vanaf 1675)	Koninkrijk Frankrijk Koninkrijk Engeland (1672–74) Prinsbisdom Münster (1672–74) Keurvorstendom Keulen (1672–74) Koninkrijk Zweden (vanaf 1674)	Onbeslist Vrede van Westminster (1674) Verdragen van Nijmegen (1678–79) Frankrijk verwerft Sint-Omaars (Artesië), Kassel, Ariën en Ieper (Vlaanderen), Kamerijk en het Kamerijkse (definitief), Valenciennes en Maubeuge (Henegouwen) La Tour d'Auvergne verwerft soevereiniteit over Bouillon (als Frans protectoraat) van Luik La Tour d'Auvergne staat alle rechten op Sedan af aan Frankrijk
1683	1684	Frans-Spaanse Oorlog (1683-1684)	Heilige Roomse Rijk Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Republiek Genua	Koninkrijk Frankrijk	Franse overwinning Bestand van Regensburg Spanje staat Luxemburg af aan Frankrijk voor 20 jaar Heilige Roomse Rijk staat Straatsburg af aan Frankrijk voor 20 jaar
1688	1697	Negenjarige Oorlog	Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Koninkrijk Engeland Heilige Roomse Rijk: Oostenrijk Keurvorstendom Beieren Keur-Palts Brandenburg-Pruisen Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Koninkrijk Portugal Koninkrijk Zweden Hertogdom Savoye Stavelot-Malmedy	Koninkrijk Frankrijk	Vrede van Rijswijk Franse verwoesting van Malmedy en Stavelot op 4 oktober 1689
1701	1714	Spaanse Successieoorlog	Oostenrijk Groot-Brittannië Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Koninkrijk Pruisen Koninkrijk Portugal Kroon van Aragon Hertogdom Savoye	Koninkrijk Frankrijk Spaanse Rijk (incl. Spaanse Nederlanden) Keurvorstendom Beieren Hongaarse rebellen	Vrede van Utrecht (1713–5) Vrede van Rastatt (1714)
1718	1720	Oorlog van de Quadruple Alliantie	Oostenrijk (incl. Oostenrijkse Nederlanden) Koninkrijk Frankrijk Groot-Brittannië Hertogdom Savoye Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden	Spaanse Rijk	Geallieerde overwinning Verdrag van Den Haag (1720)
1740	1748	Oostenrijkse Successieoorlog	Oostenrijk (incl. Oostenrijkse Nederlanden) Groot-Brittannië Keurvorstendom Brunswijk-Lüneburg Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Saksen (1743–45) Koninkrijk Sardinië (1742–48) Keizerrijk Rusland (1741–43, 1748)	Koninkrijk Frankrijk Koninkrijk Pruisen (1740–42, 1744–45) Spaanse Rijk Koninkrijk Napels Keurvorstendom Beieren (1741–45) Keur-Palts (1741–46) Keurvorstendom Saksen (1741–42) Koninkrijk Zweden (1741–43) Republiek Genua (1745–48)	Vrede van Aken (1748) Maria Theresia erkend als keizerin van Oostenrijk Spanje verwerft Parma en Piacenza van Oostenrijk Oostenrijk erkent Pruisische verovering van Silezië Frankrijk trekt zich terug uit de Lage Landen Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden krijgt Barrièresteden terug Frankrijk ruilt Madras tegen Ile-Royale met Engeland
1784	1784	Keteloorlog	Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden	Oostenrijk (incl. Oostenrijkse Nederlanden)	Nederlandse overwinning: Verdrag van Fontainebleau (1785)
1789	1791	Luikse Revolutie	Luikse Republiek Verenigde Nederlandse Staten (1790) Koninkrijk Pruisen (1790)	Prinsbisdom Luik Oostenrijk	Oostenrijks–bisschoppelijke overwinning Restauratie van het Prinsbisdom Luik
1789	1790	Brabantse Omwenteling	Statisten & Vonckisten Verenigde Nederlandse Staten (1790) Luikse Republiek Koninkrijk Pruisen (1790)	Oostenrijk	Oostenrijkse overwinning Tijdelijke omverwerping van Oostenrijkse heerschappij door rebellenleger, gevolgd door lokale opstanden Oprichting Verenigde Nederlandse Staten Groeiende strijd tussen statisten en vonckisten, verdrijving van de vonckisten Eerste Oostenrijkse Restauratie
1792	1797	Eerste Coalitieoorlog (vooral de Franse veldtocht in de Nederlanden)	Eerste Coalitie: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Heilige Roomse Rijk Habsburgse monarchie (Oostenrijk) Koninkrijk Pruisen Keurvorstendom Brunswijk-Lüneburg Hessen-Kassel Groot-Brittannië Spaanse Rijk (1793–95)	Koninkrijk der Fransen (1792) Eerste Franse Republiek (vanaf 1792) Republiek Bouillon (1794–95) Bataafse Republiek (vanaf 1795) Ligurische Republiek (vanaf 1795) Cisrheniaanse Republiek (1797) Cisalpijnse Republiek (1797) andere zusterrepublieken Spaanse Rijk (1796–97)	Franse overwinning Alle zuidelijke Lage Landen geannexeerd door Frankrijk (1795) Verdrag van Den Haag (1795): Bataafse Republiek ingesteld als Franse zusterrepubliek Vrede van Campo Formio (1797): Habsburgse monarchie accepteert het verlies van de Oostenrijkse Nederlanden
1798	1798	Boerenkrijg	Brigands	Eerste Franse Republiek	Franse overwinning Opstand onderdrukt
1798	1802	Tweede Coalitieoorlog	Tweede Coalitie: Heilige Roomse Rijk (tot 1801) Habsburgse monarchie (Oostenrijk, tot 1801) Keizerrijk Rusland (tot 1798) Groot-Brittannië (tot 1801) Verenigd Koninkrijk (vanaf 1801) Koninkrijk Portugal Koninkrijk Napels Ottomaanse Rijk Franse royalisten	Eerste Franse Republiek Bataafse Republiek Cisalpijnse Republiek Helvetische Republiek Ligurische Republiek Romeinse Republiek (1798–99) Parthenopeïsche Republiek (1799) andere zusterrepublieken Spaanse Rijk	Franse overwinning Frankrijk bezet tijdelijk de Pauselijke Staat en neemt Paus Pius VI gevangen (1798–99) Vrede van Lunéville (1801): Heilige Roomse Rijk erkent verlies van zuidelijke Lage Landen aan Frankrijk Concordaat van 15 juli 1801: Paus Pius VII erkent afschaffing van Prinsbisdom Luik
1803	1806	Derde Coalitieoorlog (onderdeel van de Napoleontische Oorlogen)	Derde Coalitie: Verenigd Koninkrijk Koninkrijk Zweden (1804–06) Keizerrijk Rusland (1805–06) Heilige Roomse Rijk (1805) Keizerrijk Oostenrijk (1805) Koninkrijk Napels (1805–06) Koninkrijk Sicilië (1805–06)	Eerste Franse Keizerrijk Bataafse Republiek Etrurië Italië Spaanse Rijk Beieren Württemberg	Franse overwinning Vrede van Presburg (1805): Keizerrijk Oostenrijk verlaat Coalitie Consolidatie van het Eerste Franse Keizerrijk Opheffing van het Heilige Roomse Rijk Oprichting Rijnbond Vorming van de Vierde Coalitie enkele maanden later
1813	1814	Zesde Coalitieoorlog (onderdeel van de Napoleontische Oorlogen)	Zesde Coalitie: Keizerrijk Rusland (al in oorlog) Verenigd Koninkrijk (al in oorlog) Spaanse Rijk (al in oorlog) Koninkrijk Portugal (al in oorlog) Koninkrijk Zweden (3 maart) Mecklenburg-Schwerin (14 maart) Koninkrijk Pruisen (17 maart) Koninkrijk Sardinië Koninkrijk Sicilië Na Pläswitz (juni–augustus 1813) Keizerrijk Oostenrijk (12 augustus) Koninkrijk Beieren (8 okt.) Na Leipzig (oktober 1813) Koninkrijk Saksen (18 okt.) Koninkrijk Württemberg (18 okt.) Baden (half november) Vorstendom der Nederlanden (21 nov.) Liechtenstein Na januari 1814 Denemarken	Eerste Franse Keizerrijk Hertogdom Warschau Italië Napels Tot januari 1814 Rijnbond Denemarken–Noorwegen	Overwinning van de Coalitie Napoleon treedt af en wordt gevangengenomen Toekomst van zuidelijke Lage Landen bepaald op Congres van Wenen (1814–15)
1815	1815	Honderd Dagen (1815) (ook Zevende Coalitieoorlog genoemd) (onderdeel van de Napoleontische Oorlogen)		Eerste Franse Keizerrijk	Overwinning van de Coalitie Congres van Wenen afgesloten met Slotakte (9 juni 1815) Franse grenzen beperkt tot situatie vóór 1792, Bourbon-Restauratie Meeste zuidelijke Lage Landen opgenomen in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder Oranje Nederlandse koning wordt ook groothertog van Luxemburg, nu een Duitse Bondsstaat Eupen-Malmedy, Bitburg-Prüm, Niederkrüchten en Erkelenz geannexeerd door Pruisen

■ Successieoorlog

■ Veroveringsoorlog (territoriale beheersing)

■ Godsdienstoorlog (Europese godsdienstoorlogen)

■ Economische oorlog

■ Opstand of revolutie

Bronnen, noten en/of referenties

Noten

Referenties