Meertje Kaal

Koppelingen toevoegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Meertje Kaal
linosnede naar een foto, gebruikt in het jachtseizoen is geopend 2011
Persoonsgegevens
Geboren Wormerveer, 29 september 1930
Overleden Amsterdam, 16 mei 2016
Geboorteland Vlag van Nederland Nederland
Nationaliteit Nederlandse
Beroep(en) dichter, beeldend kunstenaar, schrijver
RKD-profiel
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

Maartje Kaal, beter bekend als Meertje Kaal (Wormerveer, 29 september 1930 – Amsterdam, 16 mei 2016) was een Nederlands beeldend kunstenares en dichteres.[1][2]

Levensloop[bewerken | brontekst bewerken]

Ze was de dochter van drukker Wouter Kaal (1889-1978) en Renske Best (1895-1980), die beiden als koster werkten in de hervormde kerk van Wormerveer. Zo groeide Kaal op in een arbeidersgezin, samen met haar 10 jaar oudere broer Jacob. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren haar ouders actief in het verzet: haar moeder verborg onderduikers in hun huis, en broer Jacob was actief met het stencilen van pamfletten. Jaap Kaal (1893-1960), haar oom en kunstenaar woonde ook bij het gezin, en vormde een grote inspiratie voor de jonge dame. Hij onderwees haar ‘in alles wat mooi en lelijk was’, aldus Kaal later.[3]

Kaal ging op school in Zaandam naar het Zaanlands Lyceum. Doordat ze vaak spijbelde, bleef ze in de vijfde klas zitten. Daarna ging ze naar het Avondlyceum, maar het staatsexamen durfde ze niet aan. Zo kwam ze als achttienjarige terecht in Amsterdam. Ze ging werken in antiquariaat ’t Eend van Hans Roduin, en kreeg een relatie met beeldhouwer Hans Verhulst. Na drie jaar liep die relatie stuk en vertrok ze naar Parijs, en werkte daar als au pair aan de Rue du Vieux-Colombier. Dat bleek een hotel én bordeel te zijn. Ze ging er werken als huishoudelijk werkster, maar ook omdat de kunstschilder Serge Poliakoff daar een kamer huurde. Na een korte tijd kwam Kaal terug naar Amsterdam.

Rond 1950 leerde Kaal de kunstenaar Henk Dorré (1933-1986) kennen. Op 29 april 1955 trouwden ze, in de jaren tot 1960 werden er 2 zonen en 2 dochters geboren. Het huwelijk was een ramp: Dorré was verslaafd aan drugs en alcohol, en bij tijden zeer gewelddadig. Ze leefden in armoede. Om aan geld te komen ging Kaal poseren als naaktmodel, en deed ze ook correctiewerk.

Eind jaren vijftig begon Kaal ‘schilderingen’ van lapjes te maken. Pas in 1960, na de dood van haar ‘leermeester’ oom Jaap, ging ze echt schilderen.

Het huwelijk ging helemaal mis, en uiteindelijk kwam Kaal met haar kinderen op straat te staan, volledig aan de grond, en verbleef drie weken lang bij de nonnen in de Warmoesstraat. In die tijd leerde ze een 10 jaar jongere en welgestelde psycholoog Herman Adèr (1940) kennen, die werkte op dat moment aan zijn mo-akte wiskunde en had daarnaast ook artistieke aspiraties. Op 17 februari 1964 scheidde ze van Dorré en op 30 juli 1964 trouwde ze met Hermanus Johannes Adèr.[4] Dat gebeurde in Londen: ze wilden namelijk niet de negen wettelijke maanden wachten om te kunnen hertrouwen in Nederland. Adèr werd toeziend voogd van haar vier kinderen. Samen exposeerden ze in de late jaren zestig en begin jaren zeventig verschillende malen Kaals lapschilderingen.

Kaal als activist[bewerken | brontekst bewerken]

Kaal was geëngageerd en activistisch. Eind jaren 60 was zij een van de groep kunstenaars die het Stedelijk Museum te Amsterdam bezetten. Want het museum besteedde slechts weinig aandacht aan de eigentijdse kunstenaars. Ook bezette ze het BKR-depot in Den Haag met een aantal kunstenaars. Want sommige kunstenaars werden geweerd uit de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR), kunstenaars konden een uitkering ontvangen in ruil voor hun kunstwerken. Kaal was lange tijd lid van de Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars (BBK), en korte tijd zelfs penningmeester.[5] In de Kinkerbuurt voerde ze met de BBK actie tegen de verpaupering. Kaal richtte samen met haar vriendin Sonja Prins de politiek-culturele uitgeverij SoMa op, begin zeventiger jaren. En in 1972 werd ze lid van kunstenaarssociëteit De Kring. In die tijd liep ook het huwelijk met Adèr mis, en Kaal raakte verslaafd aan de alcohol en weer in armoede. Zo raakte ze afhankelijk van de BKR. Ook nam ze wat kostgangers in huis, om de uitkering wat aan te vullen.[6]

Kaal als kunstenaar[bewerken | brontekst bewerken]

Ondanks alle tumult in haar leven, kon Kaal met haar kunst bezig blijven. Toen ze naar haar gevoel onder de schaduw van mannen uit kon komen, kreeg ze steeds meer succes. Vanaf 1985 liep de verkoop van haar schilderijen steeds beter. Het werk van Joan Miró, dat ze in Barcelona had gezien, inspireerde haar tot veelkleurig schilderwerk, waarin vaak afval verwerkt werd. Vrouwen en dieren, vooral heel veel katten, hadden haar aandacht. Op 6 september 1996 besloot Kaal Kaal te stoppen met drinken: ‘Ik heb nooit meer een druppel gedronken’ (de Volkskrant, 27-2-2014).[7] Ze maakte honderden schilderijen en verkocht en exposeerde in binnen- en buitenland. Daarnaast was ze dichteres: publiceerde in tijdschriften, waaronder Hollands Maandblad. Er verschenen veertien dichtbundels van haar. In 2003 werd ze lid van Arti et Amicitiae – wat voor haar als autodidacte voelde als ‘gerechtigheid’ – en in 2005 van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (MNL).

Kaal werkte tot op hoge leeftijd door. Op 12 mei 2016 werd ze bewusteloos gevonden achter haar voordeur, en werd daarna met spoed in het ziekenhuis opgenomen. Zo kon ze nog een drie dagen afscheid nemen van haar naasten. Op 16 mei 2016 overleed Kaal op 85-jarige leeftijd in Amsterdam aan de gevolgen van een hersenbloeding.

Werk[bewerken | brontekst bewerken]

Werk van Kaal is opgenomen in de collectie van Museum Flehite, Amersfoort; Kunstgalerie De Bleyenhoeve, Westerlee; Ahold Kunst Stichting, Zaandam en Artzaanstad, Zaandam.[8]

Bibliografie[bewerken | brontekst bewerken]

  • Vergeef de wilde kat zijn beten: gedichten, Meertje Kaal, 1989, De Beuk, Amsterdam, 30 p, 20 cm, ISBN 90-6975-104-6
  • Vergeet Venetië maar: gedichten, Meertje Kaal, 1990, De Beuk, Amsterdam, 33 p, 20 cm, ISBN 90-6975-169-0
  • Stuifzand: gedichten, Meertje Kaal met collages van de auteur, 1991, Uitgever: [S.l.: s.n.], Opl. van 100 genummerde ex,, 51 p, Illustratie: 2 collages, 21 cm
  • Penthesileia: gedichten, Meertje Kaal, met tekening van: Daniël Kropveld, 1992, eigen uitgave, [S.l.: s.n.], Opl. van 100 genummerde ex., 66 bl, 21 cm
  • Démasquer Venise, Meertje Kaal, Alexandra Dieppe, 1992, ill. d'un collage de Meertje Kaal, trad. Anne Avenel, Denise Van Meel, Medewerker: Anne Avenel, Uitgever: Alexandra Dieppe, Nederlandse en Franse tekst, Opl. van 70 genummerde en gesigneerde ex., 27 p, Illustratie: collage, 26 cm, ISBN 2-907968-04-1 (losse katernen in omslag)
  • Haiku, Meertje Kaal, 1993, [S.l.: s.n.], Oplaag: 98 genummerde ex. Gezet, gedrukt en vormgegeven door Christiaan Heeneman, Amsterdam, 28 p, Illustraties, 16 cm
  • Van het balkon af gezien: gedichten, 1994, S.l.: Kaal, eigen uitgave, Opl. van 100 genummerde ex., 47 bl, Illustraties, 21 cm
  • Zo hoort het ook: gedichten, Meertje Kaal. 1998, De Beuk, Amsterdam, 54 p, 20 cm, ISBN 90-6975-356-1
  • De wilde mosterdplant: gedichten, Meertje Kaal, geïllustreerd met collages, Uitgever: 2003, Tussen Haakjes, Purmerend, Opl. van 100 ex, 32 p, collages, 24 cm
  • De vijf jaargetijden: klanken en kleuren, verzen van Helga den Besten (1955-)& Fries de Vries (1931-2008), illustrator: Meertje Kaal, uitgave: Stichting Poëzie Producties Penelope, Amsterdam, 2005, 216 p, collages, 24cm, ISBN 90-90-19191-7
  • De eeuwigdurende orgie is niet te vangen met de bloemen van de kleine Ida, 2005, eigen uitgave, Amsterdam, [11] bl, 25 cm
  • De kaarten waren geschud en de inzet was hoog, Meertje Kaal: tekst & collages, 2005, Tussen Haakjes, Purmerend, Opl. van 28 ex, 22 p, collages als illustratie, 24 cm
  • Het jachtseizoen is geopend, Meertje Kaal & John Cornelisse, cop. 2011, Enkidu Pers, Philippine, Opl. van 70 genummerde en door de illustrator gesigneerde exx., 23 p, linosneden, 22×23 cm
  • Woest & onbehouwen, Meertje Kaal, John Cornelisse, linosneden John Cornelisse, 2013, uitgave: Amsterdamse Grafische School & Enkidu Pers, Philippine, oplage van 120 gesigneerde exemplaren, 28 ongenummerde pagina's, Illustraties: linosneden John Cornelisse naar schilderijen van Meertje Kaal, 23 × 33 cm, Ingenaaid Japanse binding
  • "Veertig plus": veertig jaren DrukwerkInDeMarge ; Veertig plus, Geëerde: Stichting Drukwerk in de Marge, 2015, Enkidu Pers, Philippine, Reeks: Veertig plus, Gedicht in het Engels en Nederlands. - Omslagtitel: 40+. - Uitgave voor de viering van 40 jaar margedrukken bij de Enkidu-Pers, 3 ongenummerde bladen, met illustratie, 16 × 27 cm, (Ingenaaid)
  • Mijn poes heeft Alzheimer ... medewerker: John Cornelisse (ISNI 0000 0003 9011 8610), 2016: Enkidu Pers, Philipine, Gesigneerd: John Cornelisse, Enkidu Pers, Lino's van John Cornelisse naar schilderijen van Meertje Kaal, 1 geïllustreerd vel, 32 × 46 cm
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Meertje_Kaal&oldid=64203353"