Overleg:Determinisme (filosofie)

materialistisch' wereldbeeld

Determinisme gaat hand in hand met een 'materialistisch' wereldbeeld. Vóór Newton werd determinisme in verband gebracht met een 'Goddelijk plan'. Na de introductie van de (nu) klassieke mechanica door Isaac Newton en de uitvinding van het mechanische uurwerk, ontstond het beeld van het universum als een opgedraaide klok die langzaam afloopt. Kerngedachte is dat als je een mechanisch systeem goed genoeg kent, je kunt voorspellen wat er gebeuren zal, als je de beginsituatie kent. De 'materialisten' zien alles als een mechanisch systeem, dus ook de menselijke geest, zij is immers het resultaat van de interactie tussen miljarden 'mechanisch' functionerende neuronen. Aangezien ons gedrag wordt veroorzaakt door onze geest, is dus ons gedrag in principe voorspelbaar als je de beginsituatie maar in voldoende detail kent. Dit idee staat lijnrecht tegenover het 'dualisme' van Descartes, waarbij juist voor de menselijke geest een uitzondering wordt gemaakt: deze is van 'Goddelijke' aard, en dus onttrokken aan de ijzeren wetten van de mechanica.

Vaak wordt het determinisme beschouwd als een pessimistische opvatting. Mensen die geloven dat alles zou vastliggen tot in de kleinste details zouden het leven manipuleren tot een saai verhaal dat al op voorhand was geschreven. Het is zeer menselijk om een soort van angst tegenover deze filosofische stroming te hebben omdat het de superioriteit van de mens in vraag zou stellen. De mens zou immers niet zélf zijn keuzes maken maar deze zouden al reeds gemaakt zijn zonder dat hij zelf inspraak zou hebben. Om het determinisme te kunnen vatten zou men zich een heelal zonder enige vorm van leven moeten voorstellen. Als er een komeet zou ronddwalen door het universum en na een aantal miljarden op een planeet zou botsen, is dit al van op voorhand voorspelbaar. Vandaag kunnen sterrenkundigen de banen van de dichtstbijzijnde sterren en planeten bereken en beschrijven voor de volgende miljoenen jaren. De "grote dingen" zijn dus vastgelegd en zijn met een zeker foutenpercentage berekenbaar. Het determinisme maakt echter geen onderscheid tussen grote en kleine dingen. Wie of wat zou immers het verschil maken tussen de grote en kleine dingen? Niet alleen de koers van planeten en sterren ligt op voorhand vast, ook de mens zijn handelingen. Of het nu gaat om de grote lijnen of de kleine lijnen in een mens zijn leven, alles ligt vast. En dit schrikt bijna alle mensen af omdat dit zou betekenen dat het leven geen nut zou hebben (alles ligt al immers vast). Men moet de mens echter van op een afstand bekijken. Als een persoon een beslissing neemt is dit geen objectieve beslissing maar een voor 100% subjectieve beslissing. De mens wordt beïnvloed door 3 factoren: zijn opvoeding, zijn genetisch materiaal en zijn (maatschappelijke) omgeving. Als u gaat stemmen zal dit een sterk beïnvloede keuze zijn. Uw ouders waren rasechte socialisten of u bent lastiggevallen door allochtonen of u bent een zelfstandige of... Vanuit die factoren maakt de mens altijd een keuze en is deze keuze voorbepaald door deze factoren. Er zijn echter oneindig veel factoren die deze keuze beïnvloeden waardoor de kleinste ervaring of afwijking een enorm verschil kan geven aangezien het product van de factoren sterk veranderlijk is. Hierdoor zal geen enkel wezen ooit de kennis kunnen vergaren om de toekomst te voorspellen. Er zijn mensen die dingen kunnen voorspellen aan de hand van grote factoren maar uiteindelijk zal er altijd een zeker foutenpercentage zitten op de voorspelling door het allerkleinste verschil. Jarl Zegers

Het stukje over "absoluut determinisme" is niet correct. Aan de definitie van determinisme heb ik het "oorzakelijk beginsel" toegevoegd (anders hangt de definitie "los in de ruimte"). HG

datering oerknal

Er staat in het artikel dat de oerknal 3 a 4 miljard jaar geleden was. Is dit puur als rekenvoorbeeld genoemd? De oerknal wordt namelijk op 13,7 miljard jaar geleden geschat.

Dank voor het opmerken. Ik zal er naar kijken en het zo nodig wijzigen. Josq 5 okt 2007 13:18 (CEST)

Ik heb wat toevoegingen die in mijn ogen overbodig waren verwijderd, waaronder de door jou genoemde. Ik vind het trouwens een vaag stuk en zal vragen of iemand met verstand van zaken er naar kan kijken. Josq 5 okt 2007 13:24 (CEST)

Marc Van Ryssen heeft het hier toegevoegd. Ik zou normaal gesproken voorstellen hem te vragen wat hij nu bedoeld en te onderbouwen met bronnen, maar hij is al bijna anderhalf jaar niet actief. Mijn voorstel is het volledig te schrappen. Als ik het goed lees, stelt het: we nemen even aan dat determinisme een feit is, stellen een formule op, hieruit volgt dat er determinisme is, voilà. Een redenatie die dus niets toevoegd. Daarnaast is het inderdaad enorm vaag, geen bronnen, niet eens een vermelding aan wie we deze gedachtengang te wijten hebben. Maar ik zal Bram Moerland eens vragen, misschien heeft hij hier kaas van gegeten. BoH 5 okt 2007 14:45 (CEST)

Hoe raad je het BoH! Ik ben jarenlang docent filosofie geweest. Ik heb als filosoof natuurlijk mijn geliefde onderwerpen. Eén daarvan is de opkomst van het christendom. Ik bezie en bestudeer dat niet als gelovig christen maar als iemand die geïnteresseerd is in de relatie tussen ideeën en sociale ordening. Ik heb over het vroege christendom al enkele bijdragen aan deze Wikipedia geleverd. Graag gedaan! Een ander geliefd onderwerp, maar met veel verbanden met het christendom, is de geschiedenis van de begrippen vrijheid en determinisme (en de invloed op sociale ordening). Dus laat ik zeggen dat ik wel een beetje thuis ben in het onderwerp determinisme. Vanuit dat ongetwijfeld zeer zelfingenomen standpunt heb ik het lemma over determinisme hoofdschuddend gelezen. Ik zal er mijn tanden in zetten, maar bereid dat eerst op mijn eigen computer voor. Heb dus nog even geduld. Ik heb de stille hoop dat ik hier niet tegen fanatieke fundamentalisten zal opbotsen, zoal regelmatig gebeurt bij artikelen die het christendom betreffen. Maar ja, als alles al gedetermineerd is, kan ik daar nu toch niets meer aan veranderen. Groet (in vrijheid). bramm

Ik lees wel eens wat bijdragen, zeg maar :) . Ik ben benieuwd, vooral naar de ontwikkelingen sinds de kwantummechanica. Succes! Groet, BoH 5 okt 2007 16:56 (CEST)

Wetenschappelijk determinisme

Wat me opvalt bij een eerste lezing is dat het artikel over het filosofisch begrip 'determinisme' eigenlijk vanuit een wat eenzijdig wetenschappelijk perspectief is opgezet. Het lijkt me voor de hand te liggen dat we dit overigens interessante artikel best omdopen tot 'Determinisme (wetenschappelijk)', temeer omdat er eigenlijk nergens melding gemaakt wordt van ook maar 1 filosoof. Op die manier kan dit artikel behouden blijven in zijn huidige vorm. Een tweede mogelijkheid is om (bijna) alles wat hier staat onder een aparte hoofding te brengen met de titel ==Wetenschappelijk determinisme==. Beachcomber 25 feb 2009 11:05 (CET)

Ik heb de kop van dit artikel veranderd door onderscheid te maken tussen "cauaaal determinisme" en "teleologisch determinisme". Dit is conform de engelse wiki, die daar zelfs twee aparte lemma's van maakt. Hopelijk is dit voorlopig voldoende. Ypan1944 (overleg) 6 feb 2019 13:36 (CET)

Typefout ?

Moet de zin: stel nu dat een intelligent wezen (geest) op gelijk welk ogenblik een precies inzicht zou hebben in de krachten van de natuur die hierbij aan het werk zijn... dan zou het zowel de toekomst als het verleden van om het even welke entiteit kennen.

Niet deze zin zijn: stel nu dat een intelligent wezen (geest) op gelijk welk ogenblik een precies inzicht zou hebben in de krachten van de natuur die hierbij aan het werk zijn... dan zou het zowel de toekomst als het verleden van om het even elke entiteit kennen. – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 84.86.160.68 (overleg · bijdragen) 19 apr 2015 17:09

Hoi. Het is een vaste uitdrukking en bijgevolg correct. Bron: http://www.taaltelefoon.be/om-het-even-welke-welke-ook-eender-welke-gelijk-welke Met vriendelijke groeten, 4ever_(Overleg) 20 apr 2015 14:54 (CEST)