Overleg:Reuzenalk

Grootste?

In de tekst staat: Het was de grootse vogel van het noordelijk halfrond. Klopt dit wel? De struisvogel komt immers ook voor op het noordelijk halfrond (noordafrika) en die is dubbel zo groot. Taketa (overleg) 25 jun 2009 10:22 (CEST)

Kon niet vliegen

Misschien is het de moeite van het vermelden waard om te vermelden dat de meeste Alkensoorten (en voorzover ik weet alle thans voorkomende) wel kunnen vliegen, i.t.t. de Reuzenalk. Minder vermeldenswaard, maar wel grappig, is dat de Fransen officieel met pinguïns de alken bedoelen (de echte pinguïns van het Zuidelijk halfrond, die net als de Reuzenalk niet kunnen vliegen maar des te beter zwemmen, worden in het Frans met manchot aangeduid "armstompjes") ofschoon de meeste Fransen het woord pinguïn als synonym van manchot zien en er dus geen alledaags woord voor alk meer overschiet.2A01:CB0C:CD:D800:2559:A72F:C266:3AA 8 apr 2020 09:55 (CEST)

De naam pinguïn

Grappig genoeg werd de etymologie van het woord 'pinguïn' in dit artikel behandeld, en niet in dat over de pinguïns. De verschillende Wikipedia-artikelen (ook anderstalige) en de daarbij geciteerde bronnen lezend, komt een verwarrend beeld naar voren.

Het woord zou mogelijk afkomstig zijn uit het Welsh, en dan uit 'pen' (kop) en 'gwyn' (wit) samengesteld zijn. Dat wordt bij ons (zonder bron) gekoppeld aan de witte vlekken op de kop van de reuzenalk, maar in het Engelstalige artikel (met bronvermelding) aan White Head Island (Welsh: Pen Gwyn) in Newfoundland, waar de vogel voorkwam.

De Franse etymologiebank stelt dat het woord voor het eerst werd gebruikt in de reisverslagen van Willem Lodewijcksz (1598) en Olivier van Noort (1602), en vandaaruit in andere talen is overgenomen. Hier (pagina 21 = Voorrede V) wordt het woord door Van Noort het eerst gebruikt. Hij gebruikt het echter als een woord dat hij al kent. Ook Lodewijcksz ziet hier geen enkele aanleiding om het woord 'penguines' uit te leggen, en veronderstelt het dus als bekend.

Clusius (1605) gaf een etymologie op basis van het Latijnse 'pinguedo', genitief 'pinguedinis', wat 'vet' betekent. Hij koppelt dat expliciet aan de vogels die in 1598 door de Nederlandse zeevaarders op weg naar of in de buurt van Straat Magellaan werden gevangen. Die Nederlanders gebruikten het woord eerder dan Clusius, en deden hun reisverslag in het Nederlands, niet in het Latijn. Het is zelfs de vraag of ze überhaupt het Latijn machtig waren.

Lijkt dus het meest voor de hand te liggen dat de naam 'penguin' als eerste in gebruik was voor de reuzenalk, maar zonder enig bewijs daarvoor. Uit dat grauwe verleden zou de naam dan zijn meegekomen op de reizen naar Kaap de Goede Hoop en naar Straat Magellaan, en daar ook zijn gebruikt voor de vogels die er wel wat van weg hadden. Maar ondersteuning voor deze versie is er niet vanuit enige serieuze bron. WIKIKLAAS overleg 3 mrt 2022 01:26 (CET)

De volgende tekst is gekopieerd uit Wikipedia:Het Verleden, waar aan andere medewerkers werd verzocht om mee te kijken naar de bronnen.

Je bedoelt Beschrijvinghe vande voyagie om de geheelen wereldt Cloot ghedaen door Olivier van Noort? Gouwenaar (overleg) 2 mrt 2022 22:04 (CET)

(na bwc) ik vind ook nog dit: Beschrijvinghe vande Voyagie om den geheelen Wereldt-kloot/ghedaen door Olivier van Noordt van Vtrecht (hier). En het boek van Willem Lodewijcksz lees je hier. HT (overleg) 2 mrt 2022 22:12 (CET)

(na 2x bwc) Beste Wikiklaas, het werk van Olivier van Noort is in twee delen uitgegeven door de Linschoten-Vereeniging. Dat is iets makkelijker te lezen dan de versie met gotische letter waarnaar Gouwenaar linkt. Deze zijn hier raadpleegbaar: deel 1 en deel 2. De pinguins staan in ieder geval vermeld in de voorrede op pag. V van deel 1 (scherm 21). Het is mogelijk dat deze ook verderop in het boek nog voorkomen, maar zo ver heb ik niet gekeken. Met vriendelijke groet, Gasthuis(overleg) 2 mrt 2022 22:15 (CET).

Om je nog wat te helpen: in het boek van Lodewijcksz, waarnaar Happytravels linkt, vindt je "Fenguines" op pag. 4. In de oorspronkelijke editie uit 1598 staat echter "Penguines", ook op pag. 4. Makkelijk te vinden omdat het in Latijnse letter staat en niet in gotische. Met vriendelijke groet, Gasthuis(overleg) 2 mrt 2022 22:42 (CET)

Het leek me leuk om nog even te melden dat ik inmiddels een paar stappen verder ben met de pinguïns. Er bestaat een verzameling verhalen van Richard Hakluyt, uitgegeven vanaf 1589, over reizen die vanuit Engeland zijn ondernomen. Een daarvan is de reis van Richard Hore van 1536 naar Cape Bretoneiland (Nova Scotia) en verder naar het noordoosten (Newfoundland). Daarbij deden ze ook 'Penguin Island' aan (nu Funk Island). Daar broedden toen nog op grote schaal reuzenalken. Een verband tussen beide namen is onontkoombaar.

De naam 'penguin' was niet bekend bij de Spanjaarden en Portugezen. De eerste zeelieden die de reuzenalken onder die naam kenden, en die via Vuurland van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan voeren, waren Francis Drake en zijn bemanning. Ik heb al een reisverslag van die tocht gelezen waarin de pinguïns worden genoemd als vogels ter grootte van een gans, niet kunnende vliegen. In het logboek van de 'Golden Hind' (Drakes schip) schijnt een passage te staan waarin wordt opgemerkt dat de Welsh die vogels 'pengwins' noemden. Ik ga nog op zoek naar dat logboek, want ik wil bewijs zien. Het zou betekenen dat de naam van de reuzenalk in 1578 is overgegaan op de pinguïns.

De Engelse dichter Michael Drayton bracht in 1612/13 zijn Poly-Olbion uit. Niet in het gedicht maar in de toelichting bij 'the ninth Song' worden Capo de Breton in Norumbega en 'Pengwin' in Noord-Amerika genoemd. Als verklaring voor die laatste naam noemt hij dat 'white rocke' en 'white headed bird' overblijfselen zijn van de ontdekking door Madoc, broer van David ap Owen, prince of Wales. De link tussen het Welsh en de naam 'penguin' is dus al meer dan vier eeuwen oud (maar ook in die tijd bestond er ongetwijfeld al 'volksetymologie'). WIKIKLAAS overleg 5 mrt 2022 16:05 (CET)

Grappig. Die passage "...foule, which the Welsh men name Pengwin" zingt rond in diverse blogs en door amateurs geschreven stukken, en dus zelfs hier. Soms wordt daarbij verwezen naar The Famous Voyage of Sir Francis Drake, soms naar het logboek van de Golden Hind. En soms naar augustus 1578, maar vaker, kennelijk ook van elkaar gekopieerd, 1577, toen Drake nog hoog en droog in Engeland zat. Dat logboek van de Golden Hind heeft vermoedelijk wel bestaan maar is zoek. De inhoud is volledig onbekend. Een aannemelijke hypothese die daarover bestaat is dat het gevoelige informatie (classified information) bevatte, dat het meteen na terugkomst is overhandigd aan Elizabeth I (of een van haar dienaren) en dat het in de Tower of London is opgeborgen. En daar is het nooit meer teruggevonden. Een tekst die zegt zich te baseren op dat logboek kan dus gevoeglijk als onbetrouwbaar terzijde worden geschoven: de auteur heeft geen of onvoldoende research gedaan.

The Famous Voyage of Sir Francis Drake werd voor het eerst gepubliceerd door Richard Hakluyt, mogelijk in 1589, mogelijk later aangezien het verhaal als zes ongenummerde vellen tussen de pagina's 643 en 644 is ingevoegd in Hakluyts The Principal Navigations; zie Henry Raup Wagner (1926). Onderaan deze pagina, beginnend met The 24. of August..., staat de passage waarin de pinguïns worden genoemd: "...we found great store of foule, which could not flie, of the bignesse of geese..." (hier een makkelijker leesbare versie). Geen spoor van het woord 'pengwin' dat achter 'foule' had moeten volgen. Ook in The world encompassed by Sir Francis Drake van 1652 is de beschrijving van het bezoek aan Magdalena Island te vinden, en de vondst van de pinguïns ("strange birds, which could not fly at all"), maar niet het woord 'pengwin'. Pas in de uitgave van The world encompassed van 1854, waarin gewag wordt gemaakt van het verwerken van nog niet eerder uitgegeven aantekeningen van Francis Fletcher ("collated with an unpublished manuscript of Francis Fletcher"), is de gezochte passage opgenomen: "for infinite were the number of fowle, which the Welsh men named Penguin, and Magilanus tearmed them geese". Dat is dus ruim 250 jaar na dato. WIKIKLAAS overleg 19 mrt 2022 14:50 (CET)

einde gekopieerde tekst.