Overleg gebruiker:Mdd/Openingen/Artikel Formele wetenschap

De eerste opzet van het artikel - 20 jul 2005 12:30

Formele wetenschap of formele wetenschappen is de wetenschap over grondvormen van kennisopbouw en kennisverwerving. Ze biedt een brede verzameling methoden en technieken voor het beschrijven, verklaren en voorspellen. Tot de formele wetenschappen rekenen we de hier:

• logica
• wiskunde
• methodologie
• modelwetenschap en
• systeemwetenschap.

Het begrip formele wetenschap heeft meerdere synoniemen: abstracte wetenschap, deductieve wetenschap, mathematische wetenschap, normatieve wetenschap en zuivere wetenschap; en deze begrippen zijn tegenovergesteld aan de empirische wetenschap of ervaringswetenschap.

• Categorie: formele wetenschap

Het artikel op de schop

Eind mei 2007 is het artikel formele wetenschap door Guido den Broeder op de schop genomen, net als het artikel Normatieve wetenschap.

Wat is formele wetenschap

De vraag rijst nu opnieuw, wat formele wetenschap en normatieve wetenschap eigenlijk is?

• Beide begrippen worden in de Nederlandse taal heel weinig gebruikt, in tegenstelling tot bv. begrippen als exacte wetenschap, natuurwetenschap of sociale wetenschap.
• Al dit soort begrippen zijn verzamelbegrippen, ofwel aanduidingen voor een bepaalde groep of verzameling wetenschappen.

Meer definities uit de practijk?

Een inventarisatie van omschrijvingen uit de practijk kan me hier wellicht verder helpen.

John-Jules Meyer - Filosofie van de informatica - ICS Universiteit Utrecht 2007, p.12

Meyer ziet een driedeling in de soorten wetenschap in formele, empirische en praktische wetenschappen. Formele wetenschappen doen onderzoek naar pure structuren: wiskunde en logica. Empirische wetenschappen doen onderzoek naar zogenaamde landkaarten van de concrete wereld: natuurwetenschappen, geesteswetenschappen en cultuur- en sociale wetenschappen. En praktische wetenschappen doen onderzoek naar de toepassing zelf.

Meyer karakteriseert de formele wetenschap verder als:

• de studie van goed sluitende en consistente theorieën van abstracte structuren, die niet aan één wetenschapsgebied gebonden zijn, maar toepasbaar in diverse meer concrete contexten.
• de ontologische status van de bestudeerde structuren zelf is onderwerp van filosofische discussie, die draaien om de vraag of de theorie mogelijke werkelijkheid of bedenksels zijn.
• deze theorieën zijn formeel in de zin, dat ze werken met vorm eerder dan inhoud ofwel de concrete interpretatie
• typische voorbeelden zijn reken- en redeneersystemen zoals in de algebra en logica: deze werken met formele talen die worden gemanipuleerd op zuiver formele syntactische basis ( 'formeel spel')
• Formele wetenschappen zijn niet-empirisch: er worden netwerken geweven, maar geen 'landkaarten van de wereld ofwel de werkelijkheid gefabriceerd

Voordelen van de formele aanpak zijn volgens Meyer het zeer precieze en de welomschrevenheid. Ze rekenen met representaties i.p.v. interpretaties.

B. Hamminga, Informatie, Waarheid en Werkelijkheid, 1997, 18.9

"De verzameling van denkdisciplines waarmee wordt onderzocht waartoe je je verplicht als je bepaalde spelregels accepteert, noemen wij de formele wetenschappen.

Voorbeelden van formele wetenschappen zijn: propositielogica, verzamelingenleer, kansrekening, Euclidische meetkunde, de niet-Euclidische meetkunde, algebra, wiskundige analyse, wiskundige statistiek, operationele research, computerwetenschappen, econometrie, boekhouden, maar ook: schaaktheorie, bridgetheorie, harmonieleer (in de muziektheorie), de theorie van de Rubic-kubus. Geen formele wetenschappen zijn bijvoorbeeld: economie, natuurkunde, meteorologie, geneeskunde, psychologie, sociologie, theologie, ethiek, marathonschaatsen en tafelvoetbal..."

Etienne Vermeersch, Cursus Historisch overzicht van de wijsbegeerte, UGent.

Traditioneel worden de wetenschappen in twee grote groepen ingedeeld: de formele wetenschappen en de ervaringswetenschappen.

Tot de formele of deductieve wetenschappen rekent men de logica en de wiskunde. De uitspraken of stellingen die men erin vindt, worden bekomen zonder gebruik te maken van de ervaring. Men beperkt zich tot het onderzoek naar en het gebruik van een aantal denkwetten, en maakt bijvoorbeeld logische afleidingen van stellingen uit axioma's volgens vooraf vastgelegde regels. Deze wetenschappen leren op zichzelf niets over de werkelijkheid rondom ons, maar ze verschaffen ons wel symboolsystemen of vormen, die bruikbaar zijn om deze werkelijkheid uit te drukken; daarom noemt men ze "formeel".

Copy huidig overleg

Synoniemen van formele wetenschap

Volgens mij klopt dit niet allemaal. Heb al een fout verwijderd maar ook die andere Synoniemen lijken me niet helemaal te kloppen.--joep zander 20 jul 2005 13:12 (CEST)

Bedankt, dat je dit onder de aandacht brengt. Ik begrijp hieruit, dat jij meent dat 'normatieve wetenschap niet synoniem ismet formele wetenschap' en dat 'de andere gegeven synoniemen ook twijfelachtig zijn'. Het geval is, dat de lijst met synoniemen niet fout is, maar onvolledig. Het begrip formele wetenschap is namelijk in de wetenschappelijke literatuur in meerdere kaders met verschillende bedoeling ter sprake gekomen. In de wetenschapsfilosofie, in de logica, en in de classificatie van de wetenschap.

In de wetenschapsfilosofie

Hier is het begrip formele wetenschap sporadisch genoemd door John Locke en Kant, terwijl de intentie van een formele wetenschap al te vinden is bij Aristoteles. Pas de laatste decenia is er hier een theoretische discussie en een internationaal podium met sprekers als James Franklin, Benedikt Lowe en Kevin de Laplante. De laatste stelt recentelijk:

“ Elke discussie over het concept van de formele wetenschap dient te vermelden, dat de term gebruikt wordt op verschillende wijze, voor verschillende doeleinden, door verschillende mensen. Voor sommige wordt de formele wetenschap bepaald door het exclusieve gebruik van deductieve methoden voor het ontdekken en het redeneren over de eigenschappen van formele abstracte systemen. In dit opzicht zijn formele wetenschappen synoniem met wiskunde, formele logica en zekere takken van liguistiek en computerwetenschap. Voor andere betekent formele wetenschap iets als exacte wetenschap, of geformaliseerde wetenschap. In dit opzicht kan iedere wetenschap, die zwaar de nadruk legt op mathematische of logische formalisatie of theoretische sleutelbegrippen en theorieën, aangeduidt worden als een formele wetenschap. Deze tweede zienswijze van formele wetenschap is meer liberaal als de eerste, en kan betrekking hebben op alle natuurkunde, veel van de scheikunde, en enige delen an de biologie, ecologie, psychologie en economie, zowel als nieuwe computatie-georienteerde disciplines als artificial life en artificiële intelligentie, die niet zo eenvoudig passen in de traditionele classificatie van de wetenschappen.” [Eigen vertaling van begin artikel van Kevin de Laplante: Sources of Domain-Independence in the Formal Sciences, 2003]

In de logica

De formele wetenschap als synoniem van deductieve wetenschap vind je al veel langer in de logica, bijvoorbeeld bij E.W. Beth in Inleiding tot de wijsbegeerte der exacte wetenschap uit 1953, en bij C.West Churchman’s Elements of Logic and Formal Science uit 1940. Hij stelt hier:

" All science may be dived into two parts, the “formal” and the “nonformal”. Formal or d eductive science has the following general structure: a set of statements are made, the so called assumptions or postulates, and by means of these and certain definitions an new set of statements, the theorems, are “deduced”. Formal science has a hypothetical character: if all the statements made are true, then all the theorems will be. Nonformal science on the other hand, is interested in determining whether certain statements are actually true: the usual method employed in such determination is experience.” [p.3]

In de classificatie van de wetenschap

Het gebruik van formele wetenschap als synoniem aan abstracte wetenschap, deductieve wetenschap, mathematische wetenschap, normatieve wetenschap en zuivere wetenschap en tegenovergesteld aan de empirische wetenschap of ervaringswetenschap, komt uit de hoek van de classificatie van de wetenschap. B.C. Vickery stelt hierover in z’n Classicication and indexing in science uit 1958:

" Throughout the ninetheenth century, apart from the division in theoretical sciences and arts, classifiers attempted to divide the sciences into two groups. Already they had before them the examples of Francis Bacon (speculative and descriptive) and Hobbes (quantitative and qualitative). For Coleridge, the science were either pure (Grammer, Logic, Rhetoric, Mathematics, Metaphysics) or mixed. Shopenhauer’s similar groups were called pure and empirical, Wilhelm Wundt [in 1887] called them formal and empirical, Globot mathematical and theoretical, and the St. Louis Congress of Arts and Sciences (1904) normative and physical. Karl Pearson made similar division of the sciences into abstract and concrete... [p.154]”

Zoals je ziet is er best wel wat te doen omtrent de formele wetenschap. Deze gegevens en nuances wens ik verder in het artikel te verwerken, maar dit duurt nog even. --Mdd 8 aug 2005 17:15 (CEST)

Jammer van die Engelse teksten (in de Nederlandstalige Wikipedia)

Interessant. Maar wat jammer dat er weinig bronnen genoemd worden, en dat een gedeelte van de tekst in het Engels is. - Dick Bos 2 mrt 2009 21:13 (CET)

Bedankt. Ik heb de twee Engelse citaten vertaald. Voor de rest blijft dit artikel natuurlijk slechts een eerste introductie. -- Marcel Douwe Dekker 2 mrt 2009 23:09 (CET)