Polydesmida

Polydesmida
	Apheloria virginiensis
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Onderstam:	Myriapoda (Duizendpotigen)
Klasse:	Diplopoda (Miljoenpoten)
Superorde:	Merocheta
	Orde
	Polydesmida; Leach, 1815
	Synoniemen
	Proterospermatophora; Verhoeff, 1900
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Polydesmida op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Polydesmida is de grootste orde van miljoenpoten (Diplopoda) en bevat ongeveer 3500 soorten.^[1] De groep bevat alle waterstofcyanide producerende miljoenpoten.^[2] Soorten uit de orde komen wereldwijd voor.^[3] Ze hebben relatief weinig poten en een plat lichaam. Hierdoor lijken ze enigszins op duizendpoten.

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Polydesmida-soorten hebben geen ogen en variëren in lengte van 3 tot 130 millimeter.^[4] De grotere soorten hebben meestal felle kleurpatronen die predatoren waarschuwen voor hun giftige uitscheiding.^[5]

Karakteristiek voor de soorten zijn de gekielde uitsteeksels aan weerszijden van de lichaamssegmenten, de zogenaamde 'paranota'.^[6] Hierdoor hebben deze miljoenpoten een afgeplat uiterlijk. Volwassen exemplaren hebben 19 of 20 lichaamssegmenten, inclusief het telson; juvenielen hebben 7 tot 19 segmenten.^[7] Volwassen mannetjes hebben één paar gonopoden (reproductie-organen), die zijn gevormd uit de voorste potenpaar van het zevende lichaamssegment.^[5]

Leefwijze[bewerken | brontekst bewerken]

Polydesmida-soorten zijn algemeen in vochtige, donkere microhabitats in de natuur, zoals boomstronken en de strooisellaag.^[6] Het zijn relatief langzame miljoenpoten, die zich vrijwel uitsluitend met rottend plantaardig materiaal voeden.^[3]

Taxonomie[bewerken | brontekst bewerken]

Polydesmida telt 29 families, verspreid over 11 superfamilies en 4 subordes. Tot de soortenrijkste families behoren Paradoxosomatidae (975^[8]), Xystodesmidae (ca. 300^[9]) en Chelodesmidae (219^[10]).

Overzicht[bewerken | brontekst bewerken]

Dalodesmidea Hoffman, 1980

Dalodesmidae Cook, 1896
Vaalogonopodidae Verhoeff, 1940

Leptodesmidea Brölemann, 1916

Chelodesmoidea Cook, 1895
- Chelodesmidae Cook, 1895
Platyrhacoidea Pocock, 1895
- Aphelidesmidae Brölemann, 1916
- Platyrhacidae Pocock, 1895
Rhachodesmoidea Carl, 1903
- Rhachodesmidae Carl, 1903
- Tridontomidae Loomis & Hoffman, 1962
Sphaeriodesmoidea Humbert & de Saussure, 1869
- Campodesmidae Cook, 1896
- Holistophallidae Silvestri, 1909
- Sphaeriodesmidae Humbert & de Saussure, 1869
Xystodesmoidea Cook, 1895
- Eurymerodesmidae Causey, 1951
- Euryuridae Pocock, 1909
- Gomphodesmidae Cook, 1896
- Oxydesmidae Cook, 1895
- Xystodesmidae Cook, 1895

Paradoxosomatidea Daday, 1889

Paradoxosomatidae Daday, 1889

Polydesmidea Pocock, 1887

Oniscodesmoidea Simonsen, 1990
- Dorsoporidae Loomis, 1958
- Oniscodesmidae DeSaussure, 1860
Pyrgodesmoidea Silvestri, 1896
- Ammodesmidae Cook, 1896
- Cyrtodesmidae Cook, 1896
- Pyrgodesmidae Silvestri, 1896
Haplodesmoidea Cook, 1895
- Haplodesmidae Cook, 1895
Opisotretoidea Hoffman, 1980
- Opisotretidae Hoffman, 1980
Polydesmoidea Leach, 1815
- Cryptodesmidae Karsch, 1880
- Polydesmidae Leach, 1815
Trichopolydesmoidea Verhoeff, 1910
- Fuhrmannodesmidae Brölemann, 1916
- Macrosternodesmidae Brölemann, 1916
- Nearctodesmidae Chamberlin & Hoffman, 1958
- Trichopolydesmidae Verhoeff, 1910

Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]

Orthomorpha coarctata (Paradoxosomatidae), een Aziatische soort die wereldwijd is geïntroduceerd
Tasmaniosoma armatum (Dalodesmidae) uit Tasmanië
Eutrichodesmus aster (Haplodesmidae), een troglobiet uit Vietnam
Polydesmus collaris (Polydesmidae) uit Europa
Harpaphe haydeniana (Xystodesmidae) uit Noord-Amerika

Bronnen, noten en/of referenties

(en) Polydesmida.info: External Anatomy of Polydesmida
(en) Robert Mesibov (2005). A new genus of millipede (Diplopoda: Polydesmida: Dalodesmidae) from Tasmania with a pseudo-articulated gonopod telopodite. Zootaxa 1064: 39–49.

↑ (en) W. Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844 in Animal biodiversity : an outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness (Zootaxa, 2011), p. 159-164
↑ (en) Thomas Eisner, For Love of Insects (Harvard University Press, 2005), p. 44-73
↑ ^a ^b (en) Charlotte Uhlenbroek (red.), Animal Life (2011, Dorling Kindersley Publishing), p. 251
↑ (en) William H. Robinson, Handbook of Urban Insects and Arachnids (Cambridge University Press, 2005), p. 389–440
↑ ^a ^b (en) Rowland M. Shelley (1999). Centipedes and Millipedes with Emphasis on North American Fauna. The Kansas School Naturalist 45 (3): 1–16. Gearchiveerd van origineel op 12 november 2016. Geraadpleegd op 18 juni 2018.
↑ ^a ^b (en) Colin Little, The Colonisation of Land: Origins and Adaptations of Terrestrial Animals (Cambridge University Press, 1983), p. 127-145
↑ (en) J. Gordon Blower, Millipedes: Keys and Notes for the Identification of the Species (Brill, 1985), p. 192–221
↑ (en) A. D. Nguyen & P. Sierwald (2013). A worldwide catalog of the family Paradoxosomatidae Daday, 1889 (Diplopoda: Polydesmida). CheckList 9 (6): 1132–1353. Gearchiveerd van origineel op 11 september 2017. Geraadpleegd op 18 juni 2018.
↑ (en) Paul E. Marek & Jason E. Bond (2006). Phylogenetic systematics of the colorful, cyanide-producing millipedes of Appalachia (Polydesmida, Xystodesmidae, Apheloriini) using a total evidence Bayesian approach. Molecular Phylogenetics and Evolution 41 (3): 704–729. PMID 16876439. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.05.043.
↑ (en) Scielo: A new, disjunct, diplopod genus from Espirito Santo, Brasil (Polydesmida: Chelodesmidae)

[1] (en) W. Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844 in Animal biodiversity : an outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness (Zootaxa, 2011), p. 159-164

[2] (en) Thomas Eisner, For Love of Insects (Harvard University Press, 2005), p. 44-73

[Animal-3] (en) Charlotte Uhlenbroek (red.), Animal Life (2011, Dorling Kindersley Publishing), p. 251

[4] (en) William H. Robinson, Handbook of Urban Insects and Arachnids (Cambridge University Press, 2005), p. 389–440

[Shelley_1999-5] (en) Rowland M. Shelley (1999). Centipedes and Millipedes with Emphasis on North American Fauna. The Kansas School Naturalist 45 (3): 1–16. Gearchiveerd van origineel op 12 november 2016. Geraadpleegd op 18 juni 2018.

[Little-6] (en) Colin Little, The Colonisation of Land: Origins and Adaptations of Terrestrial Animals (Cambridge University Press, 1983), p. 127-145

[7] (en) J. Gordon Blower, Millipedes: Keys and Notes for the Identification of the Species (Brill, 1985), p. 192–221

[8] (en) A. D. Nguyen & P. Sierwald (2013). A worldwide catalog of the family Paradoxosomatidae Daday, 1889 (Diplopoda: Polydesmida). CheckList 9 (6): 1132–1353. Gearchiveerd van origineel op 11 september 2017. Geraadpleegd op 18 juni 2018.

[9] (en) Paul E. Marek & Jason E. Bond (2006). Phylogenetic systematics of the colorful, cyanide-producing millipedes of Appalachia (Polydesmida, Xystodesmidae, Apheloriini) using a total evidence Bayesian approach. Molecular Phylogenetics and Evolution 41 (3): 704–729. PMID 16876439. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.05.043.

[10] (en) Scielo: A new, disjunct, diplopod genus from Espirito Santo, Brasil (Polydesmida: Chelodesmidae)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]