Associatie van betonie en gevinde kortsteel
Associatie van betonie en gevinde kortsteel | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Associatie van betonie en gevinde kortsteel met o.a. herfstschroeforchis en kruipend stalkruid | |||||||
Syntaxonomische indeling | |||||||
| |||||||
Associatie | |||||||
Betonico-Brachypodietum Willems et Blanckenborg ex Schamninée | |||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons |
De associatie van betonie en gevinde kortsteel (Betonico-Brachypodietum) is een associatie van het verbond van heischrale graslanden (Violion caninae). Het is een uiterst zeldzame plantengemeenschap die voorkomt op de overgang van zure graslanden uit het dwerghaver-verbond naar kalkgrasland, met een combinatie van grassen, grasachtige planten en kleinbloemige kruiden.
Deze plantengemeenschap is, op de kalkgraslanden na, de meest soortenrijke graslandengemeenschap in Nederland en Vlaanderen, met enkele orchideeën als de herfstschroeforchis als grootste zeldzaamheden.
Naamgeving en codering[bewerken | brontekst bewerken]
- Synoniem: Festuco rubrae-Genistelletum sagittalis Issler 1929
- Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r19Aa04
- Natura2000-habitattypecode (EU-code): H6230
De wetenschappelijke naam Betonico-Brachypodietum is afgeleid van de botanische namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de kensoort betonie (Betonica officinalis) en de gevinde kortsteel (Brachypodium pinnatum).
Fysiognomie[bewerken | brontekst bewerken]
Vegetatie van de associatie van betonie en gevinde kortsteel worden gekenmerkt door een min of meer gesloten, middelhoge vegetatie zonder boomlaag maar met een beperkte struiklaag met onder andere eenstijlige meidoorn, struikhei en brem.
De kruidlaag is zeer goed ontwikkeld en wordt gedeeld door verscheidene grassen en grasachtige planten als gewone veldbies, en kleinbloemige overblijvende kruiden.
De moslaag is weinig opvallend en evenmin divers.
Ecologie[bewerken | brontekst bewerken]
Deze plantengemeenschap komt vooral voor op droge en warme plaatsen op uitgespoelde, zure tot neutrale bodems met een variabele laag van grind en löss bovenop kalkgesteente, waardoor de pH van de bodem tussen 4,5 en 7,5 varieert. Deze situatie is vooral te vinden aan de bovenrand van kalkhellingen met een zuidelijke tot westelijke oriëntatie.
Vegetatiezonering[bewerken | brontekst bewerken]
De associatie van betonie en gevinde kortsteel vormt in de vegetatiezonering op hellingen vaak aan haar bovenzijde contactgemeenschappen met zure graslanden van het dwerghaver-verbond. Richting de voet van de helling, waar het kalkgesteente dagzoomt, staat de associatie vaak in contact met vegetatie uit de klasse van kalkgraslanden.
Verspreiding[bewerken | brontekst bewerken]
Het verspreidingsgebied van de associatie van betonie en gevinde kortsteel is beperkt tot het laagland en heuvelland van de Europese Atlantische regio.
In Nederland is deze associatie uiterst zeldzaam en beperkt tot het Maasdal en de bijbehorende droogdalen in Zuid-Limburg, zoals op de Bemelerberg, de Schiepersberg en de Sint-Pietersberg.
In Vlaanderen is ze enkel bekend van de Sint-Pietersberg en de Tiendeberg.
Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]
Deze associatie is de meest soortenrijke binnen het verbond. Voor Nederland zijn betonie en groene nachtorchis kensoorten, voor Vlaanderen is dat niet het geval omdat beide soorten ook in de associatie van ruige weegbree en aarddistel (Galio-Trifolietum) voorkomen. Verder vinden we in de vegetatie een aantal soorten van de droge heide, zoals struikhei, klein warkruid en kruipbrem, en soorten van het heischraal grasland, zoals tandjesgras, tormentil en borstelgras.
Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van soorten van het kalkgrasland zoals gevinde kortsteel, kleine pimpernel, kleine bevernel, zachte haver, bevertjes, ruige leeuwentand, voorjaarszegge en kleine ratelaar.
In deze associatie vinden we verder grote zeldzaamheden als de groene nachtorchis, welriekende nachtorchis en herfstschroeforchis.
In de onderstaande tabel staan de belangrijkste ken- en begeleidende taxa van de associatie van betonie en gevinde kortsteel voor Nederland en Vlaanderen.
- Struiklaag
Kentaxon | Diff.soort | Abundantie | Triviale naam | Botanische naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
kA | pijlbrem | Genista sagittalis | voor Vlaanderen | ||
O | eenstijlige meidoorn | Crataegus monogyna | |||
O | struikhei | Calluna vulgaris | |||
O | gewone brem | Cytisus scoparius |
- Kruidlaag
Kentaxon | Diff.soort | Abundantie | Triviale naam | Botanische naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
kA | A | betonie | Stachys officinalis | voor Nederland | |
kA | Z | groene nachtorchis | Dactylorhiza viridis | voor Nederland | |
kA | zwart knoopkruid | Centaurea nigra | voor Vlaanderen | ||
kA | liggende vleugeltjesbloem | Polygala serpyllifolia | voor Vlaanderen | ||
kA | liggend walstro | Galium saxatile | voor Vlaanderen | ||
kV | O | hondsviooltje | Viola canina | ||
kV | O | welriekende nachtorchis | Platanthera bifolia | ||
kV | Z | stijve ogentroost | Euphrasia stricta | ||
kV | Z | herfstschroeforchis | Spiranthes spiralis | ||
kK | D | tandjesgras | Danthonia decumbens | ||
kK | A | tormentil | Potentilla erecta | ||
kK | O | borstelgras | Nardus stricta | ||
D | gewoon reukgras | Anthoxanthum odoratum | |||
D | gewone rolklaver | Lotus corniculatus | |||
dA | D | kleine bevernel | Pimpinella saxifraga | ||
dA | A | gevinde kortsteel | Brachypodium pinnatum | ||
A | gewoon struisgras | Agrostis capillaris | |||
A | knoopkruid | Centaurea jacea | |||
A | smalle weegbree | Plantago lanceolata | |||
A | duizendblad | Achillea millefolium | |||
A | gewone veldbies | Luzula campestris | |||
A | grasklokje | Campanula rotundifolia | |||
dA | A | voorjaarszegge | Carex caryophyllea | ||
A | blauwe knoop | Succisa pratensis | |||
dA | A | ruige leeuwentand | Leontodon hispidus | ||
dA | F | bevertjes | Briza media | ||
F | rood zwenkgras | Festuca rubra | |||
F | sint-janskruid | Hypericum perforatum | |||
F | gewone vleugeltjesbloem | Polygala vulgaris | |||
F | gewoon biggenkruid | Hypochaeris radicata | |||
F | muizenoor | Pilosella officinarum | |||
F | geel walstro | Galium verum | |||
F | veldzuring | Rumex acetosa | |||
dA | F | kleine pimpernel | Sanguisorba minor | ||
F | fijn schapengras | Festuca filiformis | |||
F | gewone margriet | Leucanthemum vulgare | |||
F | knolboterbloem | Ranunculus bulbosus | |||
O | beemdkroon | Knautia arvensis | |||
O | geelhartje | Linum catharticum | |||
dA | O | zachte haver | Helictotrichon pubescens | ||
O | schermhavikskruid | Hieracium umbellatum | |||
O | gestreepte witbol | Holcus lanatus | |||
O | zeegroene zegge | Carex flacca | |||
dA | O | kleine ratelaar | Rhinanthus minor | ||
O | aarddistel | Cirsium acaule | |||
O | rode klaver | Trifolium pratense | |||
O | grote tijm | Thymus pulegioides | |||
O | ruige weegbree | Plantago media | |||
O | kruipend stalkruid | Ononis spinosa subsp. repens | |||
O | goudhaver | Trisetum flavescens |
- Moslaag
Kentaxon | Diff.soort | Abundantie | Triviale naam | Botanische naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
F | groot laddermos | Pseudoscleropodium purum | |||
O | kleivedermos | Fissidens taxifolius | |||
O | gewoon dikkopmos | Brachythecium rutabulum | |||
O | roodknolknikmos | Bryum rubens |
Bedreiging en bescherming[bewerken | brontekst bewerken]
Deze associatie wordt bedreigd door verwaarlozing, verruiging en verbossing. Voor de instandhouding zijn maaien en verwijderen van het strooisel of extensieve begrazing mogelijke oplossingen.
Biologische Waarderingskaart[bewerken | brontekst bewerken]
In de Biologische Waarderingskaart (BWK) van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is deze associatie opgenomen als droog heischraal grasland (hn).
Dit vegetatietype staat gewaardeerd als 'biologisch zeer waardevol'.