Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Alkmaar (1850-1888)

Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Alkmaar (1850-1888) geeft een overzicht van verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer in het kiesdistrict Alkmaar in de periode 1850-1888.

Het kiesdistrict Alkmaar was al ingesteld in 1848. De indeling van het kiesdistrict werd in 1850 gewijzigd bij de invoering van de Kieswet. Tot het kiesdistrict behoorden vanaf dat moment de volgende gemeenten: Akersloot, Alkmaar, Assendelft, Bergen, Beverwijk, Callantsoog, Castricum, Den Helder, Egmond aan Zee, Egmond-Binnen, Harenkarspel, Heemskerk, Heiloo, Koedijk, Koog aan de Zaan, Krommenie, Limmen, Oudorp, Petten, Schagen, Schoorl, Sint Maarten, Terschelling, Texel, Uitgeest, Velsen, Vlieland, Warmenhuizen, Westzaan, Wieringen, Wieringerwaard, Wijk aan Zee en Duin, Wimmenum^[1], Wormerveer, Zaandam, Zaandijk en Zijpe.

In 1858 werd de indeling van het kiesdistrict gewijzigd. De gemeenten Beverwijk, Velsen en Wijk aan Zee en Duin werden toegevoegd aan het kiesdistrict Haarlem.

In 1864 werd de indeling van het kiesdistrict wederom gewijzigd. De gemeenten Assendelft, Koog aan de Zaan, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk werden toegevoegd aan het kiesdistrict Haarlem. Tevens werd een gedeelte van het kiesdistrict Hoorn (de gemeenten Barsingerhorn, Broek op Langedijk, Heerhugowaard, Nieuwe Niedorp, Noord-Scharwoude, Oterleek, Oude Niedorp, Oudkarspel, Schermerhorn, Sint Pancras, Ursem, Winkel en Zuid-Scharwoude) toegevoegd aan het kiesdistrict Alkmaar.

In 1869 werd de indeling van het kiesdistrict wederom gewijzigd. De gemeenten Heemskerk, Krommenie en Uitgeest werden toegevoegd aan het kiesdistrict Haarlem. Tevens werd een gedeelte van het kiesdistrict Hoorn (de gemeente Zuid- en Noord-Schermer) toegevoegd aan het kiesdistrict Alkmaar.

In 1878 werd de indeling van het kiesdistrict wederom gewijzigd. De gemeente Anna Paulowna werd toegevoegd aan het kiesdistrict Alkmaar.^[2]

Het kiesdistrict Alkmaar was in deze periode een meervoudig^[3] kiesdistrict: het vaardigde twee leden af naar de Tweede Kamer. Om de twee jaar trad één van de leden af; er werd dan een periodieke verkiezing gehouden voor de vrijgevallen zetel. Bij algemene verkiezingen (na ontbinding van de Tweede Kamer) bracht elke kiezer twee stemmen uit. Om in de eerste verkiezingsronde gekozen te worden moest een kandidaat minimaal de districtskiesdrempel^[4] behalen; indien nodig werd een tweede ronde gehouden.

Legenda

cursief: in de eerste verkiezingsronde geplaatst voor de tweede ronde;
vet: gekozen als lid van de Tweede Kamer.

27 augustus 1850[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer na inwerkingtreding van de Kieswet.

	27 augustus
Kiesgerechtigden	2.833
Opkomst	1.977
Geldige stemmen	3.922
Blanco stemmen	20
Kiesdrempel	981
Kandidaten
H.J. Smit^[5]	1.566
S.A. de Moraaz^[6]	1.275
C. van Foreest	685
W.J.C. Waterschoot van der Gracht	255

8 juni 1852[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	2.801
Opkomst	1.267
Geldige stemmen	1.254
Blanco stemmen	0
Kandidaten
H.J. Smit^[6]	864
C. van de Stadt	170
G. Groen van Prinsterer	80

29 juni 1852[bewerken | brontekst bewerken]

Hendrik Smit, gekozen bij de verkiezingen van 8 juni 1852, nam zijn benoeming niet aan vanwege zijn benoeming als burgemeester van Zaandam. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een naverkiezing gehouden.

	29 juni
Kiesgerechtigden	2.801
Opkomst	1.440
Geldige stemmen	1.430
Blanco stemmen	3
Kandidaten
J.J. Rochussen	723
E.J.H. Borret	317
C. Sandenbergh Matthiessen	95
M. Salvador	54
J. Donker	52
J.C. Rijk	41
G.A. Fokker	31

17 mei 1853[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[7]

	17 mei
Kiesgerechtigden	2.848
Opkomst	1.961
Geldige stemmen	3.897
Blanco stemmen	11
Kiesdrempel	974
Kandidaten
J.J. Rochussen^[6]	1.506
C. van Foreest	1.293
S.A. de Moraaz^[6]	612
J.R. Thorbecke	412

13 juni 1854[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	13 juni
Kiesgerechtigden	2.848
Opkomst	1.213
Geldige stemmen	1.204
Blanco stemmen	9
Kandidaten
J.J. Rochussen^[6]	889
S.A. de Moraaz	280

10 juni 1856[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni	24 juni^[8]
Kiesgerechtigden	2.908	2.908
Opkomst	1.443	2.032
Geldige stemmen	1.430	2.020
Blanco stemmen	7	8
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	625	1.061
A.S. van Nierop	642	959
L. Metman	122

17 maart 1857[bewerken | brontekst bewerken]

Jan Rochussen, gekozen bij de verkiezingen van 13 juni 1854, trad op 28 januari 1857 af omdat hij niet in conflict wenste te komen met de door hem gesteunde minister van Koloniën. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	17 maart	31 maart^[8]
Kiesgerechtigden	2.908	2.908
Opkomst	1.331	1.743
Geldige stemmen	1.321	1.733
Blanco stemmen	3	6
Kandidaten
K.A. Poortman	370	888
R.J. Schimmelpenninck	606	845
L. Metman	236
F.A. van Hall	86

8 juni 1858[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	2.962
Opkomst	1.095
Geldige stemmen	1.076
Blanco stemmen	7
Kandidaten
K.A. Poortman^[6]	700
W.L.F.C. van Rappard	318
F. Sieuwerts	31

12 juni 1860[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni	26 juni^[8]
Kiesgerechtigden	2.871	2.871
Opkomst	1.103	1.551
Geldige stemmen	1.091	1.545
Blanco stemmen	5	1
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	525	862
P. Blussé van Oud-Alblas	507	683
J.L. Kikkert	45

10 juni 1862[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	3.138
Opkomst	1.176
Geldige stemmen	1.171
Blanco stemmen	2
Kandidaten
K.A. Poortman^[6]	606
J.J. Rochussen	288
J.L. Kikkert	251

14 juni 1864[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	14 juni
Kiesgerechtigden	2.969
Opkomst	1.260
Geldige stemmen	1.223
Blanco stemmen	7
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	643
M.J. de Lange	249
J.L. Kikkert	188
R.C. Sloos	80

12 juni 1866[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.036
Opkomst	1.126
Geldige stemmen	1.117
Blanco stemmen	4
Kandidaten
N. Olivier	593
J.D. van Herwerden	446

30 oktober 1866[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[9]

	30 oktober
Kiesgerechtigden	3.036
Opkomst	2.264
Geldige stemmen	4.498
Blanco stemmen	26
Kiesdrempel	1.125
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	1.387
E.H. s'Jacob	1.204
W. van der Kaay	996
N. Olivier^[6]	847

22 januari 1868[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[10]

	22 januari	4 februari^[11]
Kiesgerechtigden	3.232	3.232
Opkomst	2.073	2.507
Geldige stemmen	4.125	2.496
Blanco stemmen	11	8
Kiesdrempel	1.031	1.248
Kandidaten
J.L. de Bruijn Kops	1.060
C. van Foreest^[6]	998	1.444
W. van der Kaay	994	1.052
E.H. s'Jacob^[6]	930
N. Olivier	104

8 juni 1869[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	3.051
Opkomst	2.333
Geldige stemmen	2.323
Blanco stemmen	1
Kandidaten
W.J. Knoop	1.212
C. van Foreest^[6]	1.106

16 augustus 1870[bewerken | brontekst bewerken]

Willem Knoop, gekozen bij de verkiezingen van 8 juni 1869, trad op 5 juli 1870 af omdat hij als officier in actieve dienst trad naar aanleiding van de mobilisatie met betrekking tot de Frans-Duitse Oorlog.^[12] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	16 augustus	30 augustus^[8]
Kiesgerechtigden	3.154	3.154
Opkomst	1.771	2.344
Geldige stemmen	1.760	2.333
Blanco stemmen	6	7
Kandidaten
C. van Foreest	878	1.191
W.J. Knoop^[6]	878	1.140

25 oktober 1870[bewerken | brontekst bewerken]

Cornelis van Foreest, gekozen bij de verkiezingen van 16 augustus 1870, trad op 3 oktober 1870 af.^[13] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	25 oktober 1870
Kiesgerechtigden	3.154
Opkomst	2.020
Geldige stemmen	2.011
Blanco stemmen	7
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	1.083
H.G.C.L. Janssens	914

13 juni 1871[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	13 juni
Kiesgerechtigden	3.215
Opkomst	2.256
Geldige stemmen	2.247
Blanco stemmen	6
Kandidaten
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.254
R.J. Schimmelpenninck	978

10 juni 1873[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	3.330
Opkomst	2.472
Geldige stemmen	2.463
Blanco stemmen	3
Kandidaten
C. van Foreest^[6]	1.270
W. van der Kaay	1.162

8 juni 1875 (tussentijds)[bewerken | brontekst bewerken]

Cornelis van Foreest, gekozen bij de verkiezingen van 10 juni 1873, overleed op 22 mei 1875. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	8 juni
Kiesgerechtigden	3.514
Opkomst	2.794
Geldige stemmen	2.779
Blanco stemmen	4
Kandidaten
W. van der Kaay	1.718
D.C.A. van Hogendorp	865
B.J.L. de Geer van Jutphaas	169

8 juni 1875 (periodiek)[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	3.514
Opkomst	2.795
Geldige stemmen	2.791
Blanco stemmen	3
Kandidaten
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.729
F. de Casembroot	862
A.F. de Savornin Lohman	168

12 juni 1877 (tussentijds)[bewerken | brontekst bewerken]

Willem van der Kaay, gekozen bij de verkiezingen van 8 juni 1875, trad op 15 mei 1877 af vanwege zijn herbenoeming als kantonrechter.^[12] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.^[14]

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.734
Opkomst	2.087
Geldige stemmen	1.722
Blanco stemmen	48
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.639
A. Brummelkamp	69

12 juni 1877 (periodiek)[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.734
Opkomst	2.124
Geldige stemmen	2.112
Blanco stemmen	9
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.612
G. Fabius	414
A. Brummelkamp	76

10 juni 1879[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	3.940
Opkomst	2.013
Geldige stemmen	2.004
Blanco stemmen	7
Kandidaten
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.157
J. Heemskerk	759
H.W. van Marle	79

14 juni 1881[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	14 juni
Kiesgerechtigden	4.080
Opkomst	2.147
Geldige stemmen	2.139
Blanco stemmen	7
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.305
W. Bos	630
S. van Heemstra	192

12 juni 1883[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	4.021
Opkomst	2.350
Geldige stemmen	2.332
Blanco stemmen	14
Kandidaten
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.336
W. Bos	644
M.A. de Savornin Lohman	332

28 oktober 1884[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[15]

	28 oktober	11 november^[11]
Kiesgerechtigden	4.034	4.034
Opkomst	2.674	3.034
Geldige stemmen	5.316	3.016
Blanco stemmen	24	13
Kiesdrempel	1.329	1.508
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.568
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.167	1.917
W. Bos	788	1.099
J.A.N. Travaglino	755
W.H. de Beaufort	410
M.A. de Savornin Lohman	293
B.J.L. de Geer van Jutphaas	279

15 juni 1886[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[16]

	15 juni
Kiesgerechtigden	4.243
Opkomst	3.291
Geldige stemmen	6.559
Blanco stemmen	15
Kiesdrempel	1.640
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.938
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.898
C. Hartsen	1.361
H.W. van Marle	1.321

1 september 1887[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[17]

	1 september
Kiesgerechtigden	4.165
Opkomst	1.835
Geldige stemmen	3.596
Blanco stemmen	72
Kiesdrempel	899
Kandidaten
W. van der Kaay^[6]	1.356
J.L. de Bruijn Kops^[6]	1.348
T. Heemskerk	293
H.W. van Marle	281
W. Bos	194

25 oktober 1887[bewerken | brontekst bewerken]

Jacob de Bruijn Kops, gekozen bij de verkiezingen van 1 september 1887, overleed op 1 oktober 1887 nog voordat hij geïnstalleerd was. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een naverkiezing gehouden.

	25 oktober
Kiesgerechtigden	4.165
Opkomst	2.326
Geldige stemmen	2.313
Blanco stemmen	7
Kandidaten
I.A. Levy	1.306
C. Hartsen	988

Voortzetting[bewerken | brontekst bewerken]

Na de grondwetsherziening van 1887 werden de meervoudige kiesdistricten opgeheven; het kiesdistrict Alkmaar werd derhalve omgezet in een enkelvoudig kiesdistrict.^[3] De gemeenten Akersloot, Castricum, Egmond aan Zee, Egmond-Binnen en Limmen werden toegevoegd aan het kiesdistrict Beverwijk, de gemeenten Anna Paulowna, Callantsoog, Den Helder, Petten, Terschelling, Texel, Vlieland, Wieringen en Zijpe aan het kiesdistrict Den Helder, de gemeente Winkel aan het kiesdistrict Enkhuizen, de gemeenten Schermerhorn en Ursem aan het kiesdistrict Hoorn en de gemeente Zuid- en Noord-Schermer aan het kiesdistrict Zaandam.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen

Tweede Kamerverkiezingen kiesdistrict Alkmaar op www.verkiezingsuitslagen.nl
Verkiezingen Tweede Kamer 1848-1918 op huygens.knaw.nl

Noten

↑ De gemeente is opgeheven in 1857.
↑ De gemeente was in 1870 ingesteld als afsplitsing van de gemeente Zijpe na inpoldering van de Anna Paulownapolder.
↑ ^a ^b Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.
↑ De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.
↑ Smit was aftredend Kamerlid voor het in 1850 opgeheven kiesdistrict Zaandam, dat gedeeltelijk werd toegevoegd aan het kiesdistrict Alkmaar.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Alkmaar.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden in verband met een regeringscrisis over het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie.
↑ ^a ^b ^c ^d Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.
↑ Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.
↑ ^a ^b Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ ^a ^b De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.
↑ Van Foreest trad af om zodoende W.J. Knoop de kans te geven zich opnieuw kandidaat te stellen. Knoop maakte daarvan geen gebruik, omdat hij niet afhankelijk wilde zijn van een 'gunst' van Van Foreest.
↑ De verkiezing had betrekking op de resterende termijn van de lopende zittingsperiode van Van der Kaay, die liep tot 17 september 1877.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[opheffing-1857-1] De gemeente is opgeheven in 1857.

[2] De gemeente was in 1870 ingesteld als afsplitsing van de gemeente Zijpe na inpoldering van de Anna Paulownapolder.

[enkel-meer-3] Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.

[drempel-4] De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.

[5] Smit was aftredend Kamerlid voor het in 1850 opgeheven kiesdistrict Zaandam, dat gedeeltelijk werd toegevoegd aan het kiesdistrict Alkmaar.

[zittend-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Alkmaar.

[7] De Tweede Kamer was ontbonden in verband met een regeringscrisis over het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie.

[tweede_ronde-8] Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[9] De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.

[10] Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.

[geen-twee-11] Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[vigerend-12] De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.

[13] Van Foreest trad af om zodoende W.J. Knoop de kans te geven zich opnieuw kandidaat te stellen. Knoop maakte daarvan geen gebruik, omdat hij niet afhankelijk wilde zijn van een 'gunst' van Van Foreest.

[14] De verkiezing had betrekking op de resterende termijn van de lopende zittingsperiode van Van der Kaay, die liep tot 17 september 1877.

[15] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[16] De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.

[17] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]