Vermiculiet
| Vermiculiet | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Mineraal | ||||
| Chemische formule | (Mg,Fe2+,Al)3(Al,Si)4O10(OH)2·4(H2O)2 | |||
| Kleur | kleurloos, groen, grijswit of geelbruin | |||
| Streepkleur | groenwit | |||
| Hardheid | 1,5 - 2 | |||
| Gemiddelde dichtheid | 640 tot 1120 kg/m3 | |||
| Glans | dof | |||
| Opaciteit | doorschijnend | |||
| Splijting | [001] perfect | |||
| Kristaloptiek | ||||
| Kristalstelsel | monoklien | |||
| Lijst van mineralen | ||||
| ||||
Het mineraal vermiculiet is een magnesium-ijzer-aluminium-fyllosilicaat, een verbinding van fyllosilicaationen met magnesium, ijzer, aluminium en twee hydroxylgroepen met molecuulformule (Mg,Fe2+,Al)3(Al,Si)4O10(OH)2·4(H2O)2. Het is een fyllosilicaat, binnen de kleimineralen een smectiet, en het is gehydrateerd. Het lijkt door de gelaagde structuur op mica.
De naam is van het Latijnse vermiculus afgeleid, dat larve of made betekent.[1] Als het materiaal boven 870 oC wordt verhit, verandert de structuur in lange dunne wormpjes.[2] De oorzaak hiervan is dat het mineraal water bevat, dat door de verhitting verdampt, waardoor het kristalrooster uiteenvalt met die wormen als resultaat.[3]
Het mineraal heeft geen duidelijke kleur of is groen of grijswit en het heeft een groenwitte streepkleur. Het heeft een perfecte splijting volgens kristalvlak [001] en een monoklien kristalstelsel. De massadichtheid is 640 tot 1120 kg/m3 voor ruwe vermiculiet, 64 tot 160 kg/m3 voor sterk verhitte vermiculiet, de hardheid is 1,5 tot 2 en het is niet radioactief.
Winning[bewerken | brontekst bewerken]
De eerste poging om het materiaal winstgevend te winnen was in 1915 in Colorado, maar dat mislukte. De eerste succesvolle mijn was in Libby, in Montana, in 1923.[2] Deze mijn bleef in stand tot 1990, nadat ontdekt was dat het gewonnen materiaal een schadelijke vorm van asbest bevatte.[4]
De grootste mijn is in Phalabowra in Zuid-Afrika, in gebruik vanaf 1938. Het mineraal wordt ook gewonnen in de Australië, Brazilië, China, Japan, Rusland, de VS en Zimbabwe. Het winnen gebeurt in een open mijn, met explosieven.[2]
In 1999 werd geschat dat er nog rond de 50 miljoen ton vermiculiet zich in mijnen bevond.[2]
Gezondheidsaspecten[bewerken | brontekst bewerken]
Bij de omzetting van het kristallijne materiaal naar de verweerde vorm kan kwartsstof vrijkomen, dat schadelijk is voor de gezondheid en silicose kan veroorzaken.[2] Voor consumenten is dat echter veilig.
Daarnaast kan het ruwe materiaal in sommige mijnen asbest in verschillende vormen en hoeveelheden bevatten. De mijn in Libby bevatte veel van het schadelijk grijze asbest, tremoliet. In 1999 startte een grote schoonmaakactie om het asbest uit de omgeving van Libby te verwijderen en in de mijn terug te storten. Deze operatie was in 2020 grotendeels voltooid.[4]
Gebruik[bewerken | brontekst bewerken]
Vermiculiet wordt gebruikt om zijn brandwerende, temperatuurbestendige en -isolerende eigenschappen, laag gewicht, en vloeistofabsorberende eigenschappen en chemische inertie.[3] In zijn "gepofte" vorm na verhitting is de dichtheid zeer laag, zodat het goed gebruikt kan worden voor bodemverbetering, isolatie en voor lichte (beton)constructies. Het wordt in gemalen vorm gebruikt als toevoeging in onder meer inkt en kunststoffen.[2] Het wordt tevens gebruikt om planten op artificiële bodems te telen en ook om dahlia's in de winter droog op te slaan.[5]
Voetnoten
|