Gebruiker:PAvdK/Kladblok/Hongaars achterzetsel
|
| Dit is het persoonlijke kladblok van PAvdK/Kladblok. |
| Een kladblok is een subpagina van iemands gebruikerspagina. Het dient als testruimte voor de gebruiker en om nieuwe artikelen of langere toevoegingen aan bestaande pagina's voor te bereiden. Let op: je kladblok opslaan gaat met de knop 'publiceren'. De pagina wordt daarmee nog niet in de openbare encyclopedie geplaatst en blijft een kladpagina. De kladblokpagina is wel zichtbaar (voor iedereen die wat meer van Wikipedia) en mag dus geen onoorbare dingen te bevatten. |
| Het is, ook in een kladblok, uitdrukkelijk niet toegestaan om zonder toestemming auteursrechtelijk beschermd materiaal van derden te publiceren. |
| Enkele handige links: Spiekbriefje | Snelcursus Andere testplaatsen: De algemene zandbak | De probeerpagina van de snelcursus | De sjabloonzandbak |
Hongaars achterzetsel[bewerken | brontekst bewerken]
Hongaarse achterzetsels (postposities) worden achter het zelfstandige naamwoord gezet.[1][2] Waar in het Nederlands bepaalde voorzetsels (zoals na, achter, voor, boven, onder) worden gebruikt, worden in het Hongaars achterzetsels en achtervoegsels of naamvalsuitgangen gebruikt. De Hongaarse achterzetsel staan los achter de naamwoorden waarop ze betrekking hebben.
Gebruik[bewerken | brontekst bewerken]
In het gebruik lijken achterzetsels op Hongaarse naamvalsuitgangen. De meeste achterzetsels (en naamvalsuitgangen) worden gebruikt voor het aangeven van plaats of van richting. Enkele worden (ook) gebruikt voor tijdsaanduidingen.
In tegenstelling tot naamvalsuitgangen staan achterzetsels los achter het naamwoord waar ze betrekking op hebben en vertonen ze geen klinkerharmonie.
Achterzetsels kunnen gewoonlijk tot nieuwe woorden gecombineerd worden met persoonsuitgangen of met de aanwijzende voornaamwoorden ez en ez.
Achterzetsels voor plaats en richting[bewerken | brontekst bewerken]
Achterzetsels voor plaats en voor richting kunnen gegroepeerd worden in verwante groepjes van drie waarbij er onderscheid wordt gemaakt tussen de aanduiding van plaats (als antwoord op de vraag: hol? = "waar?"), de richting er naar toe (als antwoord op de vraag: hová? = "waarheen?"), en de richting er vandaan (als antwoord op de vraag: honnan? = "waarvandaan?"). Daarnaast zijn er achterzetsels die niet (alleen) te maken hebben met plaats of richting.
| hol? (waar?) | hová? (waarheen?) | honnan? (waar vandaan?) |
|---|---|---|
| előtt (voor) | elé (naar voor) | elől (van voor) |
| mögött (achter) | mögé (naar achter) | mögül (van achter) |
| alatt (onder) | alá (naar onder) | alól (van onder) |
| fölött, felett (boven) | fölé (naar boven) | fölül (van boven) |
| mellett (naast) | mellé (naar naast) | mellől (van naast) |
| között (tussen) | közé (naar tussen) | közül (van tussen) |
| ø | felé (in de richting van) | felől (uit de richting van) |
| körül (om heen) | köré (naar omheen) | ø |
Persoonsuitgangen[bewerken | brontekst bewerken]
De Hongaarse achterzetsels voor plaats en richting kunnen gecombineerd worden met persoonsuitgangen. De plaats of richting ten opzichte van de persoon word daarmee aangegeven.
| Vraag- woorden |
Achterzetsels voor plaats en richting |
Achterzetsels gecombineerd met persoonsuitgangen of persoonlijke voornaamwoorden | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Enkelvoud | Meervoud | |||||||||||
| 1ste pers. | 2de pers. | 3de pers. | beleefdheidsvormen | 1ste pers. | 2de pers. | 3de pers. | beleefdheidsvormen | |||||
| hol? | előtt | "voor" | előttem | előtted | előtte | Ön előtt | Maga előtt | előttünk | előttetek | előttük | Önök előtt | Magük előtt |
| hová? | elé | "naar voor" | elém | eléd | elé | Ön elé | Maga elé | elénk | elétek | eléjük | Önök elé | Magük elé |
| honnan? | elől | "van voor" | előlem | előled | előle | Ön elől | Maga elől | előlünk | előletek | előlük | Önök elől | Magük elől |
| hol? | mögött | "achter" | mögöttem | mögötted | mögötte | Ön mögött | Maga mögött | mögöttünk | mögöttetek | mögöttük | Önök mögött | Magük mögött |
| hová? | mögé | "naar achter" | mögém | mögéd | mögé | Ön mögé | Maga mögé | mögénk | mögétek | mögéjük | Önök mögé | Magük mögé |
| honnan? | mögül | "van achter" | mögülem | mögüled | mögüle | Ön mögül | Maga mögül | mögülünk | mögületek | mögülük | Önök mögül | Magük mögül |
| hol? | alatt | "onder" | alattam | alattad | alatta | Ön alatt | Maga alatt | alattunk | alattatok | alattuk | Önök alatt | Magük alatt |
| hová? | alá | "naar onder" | alám | alád | alá | Ön alá | Maga alá | alánk | alátok | alájuk | Önök alá | Magük alá |
| honnan? | alól | "van onder" | alólam | alólad | alóla | Ön alól | Maga alól | alólunk | alólatok | alóluk | Önök alól | Magük alól |
| hol? | fölött, felett | "boven" | fölöttem | fölötted | fölötte | Ön fölött | Maga fölött | fölöttünk | fölöttetek | fölöttük | Önök fölött | Magük fölött |
| felettem | feletted | felette | Ön felett | Maga felett | felettünk | felettetek | felettük | Önök felett | Magük felett | |||
| hová? | fölé | "naar boven" | fölém | föléd | fölé | Ön fölé | Maga fölé | fölénk | fölétek | föléjük | Önök fölé | Magük fölé |
| honnan? | fölül | "van boven" | fölülem | fölüled | fölüle | Ön fölül | Maga fölül | fölülünk | fölületek | fölülük | Önök fölül | Magük fölül |
| hol? | mellett | "naast" | mellettem | melletted | mellette | Ön mellett | Maga mellett | mellettünk | mellettetek | mellettük | Önök mellett | Magük mellett |
| hová? | mellé | "naar naast" | mellém | melléd | mellé | Ön mellé | Maga mellé | mellénk | mellétek | melléjük | Önök mellé | Magük mellé |
| honnan? | mellől | "van naast" | mellőlem | mellőled | mellőle | Ön mellől | Maga mellől | mellőlünk | mellőletek | mellőlük | Önök mellől | Magük mellől |
| hol? | között | "tussen" | közöttünk | közöttetek | közöttük | Önök között | Magük között | |||||
| hová? | közé | "naar tussen" | közénk | közétek | közéjük | Önök közé | Magük közé | |||||
| honnan? | közül | "van tussen" | közülünk | közületek | közülük | Önök közül | Magük közül | |||||
| hol? | ø | |||||||||||
| hová? | felé | "in de richting van" | felém | feléd | felé | Ön felé | Maga felé | felénk | felétek | feléjük | Önök felé | Magük felé |
| honnan? | felől | "uit de richting van" | felőlem | felőled | felőle | Ön felől | Maga felől | felőlünk | felőletek | felőlük | Önök felől | Magük felől |
| hol? | körül | "om heen" | körülöttem | körülötted | körülötte | Ön körül | Maga körül | körülöttünk | körülöttetek | körülöttük | Önök körül | Maguk körül |
| hová? | köré | "naar omheen" | körém | köréd | köré(je) | Ön köré | Maga köré | körénk | körétek | köréjük | Önök köré | Maguk köré |
| honnan? | ø | |||||||||||
Aanwijzend voornaamwoord[bewerken | brontekst bewerken]
De Hongaarse achterzetsels voor plaats en richting kunnen gecombineerd worden met aanwijzend voornaamwoorden (az, ez), zowel zelfstandig gebruikt als attributief.
Voorbeelden met zelfstandig gebruikte aanwijzende voornaamwoorden az = "dat" en ez = "dit". Daarbij treedt assimilatie op van de z als de achterzetsel begint met een medeklinker.
- Emmellett = "Hiernaast"; Ammellett = "Daarnaast"
- Emmögött = "Hierachter"
- Azelőtt = "Daarvóór"
Voorbeelden met attributief gebruikte aanwijzende voornaamwoorden. Hierbij wordt de postpositie ook toegepast achter het aanwijzende voornaamwoord.
- Az a ház = "Dat huis" → Az előtt a ház előtt = "Voor dat huis"
- Ez a kályha = "Deze kachel" → Emmellett a kályha mellett = "Naast deze kachel"
Overige achterzetsels[bewerken | brontekst bewerken]
Er is een heterogene groep van achterzetsels, die niet passen bij de voorgaande groep. Deze kunnen soms ook gecombineerd worden met persoonsuitgangen of voornaamwoorden.
| voorbeelden met | ||||
|---|---|---|---|---|
| aanwijzend voornaamwoord | bezits-suffix | vragend voornaamwoord | ||
| által | "via, door" | általam = "door mij" | ||
| ellen | "tegen" | ellenem = "tegen mij" | ||
| helyett | "in plaats van" | ahelyett = "in de plaats daarvan" | helyettem = "in mijn plaats" | |
| hosszat | "langs", "over de lengte van" | |||
| iránt | "in de richting van", "···-waarts" | aziránt = "in die richting" | irántam = "in mijn richting" | |
| közben | "tijdens", "onder", "gedurende" | |||
| miatt | "wegens" | amiatt = "daarom", "wegens dat" | miattam = "wegens mij" | |
| múlva | "na verloop van", "- later" | |||
| nélkül | "zonder" | annélkül = "waar zonder", "zonder dat" | nélkülem = "zonder mij" | |
| óta | "sinds" | azóta = "sindsdien" | mióta? = "sinds wanneer?" | |
| szerint | "volgens" | aszerint = "volgens dat" | szerintem = "volgens mij" | kiszerint? = "volgens wie?" |
| után | "na" | azután, aztán = "daarna" | utánam = "na mij" | miután? = "waarna?" |
| tájt | "omstreeks", "ongeveer" | |||
Sommige van deze overige achterzetsels worden gecombineerd met een naamvalsuitgang achter het naamwoord, met daarachter nog het achterzetsel.
| voorbeelden met | ||||
|---|---|---|---|---|
| aanwijzend voornaamwoord | bezits-suffix | vragend voornaamwoord | ||
| -n belül | "binnen" | azon belül = "daarbinnen" | belülem = "binnen mij" | |
| -n kívül | "buiten, uitgezonderd" | azon kívül = "buiten dat", "daarbuiten" | kívülem = "buiten mij" | |
| -n túl | "voorbij" | azon túl = "daar voorbij" | ||
| -n innen | "aan deze kant" | |||
| -n át | "door", "gedurende" |
azon át = "daar doorheen" | ||
| -n keresztül | azon keresztül = "daar doorheen" | |||
| -n végig | "langs" | |||
| -val/-vel szemben | "tegenover" | azzal szemben = "daar tegenover" | velem szemben = "tegenover mij" | kivel szemben = "tegenover wie?" |
| -val/-vel együtt | "samen met" | ezekkel együtt = "met deze samen" | velem együtt = "met mij samen" | kivel együtt? = "met wie samen" |
| -tól/-től fogva | "vanaf", "sinds" | attól fogva = "vanaf dat", "sinds toen" | tőle fogva | mitől fogva? = "sinds wanneer" |
| -hoz/-hez/-höz képest | "in vergelijking met" | ahhoz képest = "in vergelijking daarmee" | hozzám képest = "in vergelijking met mij" | mihez képest = "in vergelijking met wat?" |
Gebruik[bewerken | brontekst bewerken]
...
Bronnen, noten en/of referenties
|